Η μάχη του ΑΙ μεταφέρεται στους διαδρόμους της εξουσίας
Από τη Vivienne Walt
Mέχρι τα μεσάνυχτα όλα τα μπισκότα είχαν φαγωθεί. Στο μηχάνημα αυτόματης πώλησης είχε τελειώσει ο καφές. Τα σάντουιτς είχαν εξαφανιστεί. Περίπου 700 βουλευτές παρέμεναν εγκλωβισμένοι στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Τελικά, το παγωμένο πρωινό της 8ης Δεκεμβρίου 2023 πήγαν στο σπίτι τους για να κοιμηθούν και να επιστρέψουν για άλλες 17 ώρες, έως ότου —από εξάντληση ή σκοπιμότητα— συμφώνησαν μια σειρά από νομοθετήματα για ένα από τα πιο ακανθώδη θέματα της εποχής τους: την τεχνητή νοημοσύνη.
Οι μαραθώνιες διαπραγματεύσεις σε σχέση με τον Νόμο για την Τεχνητή Νοημοσύνη (AI Act) της Ε.Ε. ήταν από τις πιο εντατικές στην ιστορία του μπλοκ. Παρήγαγαν δε τον πρώτο κατάλογο κανόνων στον κόσμο για μια νέα τεχνολογία με σοβαρές προεκτάσεις. Ωστόσο, τα 27 κράτη-μέλη δεν ήταν μόνα τους. Ο Πρόεδρος Τζο Μπάιντεν τον περασμένο Οκτώβριο εξέδωσε εκτελεστικό διάταγμα το οποίο έδινε κατευθυντήριες γραμμές για την προστασία των Αμερικανών από την τεχνητή νοημοσύνη.
Εν τω μεταξύ, η Ιαπωνία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Νότιος Κορέα και άλλες μεγάλες οικονομίες έχουν λάβει παρόμοια μέτρα, που αφορούν από την καταστολή της παραπληροφόρησης και των deepfakes έως την προστασία του απορρήτου των επικοινωνιών και την εκμετάλλευση δεδομένων που χρησιμοποιούνται για τη μηχανική μάθηση. Όμως, ο κατακλυσμός κανόνων έχει ανοίξει ένα νέο μέτωπο για τις εταιρείες που αναπτύσσουν τεχνητή νοημοσύνη. Ο τρόπος με τον οποίο ερμηνεύονται και επιβάλλονται τα «ψιλά γράμματα» θα έχει εκτεταμένο αντίκτυπο στο μέλλον, υπαγορεύοντας τα είδη προϊόντων που θα δημιουργούν οι επιχειρήσεις και το πώς θα αξιοποιούνται τα δεδομένα των πελατών. Το ίδιο ισχύει και για τα εθνικά συμφέροντα.
Οι χώρες σταθμίζουν την προστασία των πολιτών τους από κινδύνους όπως παραβιάσεις της ιδιωτικής ζωής, βιολογικά όπλα και μεγάλης κλίμακας επιθέσεις στον κυβερνοχώρο έναντι της επιθυμίας να γίνουν τεχνολογικοί ηγέτες. «Αυτό είναι τόσο σημαντικό, τόσο μετασχηματιστικό, όχι μόνο για εμάς, αλλά και για ολόκληρο τον κόσμο» λέει ο Dragos Tudorache, επικεφαλής διαπραγμάτευσης της Ε.Ε. για την τεχνητή νοημοσύνη.
Για τις ρυθμιστικές αρχές στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, το πρόβλημα αφορά το εξής: Η υπερβολικά χαλαρή ρύθμιση θα μπορούσε να εγείρει απροσδόκητους κινδύνους, ενώ η υπερβολικά αυστηρή ρύθμιση πιθανόν να καταπνίξει την καινοτομία.
Επιπλέον, με την τεχνητή νοημοσύνη να εξελίσσεται με αστραπιαία ταχύτητα, οι κανονισμοί που συζητούνται αυτήν τη στιγμή σε όλο τον κόσμο σύντομα θα είναι παρωχημένοι. «Προσπαθείτε να ρυθμίσετε έναν κινούμενο στόχο που λίγοι άνθρωποι είναι τεχνικά ικανοί να κατανοήσουν, ενώ οι κυβερνητικές υπηρεσίες δυσκολεύονται να τον ρυθμίσουν αποτελεσματικά» λέει ο Bill Whyman, πρόεδρος της Tech Dynamics.
