Η μετατροπή του ESM σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο οδηγεί σε σύγκρουση Βερολίνου-Κομισιόν

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή βρίσκεται σε τροχιά σύγκρουσης με το Βερολίνο και άλλες μεγάλες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις σχετικά με το σχέδιο να αυξήσει την εποπτεία της στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM), εξοργίζοντας κράτη-μέλη που φοβούνται μία υφαρπαγή της εξουσίας, αναφέρει δημοσίευμα των Financial Times.

Οι Βρυξέλλες αναμένεται να προτείνουν την Τετάρτη τη μετατροπή του ΕSM – που ιδρύθηκε το 2012 στο απόγειο της κρίσης χρέους – σε ένα «Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο» (Εuropean Monetary Fund, EMF) με ευρείες νέες αρμοδιότητες. Η κίνηση, σημειώνει το δημοσίευμα, εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πακέτο μεταρρυθμίσεων της Ευρωζώνης.

Αν και τα κράτη-μέλη της ΕΕ στηρίζουν ευρύτερα την ιδέα ενός EMF, υψηλόβαθμοι πολιτικοί προειδοποιούν ότι οι Βρυξέλλες διακινδυνεύουν ένα πλήγμα στην ανεξαρτησία του μηχανισμού με την αλλαγή του νομικού καθεστώτος του. Αναφέρουν ότι οι αλλαγές θα περιορίσουν τον έλεγχο που έχουν οι κυβερνήσεις της Ευρωζώνης στον ισχυρό αυτό θεσμό, ο οποίος αντλεί από τις διεθνείς κεφαλαιαγορές χρήματα για διασώσεις.

Η Επιτροπή σχεδιάζει να χρησιμοποιήσει ένα λίγο γνωστό άρθρο των συνθηκών της ΕΕ για να προτείνει τη δημιουργία του EMF. Αυτό θα συνιστούσε μία μεγάλη νομική αλλαγή για τον ESM, ο οποίος ελέγχεται σήμερα από τις 19 κυβερνήσεις της Ευρωζώνης μέσω μίας διεθνούς συμφωνίας και δεν υπόκειται στη νομοθεσία της ΕΕ.

Οι Βρυξέλλες έχουν υποστηρίξει ότι η νομική μεταβολή θα βελτίωνε τη δημοκρατική λογοδοσία του Ταμείου, το οποίο έχει παίξει κρίσιμο ρόλο για τις διασώσεις της Ελλάδας, της Ιρλανδίας, της Κύπρου και της Πορτογαλίας. Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, δήλωσε τον Σεπτέμβριο ότι το μελλοντικό EMF «πρέπει να εδράζεται σταθερά στους κανόνες και τις αρμοδιότητες της ΕΕ». Μία τέτοια κίνηση, όμως, θα άγγιζε την ευαίσθητη χορδή κυβερνήσεων, οι οποίες έχουν καταβάλει κεφάλαια περίπου 80 δισ. ευρώ για τον ESM, προκειμένου να μπορεί αυτός να δανείζει τα κράτη-μέλη που χρειάζονται οικονομική βοήθεια.

Η ανεξαρτησία του ESM προστατεύεται σθεναρά από τη Γερμανία, που είναι και η χώρα με τη μεγαλύτερη εισφορά σε αυτόν. Η χρονική συγκυρία της πρότασης ενέχει τον κίνδυνο μία αντίδρασης από τη Γερμανία, η οποία εξακολουθεί να μην έχει μία νέα κυβέρνηση συνασπισμού μετά τις εκλογές του Σεπτεμβρίου.

Αξιωματούχοι χωρών – μελών σημείωναν ότι τα σχέδια της Κομισιόν θα άνοιγαν τον δρόμο στις Βρυξέλλες να αποκτήσουν αποκλειστικά δικαιώματα για να προτείνουν μεταβολές στις αρμοδιότητες ή τις διαδικασίες του EMF. Ένας υψηλόβαθμος αξιωματούχος προειδοποίησε ότι το νομικό πλαίσιο ενέχει τον κίνδυνο να μετατρέψει το Ταμείο σε ένα «καθοδηγούμενο από την Κομισιόν μέσο», δίνοντας σε αυτό μία αντίστοιχη θέση με αυτή των περίπου 40 ειδικών οργανισμών της ΕΕ – όπως της Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Αρχής ή του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων – που βρίσκονται υπό την επιρροή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Ο απερχόμενος Πρόεδρος του Eurogroup Γερούν Ντάισελμπλουμ δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι υπάρχει «πολύ ισχυρή συμφωνία» μεταξύ των κυβερνήσεων «να εργασθούν στο τρέχον νομικό πλαίσιο» για τη μετεξέλιξη του ESM παρά να στηριχθούν σε μία «αλλαγή» του νομικού πλαισίου. Ο Ντάισελμπλουμ είπε ότι η «διακυβερνητική» φύση του ESM έχει «βοηθήσει στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ των κρατών-μελών» και ότι η ανεξαρτησία του Ταμείου αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την αξιοπιστία του στις αγορές.

Υποστηρικτές των σχεδίων της Κομισιόν αναφέρουν ότι αυτά αποτελούν έναν τρόπο για να υπαχθεί ο ESM στη νομική αρμοδιότητα της ΕΕ, χωρίς τις πολιτικές δυσκολίες που θα υπήρχαν από ένα εκ νέου άνοιγμα των συνθηκών της ΕΕ. Μία τέτοια κίνηση θα αποτελούσε ανάθεμα για τους ηγέτες της ΕΕ, οι οποίοι ανησυχούν για το ενδεχόμενο ήττας σε εθνικά δημοψηφίσματα που είναι αναγκαία σε ορισμένες χώρες για την έκκριση κάθε αλλαγής της συνθήκης.