Η μικρά Αγγλία, η Ευρώπη και η Ελλάδα

«Η συμμετοχή της Αγγλίας στην Ε.Ε. ενισχύει τον δυναμισμό της οικονομίας της»
Μαρκ Κάρνει Διοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας

Ήταν αρχές του 90, όταν μου ανετέθη μια άτυπη συζήτηση με στελέχη της γερμανικής και της αγγλικής κυβέρνησης προκειμένου να δώσω εξηγήσεις σχετικά με το πρόγραμμα της τότε επιτρόπου Βάσως Παπανδρέου για την «Κοινωνική Χάρτα». Και οι δύο χώρες είχαν επιφυλάξεις για διαφορετικούς λόγους. Οι συζητήσεις με τους Γερμανούς ήταν εξαντλητικές. Επισημάνθηκαν μια προς μια οι διαφορές και βρέθηκε κοινός τόπος. Με τους Άγγλους τα πράγματα κύλησαν πιο απλά. Οι ανώτατοι Βρετανοί αξιωματούχοι ευγενείς, προσηνείς και καταρτισμένοι δεν θελαν να ακούσουν τίποτε. Είχαν λάβει τις εντολές από την Θάτσερ. Και μετέφεραν την συνολική αντίρρησή τους για το θέμα. Στην επόμενη διάσκεψη κορυφής η Γερμανία ψήφισε υπέρ της Χάρτας. Η Μεγάλη Βρετανία εξαιρέθηκε (opt out) από την υποχρέωση εφαρμογής της κοινής κοινωνικής πολιτικής. Κάπως έτσι, άρχισε η Ευρώπη των δυο ταχυτήτων.. Επεκτάθηκε λίγο αργότερα στις συνθήκες Σέγκεν και Μάαστριχτ. Και τώρα;

Τον επόμενο μήνα προβλέπεται ότι στη σύνοδο κορυφής θα συζητηθεί για πρώτη φορά στο ανώτατο πολιτικό όργανο της Ένωσης το θέμα της Βρετανίας. Όπως είναι γνωστό, το δημοψήφισμα που έχει προαναγγείλει ο Κάμερον για παραμονή ή όχι στην Ε.Ε., θα διεξαχθεί το 2017. Όμως πολλές φωνές, κυρίως από τον κόσμο των επιχειρήσεων, ζητούν επίσπευση. Θεωρούν ότι η εκκρεμότητα παραμονής ή όχι της Αγγλίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση προκαλεί σοβαρά προβλήματα στο μέτρο που αδυνατούν να καταστρώσουν συμφωνίες και στρατηγικές για το μέλλον. Και το ζήτημα της θέσης της Αγγλίας θα είναι σκοτεινό σε περίπτωση εξόδου(Brexit) μιας και το εμπόριο με τα κράτη μέλη αποτελεί το 60% των εμπορικών συναλλαγών της.

Η Ένωση έχει διαμηνύσει, ότι πρέπει να υποβάλλουν τα αιτήματά τους, ώστε η Κυβέρνηση να ταχθεί με το ΝΑΙ. Μια πρώτη γεύση των βρετανικών αιτημάτων παρουσιάστηκε σε κλειστό δείπνο στο οποίο ομιλητής ήταν ο υπουργός οικονομικών Τζέημς Όσμπορν. Πολλές από τις ιδέες που κατέθεσε ο υπουργός παρουσία της Μέρκελ ήσαν γνωστές ή αναμενόμενες και οι κοινοτικές αντιρρήσεις επίσης:

*Περιορισμός στην ελεύθερη διακίνηση εργαζομένων από κράτη μέλη προς την χώρα του. Ζήτημα που θέτει σοβαρό πρόβλημα στα θεμέλια της Ένωσης, όπως εκφράζονται στις τέσσερις ελευθερίες (αγαθών, υπηρεσιών, κεφαλαίων και εργαζομένων).

*Ελευθερία στη λειτουργία των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών. Και αυτό είναι «αγκάθι» στο μέτρο που η Ένωση προσπαθεί-ανεπιτυχώς μέχρι στιγμής- να επιβάλει κανόνες και φόρους συναλλαγών-σε μια αρρύθμιστη αγορά. Κάτι που προκάλεσε την κρίση του 2008.