Όταν οι Ευρωπαίοι πολιτικοί άνοιξαν το κουτί της Πανδώρας, ήρθαν αντιμέτωποι με δύο ζητήματα. Πρώτα ήταν η αναγνώριση προσώπου, κάτι που πολλοί νομοθέτες στην Ευρώπη θεώρησαν ότι παραβιάζει τα ατομικά δικαιώματα. Τελικά, οι ευρωβουλευτές συμφώνησαν να περιορίσουν τη χρήση της και να την επιτρέψουν μόνο για την επίλυση σοβαρών εγκλημάτων όπως η τρομοκρατία.
Μετά ακολούθησε η συζήτηση σχετικά με το πόσο μεγάλες πρέπει να είναι οι εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης προτού υποχρεωθούν να συμμορφωθούν με το ευρωπαϊκό κανονιστικό πλαίσιο. «Αυτό έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου σε αυτές τις εταιρείες» λέει ο Bram Vranken, ακτιβιστής του Corporate Europe Observatory, μιας ΜΚΟ με έδρα στις Βρυξέλλες που εποπτεύει τις δραστηριότητες των εταιρειών στην ευρωπαϊκή πρωτεύουσα. Η ομάδα του Vranken διαπίστωσε ότι η Google, η Microsoft και άλλοι τεχνολογικοί γίγαντες ξόδεψαν εκατομμύρια για να ασκήσουν πίεση στους νομοθέτες της Ε.Ε. κατά τους μήνες που προηγήθηκαν της ψηφοφορίας για την τεχνητή νοημοσύνη.
Ο Tudorache, ο επικεφαλής διαπραγματευτής της Ε.Ε., λέει ότι βομβαρδίστηκε από μηνύματα και email από λομπίστες και βιομηχανικές ομάδες που παπαγαλίζουν τα βασικά σημεία συζήτησης των εταιρειών τεχνολογίας. Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη για τους ειδικούς της τεχνητής νοημοσύνης. «Αυτές οι εταιρείες έχουν περισσότερη δύναμη από ποτέ» επισημαίνει ο Luciano Floridi, ιδρυτικό μέλος και διευθυντής του νέου Κέντρου Ψηφιακής Ηθικής του Πανεπιστημίου Yale. «Είναι πλουσιότερες από μερικές εκατοντάδες χώρες σε όλο τον κόσμο».
Το φάντασμα που πλανιόταν πάνω από τις διαπραγματεύσεις των Βρυξελλών ήταν κατά πόσο τα θεμελιώδη μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης θα μπορούσαν να προκαλέσουν σοβαρή βλάβη στα χέρια κακόβουλων δρώντων.
Η Γαλλία και η Γερμανία διαπραγματεύτηκαν σκληρά για να προστατεύσουν τους δικούς τους πρωταθλητές τεχνητής νοημοσύνης, ειδικά τη startup Mistral AI με έδρα το Παρίσι και την Aleph Alpha στη Γερμανία.
Στο τέλος, ο νόμος της Ε.Ε. υποχρέωσε τους μεγαλύτερους τεχνολογικούς γίγαντες (σε μεγάλο βαθμό αμερικανικούς) να συμμορφωθούν, ενώ έδωσε στις νεοφυείς επιχειρήσεις της Ευρώπης χρόνια να αναπτυχθούν προτού υπαχθούν στους ίδιους κανόνες. «Είμαστε στο πολύ πρώιμο στάδιο της ρύθμισης ενός εντελώς καινοτόμου φαινομένου» υποστηρίζει ο Robert Spano, δικηγόρος που ειδικεύεται στη νομοθεσία που σχετίζεται με την τεχνητή νοημοσύνη στη Gibson Dunn & Crutcher. «Πιθανώς για την επόμενη δεκαετία θα είναι δύο βήματα μπροστά, ένα βήμα πίσω. Θα υπάρξουν πολλές διαφωνίες ως προς το τι απαιτεί ο κανονισμός».
