Η πραγματική σημασία του ΟΠΕΚ για την παγκόσμια αγορά πετρελαίου

Στις μέρες δόξας του στα μέσα της δεκαετίας του 1970, ο ΟΠΕΚ προμήθευε σχεδόν το 50% της παγκόσμιας αγοράς πετρελαίου. Παρότι όμως τον φετινό Αύγουστο παρήγαγε 33,47 εκατ. βαρέλια ημερησίως –τα περισσότερα από ποτέ- εξαιτίας της τεράστιας ζήτησης της αγοράς, η ποσότητα αυτή αντιπροσώπευε μόλις το 30% της αγοράς.

Αυτό το στοιχείο, μαζί με άλλες επί μέρους λεπτομέρειες, αποτελεί το λόγο για τον οποίο η πρόταση για μείωση της παραγωγής κατά 700.000 βαρέλια την ημέρα με στόχο την αύξηση των τιμών, δεν αναμένεται να επηρεάσει στην πράξη την τιμολόγηση του «μαύρου χρυσού».

Σύμφωνα με την κυριάρχουσα οικονομική ιδέα, όσο μεγαλύτερο είναι το μερίδιο αγοράς ενός καρτέλ, τόσο πιο εύκολα μπορεί να την ελέγχει. Όμως οι σημερινή παρουσία του ΟΠΕΚ δεν μπορεί να δικαιολογήσει τον χαρακτηρισμό «καρτέλ». Πόσο μάλλον ένα καλά οργανωμένο καρτέλ.

Από το αραβικό εμπάργκο του 1973 ο ΟΠΕΚ επιχειρεί να εμποδίζει συστηματικά την αύξηση της παραγωγής των μελών του, εάν αυτό δεν είχε συμφωνηθεί πρώτα στις περιοδικές συνόδους τους. Το μεγαλύτερο μέλος του καρτέλ, δηλαδή η Σαουδική Αραβία, συνήθως απαντούσε με δική της μείωση παραγωγής στην αύξηση των άλλων μελών, ούτως ώστε να διατηρήσει σε υψηλό επίπεδο τις τιμές. Όμως, ολοένα και περισσότερες χώρες ενίσχυαν ακόμη περισσότερο την παραγωγή τους, αναγκάζοντας τους Σαουδάραβες να υποκύψουν και να αυξήσουν ή να διατήρησαν σταθερούς τους δικούς τους ρυθμούς.

Οι παρούσες τιμές του πετρελαίου έκαναν ακόμη δυσκολότερη την προσπάθεια του ΟΠΕΚ να ελέγξει την παγκόσμια αγορά. Όλα τα μέλη του από τη Μέση Ανατολή –Σαουδική Αραβία, Κατάρ, Κουβέιτ, Ιράν, Ιράκ, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα- χρηματοδοτούν την οικονομία τους σχεδόν αποκλειστικά από τα έσοδα του πετρελαίου. Και οι προϋπολογισμοί τους βασίζονται στις πολύ υψηλότερες τιμές του μαύρου χρυσού από τα σημερινά δεδομένα των 50 δολαρίων το βαρέλι. Επομένως η μειωμένη τιμή του πετρελαίου, έκανε τις χώρες αυτές να αυξάνουν διαρκώς την παραγωγή ούτως ώστε να αντεπεξέλθουν στα αυξημένα τους έξοδα. Κι αυτός είναι ο βασικός λόγος για τον οποίο δεν μπορούν να καταλήξουν σε συμφωνία για τη μείωση της παγκόσμιας παραγωγής.

Ακόμη κι αν ο ΟΠΕΚ μειώσει την παραγωγή κατά 700.000 βαρέλια ημερησίως, δεν αναμένεται να δούμε τις τιμές να αυξάνονται θεαματικά εξαιτίας των σημαντικών αλλαγών που προωθήθηκαν τα έξι τελευταία χρόνια. Η παραγωγική έκρηξη του πετρελαίου στις ΗΠΑ σχεδόν διπλασίασε τα αποθέματα της, καθώς από τα 5 εκατ. βαρέλια του 2010 έφτασε να παράγει περισσότερα από 9,5 εκατ. το 2016. Παρότι οι χαμηλές τιμές χτύπησαν πολλές αμερικανικές εταιρείες, σε περιοχές όπως η Βόρεια Ντακότα, το Τέξας και η Πενσιλβάνια τα πράγματα παραμένουν ως έχουν, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις συνολικές επιδόσεις της χώρας.

Εκτός των ΗΠΑ, η Κίνα αποτελεί επίσης μια από τις χώρες με τα μεγαλύτερα πετρελαϊκά αποθέματα παγκοσμίως. Αυτή τη στιγμή οι έρευνες στη χώρα, αλλά και σε άλλες περιοχές όπως η Αργεντινή, το Μεξικό και η Αυστραλία, δεν σταματούν.

Όλα αυτά τα δεδομένα μαρτυρούν πως ακόμη και μια πιο επιθετική μείωση της παραγωγής από τον ΟΠΕΚ δεν θα επηρεάσει σημαντικά τις τιμές του πετρελαίου. Εάν όμως μια υποθετική μείωση της παραγωγής συμπέσει -απολύτως τυχαία- με την αύξηση των τιμών, τότε το καρτέλ θα λάβει όλα τα εύσημα και θα αποκτήσει ισχυρότερη πολιτική επιρροή στις χώρες οι οποίες αποτελούν τους μεγαλύτερους εισαγωγείς πετρελαίου.

Επομένως, και με βάση τα παραπάνω δεδομένα, μοναδικός τρόπος για να επιτύχει μια προσπάθεια αύξησης των τιμών του πετρελαίου θα αποτελούσε μια συνεννοημένη κίνηση του ΟΠΕΚ μαζί με τις ΗΠΑ και τις υπόλοιπες χώρες με τεράστια αποθέματα. Κάτι το οποίο ίσως επέστρεφε στο καρτέλ ένα σημαντικό μερίδιο της χαμένης του δύναμης. Μια ιδέα που δεν αναμένεται να βρει φανατικούς φίλους εκτός των κρατών-μελών του.