Η πιο δύσκολη επιλογή της Ευρώπης: Γιατί πρέπει να συνεχιστεί η πράσινη μετάβαση;
Στην αριστερή όχθη του Ρήνου, το τρίτο μεγαλύτερο εργοστάσιο αλουμινίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης παραμένει ανενεργό. Κανένας καπνός δεν βγαίνει από τις τέσσερις ψηλές καμινάδες του· οι τεράστιες δεξαμενές, κάποτε γεμάτες με λιωμένο ασημί υγρό, έχουν εδώ και καιρό κρυώσει. Δεν πρόκειται να επαναλειτουργήσουν.
Όταν το εργοστάσιο Rheinwerk σταμάτησε την τήξη το 2023, επικαλούμενο τις υπερβολικές τιμές στην ενέργεια, προκάλεσε σοκ σε μια χώρα που τρέμει την αποβιομηχάνιση. Το κλείσιμο οδήγησε σε απώλεια θέσεων εργασίας και έβαλε τέλος σε μια παράδοση 60 ετών στο Neuss, μια μεσαίου μεγέθους γερμανική πόλη μεταξύ Κολωνίας και των ολλανδικών συνόρων.
Ωστόσο, πίσω από τις τρεις σιωπηλές αίθουσες παραγωγής, το εργοστάσιο σφύζει από δραστηριότητα όλο το 24ωρο. Οι κλίβανοι βρυχώνται, οι θρυμματιστές βουίζουν και τα ηλεκτρικά φορτηγά κινούνται γύρω από το χυτήριο. Το Rheinwerk συνεχίζει να παράγει μπάρες αλουμινίου στο μήκος ενός μίνι λεωφορείου. Υπάρχει μόνο μία διαφορά: Αυτά τα μπλοκ μετάλλου κατασκευάζονται από σκουπίδια — κάνοντάς τα λιγότερο ενεργοβόρα και πιο βιώσιμα από το πρωτογενές αλουμίνιο.
«Κατασκευάζουμε κλιβάνους ανακύκλωσης» δήλωσε ο Volker Backs, διευθύνων σύμβουλος της Speira, της εταιρείας που διαχειρίζεται το Rheinwerk. «Παίρνουμε την πράσινη μετάβαση στα σοβαρά εδώ».
Δεν ήταν μια εύκολη απόφαση, είπε ο Backs, αλλά ήταν αναγκαία — τόσο για το κέρδος όσο και για τον πλανήτη. «Φυσικά λυπηθήκαμε που δεν μπορούσαμε να διατηρήσουμε την πρωτογενή παραγωγή αλουμινίου εδώ», πρόσθεσε, «αλλά βλέπουμε την ανακύκλωση ως το μέλλον μας».
Οι επιλογές που αντιμετωπίζει η Ευρώπη
Η Ευρώπη πρέπει να πάρει αυτές τις αποφάσεις τώρα. Οι τιμές ενέργειας χτύπησαν τη μακροχρόνια προβληματική βιομηχανία της ηπείρου μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022. Ορισμένες εταιρείες, ειδικά στον τομέα του χάλυβα, δηλώνουν ότι η μη αναστρέψιμη παρακμή μπορεί να αποφευχθεί μόνο με άμεση πολιτική και οικονομική υποστήριξη.
Αντίθετα με τις προηγούμενες βιομηχανικές μεταμορφώσεις, η πράσινη μετάβαση έχει προθεσμία λόγω των νόμων της φυσικής: Όσο πιο γρήγορα σταματήσουμε την εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, τόσο λιγότερο σοβαρή θα είναι η κλιματική κρίση. Οι επιστήμονες λένε ότι η εξάλειψη των παγκόσμιων εκπομπών έως το 2050 θα αποτρέψει τα χειρότερα σενάρια, και η ΕΕ έχει θεσμοθετήσει αυτόν τον στόχο.
Οι ενεργοβόροι τομείς παραγωγής —όπως ο χάλυβας, το τσιμέντο, το αλουμίνιο και τα χημικά— ευθύνονται για περισσότερο από το ένα πέμπτο των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου της ΕΕ, και η μετάβασή τους θα είναι χρονοβόρα και δαπανηρή. Θα χρειαστεί να αλλάξουν τις διαδικασίες παραγωγής, να χρησιμοποιήσουν καθαρή ενέργεια, να προμηθευτούν περισσότερα ανακυκλωμένα υλικά και να δεσμεύσουν το υπόλοιπο CO2.
Η Επιτροπή, με την Πράσινη Συμφωνία της, προσπαθεί να αντιμετωπίσει τις ανησυχίες των κατασκευαστών, προτείνοντας μέτρα για τη μείωση των τιμών ενέργειας και την τόνωση των επενδύσεων. Ωστόσο, αποφεύγει να αποφασίσει ποιοι κλάδοι και προϊόντα μπορούν και πρέπει να σωθούν — και ποια πρέπει να αφεθούν να σβήσουν.
Το μέλλον του αλουμινίου
Στο Rheinwerk, τα επίπεδα εργατικού δυναμικού αναμένεται να επιστρέψουν σύντομα στα επίπεδα του 2023, καθώς η εταιρεία προσθέτει περισσότερη χωρητικότητα ανακύκλωσης. Αν και ορισμένα ευρωπαϊκά εργοστάσια επαναλειτουργούν την πρωτογενή παραγωγή τώρα που οι τιμές της ενέργειας επέστρεψαν στα προ κρίσης επίπεδα, για τη Speira δεν υπάρχει επιστροφή.
Πλέον, αντί για ενεργοβόρο ηλεκτρόλυση, η διαδικασία ξεκινά με την ταξινόμηση χρησιμοποιημένων κουτιών αναψυκτικών. Αφού ταξινομηθούν, τα κουτιά τεμαχίζονται, φιλτράρονται για ακαθαρσίες, μαλακώνουν σε τεράστιους κλιβάνους και επανατήκονται. Τα δύο τελευταία στάδια χρησιμοποιούν ορυκτό αέριο, αν και η Speira έχει αρχίσει να αναμειγνύει οξυγόνο για τη μείωση των εκπομπών.
Η Speira είναι έτοιμη να επιτύχει την κλιματική ουδετερότητα σε ολόκληρη την αλυσίδα αξίας της έως το 2045, αλλά δεν μπορεί να το κάνει μόνη της, προειδοποιεί ο Backs. Η ΕΕ και οι εθνικές κυβερνήσεις πρέπει να διασφαλίσουν ότι θα κατασκευαστεί η απαραίτητη υποδομή.
«Οι πολιτικές που προστατεύουν μόνο το κλίμα και δεν εξασφαλίζουν το μέλλον της οικονομίας είναι άσκοπες. Τι υποτίθεται ότι θα γίνει κλιματικά ουδέτερο αν δεν μείνει τίποτα;» προειδοποιεί.