Σε αντίθεση με τον νόμο της Ε.Ε. για την τεχνητή νοημοσύνη, το εκτελεστικό διάταγμα της κυβέρνησης Μπάιντεν είναι ένα σύνολο κατευθυντήριων γραμμών που πρέπει να ακολουθήσουν περίπου 50 ομοσπονδιακές υπηρεσίες. Σύμφωνα με το διάταγμα, οι εταιρείες θα πρέπει να υδατογραφούν το περιεχόμενο που δημιουργείται από τεχνητή νοημοσύνη, να δοκιμάζουν τα μοντέλα τους για πιθανούς κινδύνους ασφαλείας και να επενδύουν σε περισσότερους μηχανικούς τεχνητής νοημοσύνης. Ωστόσο, οι επικριτές λένε ότι το διάταγμα στερείται μηχανισμούς επιβολής και αγνοεί την ανησυχία για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Παρότι η Ευρώπη περιορίζει αυστηρά το λογισμικό αναγνώρισης προσώπου, οι ΗΠΑ θα βασίζονται στην ομοσπονδιακή υπηρεσία προτύπων και τεχνολογίας για να δοκιμάζουν αυτές τις νέες εφαρμογές.
«Mε την τεχνητή νοημοσύνη να εξελίσσεται με αστραπιαία ταχύτητα, οι κανονισμοί που συζητούνται ΤΩΡΑ σύντομα θα είναι παρωχημένοι.» Bill Whyman, πρόεδρος της Tech Dynamics
Τόσο για τις δημοκρατικές όσο και για τις αυταρχικές κυβερνήσεις, η κούρσα της τεχνητής νοημοσύνης είναι ζωτικής σημασίας για την ενίσχυση της πολιτικής επιρροής τα επόμενα χρόνια. «Όποιος γίνει ηγέτης σε αυτήν τη σφαίρα θα γίνει ο κυρίαρχος του κόσμου» δήλωσε ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν ήδη από το 2017. Η Κίνα έχει ανακηρύξει την τεχνολογία τεχνητής νοημοσύνης μια βασική εθνική στρατηγική, ενώ εξάγει τεχνολογία αναγνώρισης προσώπου βασισμένη στην τεχνητή νοημοσύνη στους συμμάχους της στο εξωτερικό και στο εσωτερικό απαγορεύει τις δυτικές εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης.
Παρά τις αντικρουόμενες απόψεις, οι εταιρείες επιμένουν ότι οι κανόνες σε όλο τον κόσμο πρέπει να τυποποιηθούν όσο το δυνατόν περισσότερο για να διευκολύνουν την επιχειρηματική δραστηριότητα. Αλλά στον σημερινό βαθιά διχασμένο κόσμο αυτή είναι «μια τρομακτική πρόκληση» λέει ο Chris Meserole, εκτελεστικός διευθυντής του Frontier Model Forum, μιας ομάδας που δημιουργήθηκε τον Ιανουάριο από την OpenAI, τη Microsoft, την Google και την Anthropic, με σκοπό να πιέσει για ευνοϊκούς νόμους.
Το μελάνι μόλις είχε στεγνώσει στον Νόμο της Ε.Ε. για την Τεχνητή Νοημοσύνη όταν η αντιπρόεδρος της Κομισιόν, Μαργκρέτε Βεστάγκερ, προσγειώθηκε στο Σαν Φρανσίσκο στις αρχές Ιανουαρίου για να περιγράψει τις επιπτώσεις του νόμου για το Big Tech.
Σε μια διήμερη περιοδεία στο Bay Area, η Βεστάγκερ είχε σειρά συναντήσεων με τους Τιμ Κουκ της Apple, Σούνταρ Πιτσάι της Google, Γένσεν Χουάνγκ της Nvidia και Σαμ Άλτμαν της OpenAI.
