Η «πιο ρυπογόνος εταιρεία ενέργειας» στον κόσμο έχει ένα σχέδιο για να σταματήσει τις εκπομπές άνθρακα

του David Meyer

Η εθνική επιχείρηση κοινής ωφέλειας της Νότιας Αφρικής, η Eskom, μόλις κέρδισε την απαξιωτική διάκριση της «πιο ρυπογόνου εταιρείας ενέργειας στον κόσμο» λόγω της εξάρτησής της από τη βρώμικη τεχνολογία άνθρακα. Ωστόσο, οι πλουσιότερες χώρες ενδέχεται να βοηθήσουν τη Νότια Αφρική να πραγματοποιήσει την πολυαναμενόμενη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια.

Ο χαρακτηρισμός «πιο ρυπογόνος» προέρχεται από το Κέντρο Έρευνας για την Ενέργεια και τον Καθαρό Αέρα (CREA), το οποίο δήλωσε την περασμένη Τρίτη ότι η ανάλυση των δεδομένων του έδειξε ότι η Eskom είχε γίνει «η μεγαλύτερη πηγή εκπομπής του επιβλαβούς για την υγεία διοξειδίου του θείου στον κόσμο, ξεπερνώντας το σύνολο των εκπομπών του τομέα της ενέργειας οποιασδήποτε χώρας στον κόσμο, εκτός από την Ινδία».

Πράγματι, σύμφωνα με την ανάλυση του CREA, η Eskom εκπέμπει περισσότερο διοξείδιο του θείου (SO2) από ό,τι οι τομείς ηλεκτρικής ενέργειας των ΗΠΑ και της Κίνας, μαζί. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι είχε τοποθετήσει εξοπλισμό μείωσης της ρύπανσης μόνο σε ένα από τα 15 εργοστάσιά της με καύση άνθρακα, δήλωσε στο Bloomberg η διεθνής οργάνωση, η οποία αναφέρει ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση προκαλεί 2.200 θανάτους ετησίως στη Νότια Αφρική. Η Eskom βασίζεται στον άνθρακα για περίπου το 90% της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.

«Καθώς οι περισσότερες άλλες περιοχές με μεγάλες εκπομπές ατμοσφαιρικών ρύπων στον τομέα της ενέργειας έχουν σημειώσει ταχεία πρόοδο στη μείωση των εκπομπών, η Eskom έχει παραμείνει στάσιμη στη θέση της, ασκώντας πιέσεις ακόμη και κατά των πιο στοιχειωδών απαιτήσεων για τον περιορισμό της ρύπανσης με SO2», ανέφερε το CREA σε ανακοίνωσή του.

Διαφθορά και ταμειακές ροές

Εκτός του ότι είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός εκπομπών SO2 στον κόσμο, η Eskom – η οποία δεν απάντησε στο αίτημα του Fortune για κάποιο σχόλιο – αντιμετωπίζει επίσης μια σειρά από προκλήσεις που θα έκαναν οποιονδήποτε από τους διεθνείς ανταγωνιστές της να ανατριχιάζει.

Η εταιρεία κοινής ωφέλειας έχει σχεδόν 27 δισεκατομμύρια δολάρια χρέη, σε μεγάλο βαθμό εξαιτίας της χρόνιας διαφθοράς και της κακοδιαχείρισης που έχει πλήξει τις περισσότερες κρατικές επιχειρήσεις της Νότιας Αφρικής τα τελευταία χρόνια. Πλήρωσε περισσότερα από 2 δισεκατομμύρια δολάρια για την εξυπηρέτηση αυτού του χρέους κατά το τελευταίο οικονομικό έτος, οδηγώντας σε καθαρή ζημία μετά από φόρους ύψους 1,25 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η επιβίωση της Eskom οφείλεται εξ ολοκλήρου σε περίπου 15 δισεκατομμύρια δολάρια σε κυβερνητικές επιδοτήσεις τα τελευταία 13 χρόνια.

Εντωμεταξύ, το δίκτυο της Eskom είναι τόσο ετοιμόρροπο που οι προγραμματισμένες διακοπές ρεύματος αποτελούν καθημερινή πραγματικότητα στη Νότια Αφρική. Οι αναλυτές της PwC δήλωσαν νωρίτερα φέτος ότι αυτή η «απώλεια ισχύος» μειώνει κατά το ήμισυ την αύξηση του ΑΕΠ της χώρας. Ο André de Ruyter, ο οποίος ανέλαβε διευθύνων σύμβουλος της Eskom στις αρχές του 2020, δήλωσε τον περασμένο μήνα ότι η προχωρημένη ηλικία των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα της εταιρείας – 41 χρόνια κατά μέσο όρο – σημαίνει ότι δεν μπορούν να αποδώσουν σε ποσοστό άνω του 75% της δυναμικότητάς τους.