* Να διατηρηθεί η απρόσκοπτη πρόσβαση στην εσωτερική αγορά της Ένωσης, χωρίς να υποχρεώνεται να συμμετέχει στην εμβάθυνσή της.

* Να κατοχυρωθούν οι αγγλικές εξαιρέσεις με αλλαγή των συνθηκών. Και σε αυτό το σημείο η κ. Μέρκελ επιθυμεί οι αλλαγές που σχεδιάζονται για την ισχυροποίηση της Ευρωζώνης να πραγματοποιηθούν χωρίς αλλαγή των συνθηκών. Προφανώς για να επισπευσθεί ο χρόνος για την αντιμετώπιση των μελλοντικών κρίσεων, τύπου Ελλάδας.

* Να υπογραφεί η συμφωνία εμπορικών ανταλλαγών με τις ΗΠΑ (TTIP) και να υπάρξει αντίστοιχη συμφωνία με την Ασία. Σε αυτό το αίτημα η Γερμανία και οι μεγάλες χώρες είναι σύμφωνες.

Όλα αυτά τα θέματα είναι στην εβδομαδιαία ατζέντα ομάδας εργασίας αποτελούμενης από μια δωδεκάδα εμπειρογνωμόνων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Μεγάλη Βρετανία. Το καινούριο που έφερε ο Όσμπορν είναι η μεταβολή της θέσης της χώρας του σε σχέση με την επείγουσα ανάγκη των 19 μελών της για «περισσότερη Ευρωζώνη». Η αρχική θέση του Κάμερον το 2011 ήταν ότι θα θέσει «βέτο» για οποιαδήποτε εξέλιξη αφορά στην ευρωπαϊκή εμβάθυνση. Το καρότο του Όσμπορν και η κεντρική ιδέα της νέας διαπραγμάτευσης μπορεί να συνοψιστεί στην φράση του : «Αντί να σταθούμε εμπόδιο στην ενδυνάμωση της Ευρωζώνης, ας δουλέψουμε μαζί, ώστε να αποκτήσετε κοινό υπουργό των οικονομικών και βέτο στους προϋπολογισμούς της Ευρωζώνης..Δεν θα μας βρείτε απέναντι με βέτο… Έτσι εσείς θα έχετε μια Ευρωζώνη που θα δουλεύει καλύτερα και εμείς μια εγγύηση ότι η Αγγλία δεν θα αναλάβει τις υποχρεώσεις και τα κόστη που συνεπάγεται η εμβάθυνση. Θα πάρετε ένα ισχυρότερο Ευρώ και εμείς θα σιγουρευτούμε ότι η φωνή της λίρας θα ακουστεί εκεί που πρέπει να ακουστεί».

Για την Ευρωζώνη η μεταβολή αυτή είναι μέσα στα πλαίσια της Ευρώπης πολλών ταχυτήτων που ήδη υφίσταται (Ευρώ, Σένγκεν, κοινωνική χάρτα) και σχεδιάζεται για μια σειρά πολιτικών (Ενέργεια, Τραπεζική Ένωση, Κοινωνία της πληροφορίας, διακίνηση κεφαλαίων, ισχυροποίηση Ευρωζώνης).

Η δυσκολία έγκειται στη μέθοδο που προτείνουν οι Άγγλοι: αλλαγή συνθηκών και τα αιτήματα που έχουν να κάνουν με την άρση των τεσσάρων ελευθεριών (ελεύθερη διακίνηση).

