Η οικονομία της Ευρώπης δέχεται επίθεση από όλες τις πλευρές: Πρώτα ο Πούτιν, τώρα ο Σι και στο τέλος…  Τραμπ

Πριν από μια δεκαετία ο Σι Τζινπίνγκ έγινε δεκτός στο Ντούισμπουργκ, στην κοιλάδα του Ρουρ της Γερμανίας. Επαίνεσε την περιοχή ως σημαντικό κόμβο για κινεζικές επενδύσεις, χαιρέτησε ένα τρένο που ερχόταν από το Τσονγκκίνγκ, μέσω Ρωσίας, στη βιομηχανική ζώνη της Ευρώπης· και απόλαυσε μια ορχηστρική απόδοση παραδοσιακών τραγουδιών. 

Πιο πρόσφατα, μια άλλη κινεζική άφιξη στη Γερμανία έτυχε πιο παγωμένης υποδοχής. Τον Φεβρουάριο, ένα πλοίο που ονομαζόταν BYD Explorer No. 1 εκφόρτωσε περίπου 3.000 ηλεκτρικά αυτοκίνητα της BYD, μιας κινεζικής εταιρείας κατασκευής ηλεκτρικών οχημάτων (ev). Όπως υποδηλώνει το όνομα του πλοίου, είναι πιθανό να είναι το πρώτο από τα πολλά.  

Η Κίνα κατασκευάζει πολλά αυτοκίνητα, καθώς οι ηγέτες της διοχετεύουν μετρητά και δάνεια στις αυτοκινητοβιομηχανίες της, σε μια προσπάθεια να αναζωογονήσουν την ετοιμοθάνατη οικονομία της χώρας. Το πλεόνασμα του μεταποιητικού εμπορικού της πλεονάσματος έχει αυξηθεί σε ιστορικά υψηλά και αναμένεται να πάει ακόμη υψηλότερα. Κατά συνέπεια, εύλογα οι Ευρωπαίοι ηγέτες φοβούνται μια εισροή προηγμένων, φθηνών κινεζικών προϊόντων. 

Στις 5 Μαρτίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποστήριξε ότι η Κίνα είχε επιδοτήσει τους κατασκευαστές ηλεκτρικών οχημάτων της, ανοίγοντας το δρόμο για την επιβολή δασμών. Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, πρόεδρος της Επιτροπής, έχει προειδοποιήσει την Κίνα. Η Βρετανία έχει ξεκινήσει έρευνα. Ο Εμανουέλ Μακρόν, ο πρόεδρος της Γαλλίας, θα φιλοξενήσει τον Σι τον Μάιο. Σύμφωνα με διπλωμάτες, θα στείλει «σταθερά μηνύματα» για το εμπόριο.

Χώρες όπως η Βραζιλία και η Ινδία αντιπροσωπεύουν μια ιδιαίτερη απειλή για την Ευρώπη, ωστόσο, λόγω του αναπτυξιακού μοντέλου της ηπείρου, το οποίο έχει εδώ και καιρό το εμπόριο στο επίκεντρό του. Σύμφωνα με το ΔΝΤ, η Ευρώπη είναι η πιο ανοιχτή περιοχή του κόσμου για εμπόριο και τις επενδύσεις. Στην ΕΕ, το εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών ανέρχεται στο 44% του ΑΕΠ, σχεδόν διπλάσιο από ό,τι στην Αμερική.  

Το νέο σοκ από την Κίνα φτάνει σε μια τρομερή στιγμή. Η ευρωπαϊκή βιομηχανία εξακολουθεί να αντιμετωπίζει ένα ενεργειακό σοκ που προκλήθηκε από την εισβολή του Βλαντιμίρ Πούτιν στην Ουκρανία. Οι τιμές του φυσικού αερίου -συνήθως περίπου 20 ευρώ (22 $) ανά μεγαβατώρα – εκτινάχθηκαν σε περισσότερα από 300 ευρώ το 2022, εκτινάσσοντας τις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας στα ύψη (βλ. διάγραμμα 2). Μια ανάκαμψη μετά την Covid μετατράπηκε σε πληθωρισμό και ενεργειακή κρίση. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) αναγκάστηκε να αυξήσει τα επιτόκια στο 4%, χτυπώντας τη ζήτηση σε μια ήδη αποδυναμωμένη οικονομία.