Αυτό έχει οδηγήσει στο να ενθαρρύνει η συγκεκριμένη εταιρεία κοινής ωφέλειας ενεργά τον ανταγωνισμό του ιδιωτικού τομέα. «Χαιρόμαστε που σήμερα όλοι αναγνωρίζουν ότι οι λύσεις για το έλλειμμα ηλεκτρικής ενέργειας της Νότιας Αφρικής δεν μπορούν να αφεθούν μόνο στην Eskom και την κυβέρνηση», δήλωσε ο de Ruyter σε συνέντευξή του τον Σεπτέμβριο.

Και έπειτα υπάρχει η μετάβαση από τον άνθρακα στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας που όλοι, συμπεριλαμβανομένης της Eskom, θεωρούν απαραίτητη. Η Eskom λέει ότι η μετάβαση θα δημιουργήσει έως και 300.000 πολυπόθητες θέσεις εργασίας, αλλά η μετάβαση, η οποία στοχεύει σε καθαρές μηδενικές εκπομπές έως το 2050, θα κοστίσει έως και 10 δισεκατομμύρια δολάρια. Οπότε, δεδομένης της άθλιας οικονομικής της κατάστασης, πώς θα τα πληρώσει η εταιρεία;

Διεθνής βοήθεια 

Οι πιθανές πηγές χρηματοδότησης – η Παγκόσμια Τράπεζα, η Αφρικανική Τράπεζα Ανάπτυξης, οι πλούσιες χώρες – επισημαίνουν ότι η βοήθεια για την απεξάρτηση της Νότιας Αφρικής από τον άνθρακα θα αποφέρει παγκόσμια οφέλη στο μέτωπο της μείωσης των εκπομπών.

«Πρόκειται για πολλά χρήματα, οπότε αυτό που βάζουμε στο τραπέζι είναι να πούμε στους χρηματοδότες: Η Νότια Αφρική μπορεί να σας προσφέρει τη μεγαλύτερη πηγή μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στον κόσμο», δήλωσε τον Ιούνιο η Mandy Rambharos, γενική διευθύντρια του γραφείου Just Energy Transition της Eskom.

Την περασμένη εβδομάδα, το Bloomberg ανέφερε ότι εκπρόσωποι από τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γερμανία, τη Γαλλία και την ΕΕ συναντήθηκαν με υπουργούς της Νότιας Αφρικής για να συζητήσουν σχέδια «σχεδόν 5 δισεκατομμυρίων δολαρίων» σε δάνεια και επιχορηγήσεις. Το νοτιοαφρικανικό υπουργείο Περιβάλλοντος δήλωσε ότι η συμφωνία χρειάζεται να υπογραφεί στη σύνοδο κορυφής COP26 που διεξήχθη τον περασμένο μήνα, καθώς «χρειαζόμαστε βεβαιότητα και προβλεψιμότητα σχετικά με το μέγεθος της χρηματοδότησης που θα έχουμε στη διάθεσή μας, για να επιταχύνουμε αυτή τη μετάβαση».

Στα υπέρ της Νότιας Αφρικής και της Eskom: η αυξανόμενη συνειδητοποίηση ότι η παγκόσμια ενεργειακή μετάβαση θα περιλαμβάνει τη βοήθεια των πλουσιότερων χωρών προς τις φτωχότερες χώρες για τη χρηματοδότηση της μετάβασης. Για παράδειγμα, η επερχόμενη εισφορά της ΕΕ για τον «μηχανισμό συνοριακής προσαρμογής άνθρακα» στις βαριές βιομηχανικές εισαγωγές θα δημιουργήσει έσοδα που ορισμένοι έχουν προτείνει να χρηματοδοτήσουν την απαλλαγή από τον άνθρακα στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Το ερώτημα τώρα είναι αν η Eskom μπορεί να πείσει τους πιθανούς χρηματοδότες της ότι έχει εξυγιάνει τη διαχείρισή της. Με τις εκθέσεις που υποδηλώνουν ότι πάνω από 11,5 δισεκατομμύρια δολάρια σε συμβόλαια κατά την τελευταία δεκαετία είναι ύποπτα για διαφθορά, και τις επανειλημμένες προσπάθειες της εταιρείας να εμποδίσει τον έλεγχο, ο de Ruyter και η ομάδα του έχουν πολύ δουλειά να κάνουν.