Για την Αγγλία τα προβλήματα είναι μεγαλύτερα. Η ευρωσκεπτικιστική πτέρυγα των συντηρητικών, η πλειοψηφία των λαϊκών εφημερίδων και η εναλλασσόμενη στάση της κοινωνίας, όπως εκφράζεται από τις δημοσκοπήσεις, δεν επιθυμούν διαπραγματεύσεις. Θέλουν την έξοδο από την Ε.Ε. Από την άλλη τα ισχυρά εργατικά και βιομηχανικά συνδικάτα, η Σκωτία και πολλοί οικονομολόγοι και δεξαμενές σκέψης γεωπολιτικής και οικονομίας θεωρούν ότι η έξοδος θα στοιχίσει σε θέσεις εργασίας και ανάπτυξη. Ακόμη και από το νεοφιλελεύθερο Σίτι ακούγονται φωνές για πιθανή μετακίνηση επιχειρήσεων του κλάδου στην Φρανκφούρτη ή το Παρίσι και όχι προς την Σιγκαπούρη όπως ισχυριζόνταν μέχρι τώρα. Έτσι ο Κάμερον βρίσκεται με την πλάτη στον τοίχο στο εσωτερικό μέτωπο. Και στρέφεται προς την Ευρώπη για χείρα βοηθείας, ώστε να «χρυσώσει το χάπι» που χρειάζεται για ένα δημοψήφισμα που εξήγγειλε ο ίδιος. Και που τώρα δεν επιθυμεί να κερδίσουν οι φωνές για ‘’έντιμη, ανεξάρτητη και κυρίαρχη’’ αλλά μικρά Αγγλία.

Γιατί κακά τα ψέματα. Όταν ο Ντελόρ εδώ και χρόνια ισχυριζόταν, ότι σε λίγα χρόνια η Ευρώπη χωρίς την Ένωση και το ενιαίο αποθετικό νόμισμα θα είναι ένα άθροισμα κρατών δεύτερης κατηγορίας, είχε δίκιο. Η Γερμανία και η Γαλλία και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δουλεύουν πάνω σε αυτήν την υπόθεση. Στο κάτω – κάτω σε 20 χρόνια η Ευρώπη θα κατοικείται από το 3% του πληθυσμού της Γης. Συνεπώς η Μικρά Αγγλία μπορεί να υπάρξει ακόμη και αν παραμείνει εντός Ένωσης, αλλά εκτός Ευρώ.

Η έστω και περιληπτική περιγραφή των διαπραγματεύσεων αφήνει μια πικρή γεύση για την «σκληρή διαπραγμάτευση» των ελληνικών κυβερνήσεων και ιδιαίτερα της πρώτης κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Η έλλειψη σταθερής στρατηγικής, ο επιθετικός και πολλές φορές προσβλητικός λόγος, η εκβιαστική εμπλοκή της γεωπολιτικής στη διαπραγμάτευση και ο κακός υπολογισμός των δυνάμεών μας, οδήγησαν στη σημερινή κατάσταση ανασφάλειας. Ακόμη και με τη μεταβολή της κυβερνητική πολιτικής ένα βήμα πριν την έξοδο, η ζημιά δεν έχει διορθωθεί. Όσα ισοδύναμα κι αν βρεθούν, όλοι έχουν καταλάβει την αδυναμία της χώρας, όπως εκφράζεται από την πολιτική τάξη της. Και πολλοί από αυτούς έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι δεν έχουμε θέση στην σκληρή μάχη του ανταγωνισμού και της ανάπτυξης που απαιτούν οι καιροί. Και ότι μόνο μια πολιτιστικού τύπου επανάσταση μπορεί να αλλάξει τα πράγματα. Μια επανάσταση που θα θίξει βασικά πιστεύω της κοινωνίας μας. Και θα πει μερικές δυσάρεστες αλήθειες. Ότι δηλαδή χωρίς Ευρώπη θα βρεθούμε σε επίπεδο κράτους τέταρτης κατηγορίας. Ότι η Ευρώπη έχει δύο σταθερές στις οποίες βαδίζει : την Δημοκρατία. Και την οικονομία της αγοράς, δηλαδή τον καπιταλισμό. Και ότι συμμετοχή σε έναν λειτουργικό υπερεθνικό συνασπισμό, συνεπάγεται εκχώρηση μέρους της εθνικής κυριαρχία. Αλήθειες που δεν αρέσουν, αλλά απαραίτητες για την χάραξη κάθε εθνικής στρατηγικής. Είτε μείνουμε , είτε μας φύγουν…