Κάνοντας διάλειμμα μιας ώρας για να συναντηθεί με δημοσιογράφους, η ίδια δήλωσε ότι είπε σε όλους αυτούς τους άνδρες ότι οι νόμοι για την τεχνητή νοημοσύνη δεν μπορούσαν να περιμένουν άλλο. «Όταν κυκλοφόρησε το ChatGPT, ξαφνικά, λίγο πολύ όλοι στον πλανήτη συνειδητοποίησαν ότι αυτό είναι κάτι πραγματικά πολύ σημαντικό» τόνισε. Όταν οι δύσπιστοι δημοσιογράφοι ρώτησαν γιατί το Big Tech θα ακούσει νομοθέτες που βρίσκονται σε απόσταση χιλιάδων χιλιομέτρων μακριά, η Βεστάγκερ είπε ωμά: «Εάν δεν υπάρξει συμμόρφωση, είμαστε έτοιμοι να αρχίσουμε έρευνες μη συμμόρφωσης», προσθέτοντας ότι, σύμφωνα με το AI Act, οι ευρωπαϊκές χώρες θα μπορούσαν να επιβάλουν πρόστιμα έως και 30 εκατομμύρια δολάρια ή μεταξύ 2% και 6% των παγκόσμιων εσόδων τους, ή να δώσουν στις εξαιρετικά ισχυρές εταιρείες τους εντολή απόσχισης των δραστηριοτήτων τους.
Μπορεί να χρειαστούν χρόνια για να γίνει αυτό. Οι νόμοι της Ευρώπης θα τεθούν σε πλήρη ισχύ το 2026 και οι αντίστοιχοι των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου πιο αργά. Η δραστηριότητα στις Βρυξέλλες, ωστόσο, έχει πυροδοτήσει μια διαδικασία που δεν μπορεί να αγνοηθεί από κανέναν. Ο Γουάιμαν της Tech Dynamics καταλήγει: «Οι πιθανότητες να το κάνουμε σωστά δεν είναι μεγάλες. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να κάνουμε τίποτα».
ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΗ ΡΟΥΛΕΤΑ
Οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο έχουν προτείνει ή ψηφίσει κανονισμούς για την τεχνητή νοημοσύνη, δημιουργώντας ένα πλήθος κανόνων. Ιδού πώς έχουν αντιμετωπίσει μερικά από τα κορυφαία ζητήματα:
Αναγνώριση προσώπου
Αυτός είναι ένας από τους πιο αμφιλεγόμενους τύπους τεχνητής νοημοσύνης και επικρίνεται έντονα από ομάδες προάσπισης πολιτικών δικαιωμάτων. Ο Νόμος της Ε.Ε. για την Τεχνητή Νοημοσύνη περιορίζει τη χρήση του στις αρχές επιβολής του νόμου για την παρακολούθηση σοβαρών εγκλημάτων όπως η τρομοκρατία. Ωστόσο, το εκτελεστικό διάταγμα του Προέδρου Μπάιντεν είναι πιο ευέλικτο, δίνοντας εντολή σε μια ομοσπονδιακή υπηρεσία να αξιολογεί τα νέα συστήματα κατά την κυκλοφορία τους.
Πνευματική ιδιοκτησία
Άλλο ένα καυτό ζήτημα, με τους συγγραφείς και τους καλλιτέχνες να καταθέτουν μια σειρά από αγωγές στα δικαστήρια των ΗΠΑ, υποστηρίζοντας ότι αρκετές εταιρείες έχουν χρησιμοποιήσει το περιεχόμενό τους για την διαμόρφωση αλγορίθμων χωρίς τη συγκατάθεσή τους. Η Ε.Ε. απαιτεί από τις εταιρείες να αποκαλύπτουν τα δεδομένα που χρησιμοποιούν, ενώ το διάταγμα του Μπάιντεν δίνει εντολή στα γραφεία διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας των ΗΠΑ να μελετήσουν το ζήτημα και να επανέλθουν.
Deepfakes
Οι παγκόσμιες ρυθμιστικές αρχές συμφωνούν σε μεγάλο βαθμό σε αυτό το ζήτημα. Τόσο η Ε.Ε. όσο και ο Μπάιντεν θέλουν να καταπολεμήσουν την παραγωγή εικόνων που έχουν δημιουργηθεί από χειραγώγηση τεχνητής νοημοσύνης, γνωστών και ως deepfakes. Και οι δύο απαιτούν από τις εταιρείες να υδατογραφούν το ψεύτικο ή συνθετικό περιεχόμενο, έτσι ώστε οι χρήστες να μπορούν να διακρίνουν τη διαφορά μεταξύ των εικόνων που είναι πραγματικές και αυτών που δεν είναι.
*Το άρθρο δημοσιεύεται στο νέο τεύχος του Fortune Greece που κυκλοφορεί από την Παρασκευή 22/03 στα περίπτερα.
**EIKONOΓΡΑΦΗΣΗ BRATISLAV MILENKOVIC