Το δημοσιονομικό πλεονέκτημα κατά τη διάρκεια της πανδημίας και της ενεργειακής κρίσης έδωσε έκτοτε τη θέση του σε περικοπές. Η Γαλλία μόλις ανακοίνωσε ότι το έλλειμμά της το 2023 ήταν 5,5% του ΑΕΠ, πολύ πάνω από τις προβλέψεις. 

Το ΑΕΠ της ΕΕ έχει αυξηθεί μόλις κατά 4% σε πραγματικούς όρους από το 2019, δηλαδή στον μισό ρυθμό που απολαμβάνει η Αμερική. Οι επίσημες προβλέψεις για την ΕΕ και τη Βρετανία προβλέπουν θλιβερή ανάπτυξη κάτω του 1% φέτος. Ενώ η αμερικανική παραγωγικότητα φαίνεται να έχει λάβει ώθηση κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η Ευρώπη χωλαίνει. Η ΕΚΤ, οι ηγέτες, τα think-tanks και οι δύο πρώην πρωθυπουργοί της Ιταλίας, ο Enrico Letta και ο Mario Draghi, προσπαθούν να βρουν γιατί η Ευρώπη έχει χάσει την «ανταγωνιστικότητα». Την ίδια στιγμή, διαφαίνεται μια άλλη απειλή: εάν ο Ντόναλντ Τραμπ κερδίσει τις προεδρικές εκλογές της Αμερικής τον Νοέμβριο, οι ευρωπαίοι εξαγωγείς θα υπόκεινται σε δασμούς σε μια από τις πιο προσοδοφόρες αγορές τους.

Σοκ 

Το πρώτο σοκ στην Κίνα ήρθε το 2001, όταν εισήλθε στον ΠΟΕ και επωφελήθηκε από τα χαμηλότερα εμπορικά εμπόδια. Στην Αμερική, ορισμένες περιοχές και τομείς επλήγησαν σκληρά. Η Ευρώπη χτηπήθηκε πιο ελαφρά, εν μέρει επειδή το σοκ συνέπεσε με την ένταξη χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης στην ΕΕ. Η ταχεία ανάπτυξη των νεότερων μελών της ΕΕ στήριξε την αύξηση της παραγωγικότητας και δημιούργησε ζήτηση για δυτικά προϊόντα.

Αυτή η φορά όμως θα είναι διαφορετική. Ο πρόεδρος Xi θέλει επίσης να απογαλακτίσει τη χώρα από τη δυτική βιομηχανία. Θέλει να οικοδομήσει τεχνολογική ηγεσία σε τομείς που θεωρεί απαραίτητους για την εθνική δύναμη, όπως τα βιομηχανικά ρομπότ και ο σιδηροδρομικός εξοπλισμός. Μια πιο αδύναμη Κίνα που θα εξαρτάται λιγότερο από ξένες εισροές θα αγοράσει λίγα ευρωπαϊκά προϊόντα. Η οικονομία της Κίνας είναι επίσης πολύ μεγαλύτερη από ό,τι ήταν στην αλλαγή της χιλιετίας. 

Επιπλέον, οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν πλέον τον κινεζικό ανταγωνισμό σε όλο και πιο εξελιγμένες αγορές, τόσο στο εσωτερικό όσο και σε τρίτες χώρες.  Οι αναλυτές της τράπεζας ubs εκτιμούν ότι το παγκόσμιο μερίδιο αγοράς των ευρωπαϊκών αυτοκινητοβιομηχανιών θα μειωθεί από 81% σήμερα σε 58% έως το 2030.

Οι ηγέτες της Ευρώπης είναι πρόθυμοι να αναπτύξουν πράσινες βιομηχανίες καθώς ρίχνουν δισεκατομμύρια στην κλιματική μετάβαση. Ωστόσο, οι ευρωπαϊκές εταιρείες θα δυσκολευτούν να ανταγωνιστούν την αξία που προσφέρουν οι Κινέζοι ανταγωνιστές τους. Η Κίνα κυριαρχεί ήδη στις ανεμογεννήτριες, με μερίδιο αγοράς 60% το 2022, σύμφωνα με το Παγκόσμιο Συμβούλιο Αιολικής Ενέργειας. Και τα πράγματα έχουν μόνο μια κατεύθυνση. Ο δείκτης τιμών παραγωγού της Κίνας, ο οποίος μετρά τις τιμές στην πύλη του εργοστασίου, μειώνεται εδώ και 17 μήνες και βρίσκεται περίπου στο επίπεδο του 2019. Ο ίδιος δείκτης για την ΕΕ, ακόμη και χωρίς το ενεργειακό κόστος, είναι σχεδόν ένα τέταρτο πάνω από το επίπεδό του τέσσερα χρόνια πριν.

Οι προσπάθειες της ίδιας της Ευρώπης να «απο-ρισκάρει» από την Κίνα —δηλαδή να προμηθεύσει λιγότερες κρίσιμες εισροές από τη χώρα και να περιορίσει τις επενδύσεις και τις εξαγωγές αγαθών υψηλής τεχνολογίας προς αυτήν— θα αυξήσουν επίσης το κόστος.  Το κόστος απομάκρυνσης του κινδύνου της Ευρώπης θα γίνει δυσκολότερο αν νικήσει ο Τραμπ τον Νοέμβριο.  

Το βαρύ χτύπημα του Lighthizer

Το Γερμανικό Οικονομικό Ινστιτούτο έχει υπολογίσει τον πιθανό αντίκτυπο. Φανταστείτε η Αμερική να εφαρμόσει δασμούς 10% στις εισαγωγές της και να τιμωρήσει την Κίνα με ακόμη υψηλότερους δασμούς. Η οικονομία της Αμερικής θα δεχόταν πλήγμα, μέσω των υψηλότερων τιμών καταναλωτή – αλλά η Ευρώπη θα πληγεί περισσότερο. Οι συνολικές εξαγωγές της Γερμανίας θα ήταν σχεδόν 5% χαμηλότερες έως το 2028 από ό,τι σε έναν κόσμο χωρίς νέους αμερικανικούς δασμούς. Θα πληγούν και οι ιδιωτικές επενδύσεις. Ως αποτέλεσμα, το γερμανικό ΑΕΠ θα ήταν 1,2% χαμηλότερο, ισοδύναμο με σωρευτική απώλεια παραγωγής αξίας 120 δισ. ευρώ έως το 2028.  Ο συνδυασμός ενέργειας, κρίσεων Κίνας και Τραμπ θα μπορούσε να οδηγήσει σε παρατεταμένη περίοδο αναδιάρθρωσης της ευρωπαϊκής οικονομίας. 

Παλιά προβλήματα

Υπάρχουν όρια στο τι μπορούν να κάνουν οι κυβερνήσεις για να διευκολύνουν τη μετάβαση σε νέες βιομηχανίες.  Επίσης, τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας σε τεχνολογίες αιχμής κατοχυρώνονται κυρίως από αμερικανικές και κινεζικές εταιρείες. Παρά τον τεράστιο πληθυσμό της, από πολλές απόψεις η ΕΕ στερείται κλίμακας. Το εμπόριο εσωτερικών αγαθών απέχει πολύ από το να είναι απρόσκοπτο. Οι αγορές υπηρεσιών είναι τόσο κατακερματισμένες όσο ποτέ.

Στις Βρυξέλλες και στο Παρίσι η βοή για μη βοηθητικές επιδοτήσεις και άλλες μορφές προστατευτισμού αυξάνεται. Η Γερμανία, εν τω μεταξύ, περιορίζεται από έναν τρικομματικό συνασπισμό που δεν μπορεί να συμφωνήσει σε τίποτα, πόσο μάλλον σε ένα ακανθώδες ζήτημα που καλύπτει τη γεωπολιτική και τη βιομηχανική πολιτική. Καθώς οι πολιτικοί διαφωνούν, ολοένα περισσότερα πλοία θα φεύγουν από τα λιμάνια της Ευρώπης.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:

• Υβριδική εργασία: Η αποτυχία των εταιρειών να εκπαιδεύσουν τους μάνατζέρ τους για τη νέα εποχή
• Θεόδωρος Φέσσας (Όμιλος Quest): Οι επιχειρήσεις είναι μία από τις μεγάλες ελπίδες της Ελλάδας
• Change Greece: Κυκλοφορεί το νέο τεύχος του Fortune Greece!