Η «σκληρή» Φινλανδία διχάζεται από τη λιτότητα

Η σκληρή γραμμή που υιοθέτησε η Φινλανδία επισημάνθηκε κατά τη διάρκεια των τελευταίων διαπραγματεύσεων για ένα νέο πρόγραμμα διάσωσης της Ελλάδας. Τηρώντας αυστηρή στάση στις διαπραγματεύσεις με τον Έλληνα Πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα, η φινλανδική κυβέρνηση υπενθύμισε σε όλους ότι στηρίζει μια αυστηρή δημοσιονομική πολιτική, γράφει η γαλλική εφημερίδα Le Monde.

Πριν το φινλανδικό κοινοβούλιο εγκρίνει στις 16 Ιουλίου την προσωρινή χρηματοδότηση της Ελλάδας από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη διαπραγμάτευση ενός νέου προγράμματος βοήθειας από την ευρωζώνη, ο φινλανδός υπουργός Οικονομικών Αλεξάντερ Στουμπ φάνηκε απειλητικός: “Δεν νομίζω ότι πολλές χώρες θα έχουν εντολή να δώσουν χρήματα χωρίς όρους”.

Εκ πρώτης όψεως, το δημόσιο φινλανδικό χρέος μοιάζει σταθερό σε σχέση με των γειτόνων της Φινλανδίας στην ευρωζώνη. Βέβαια η φινλανδική οικονομία έχασε το ΑΑΑ της από την Standard & Poors τον Οκτώβριο, αλλά παραμένει –ίσως για τελευταία χρονιά– κάτω από το όριο του 60% του ΑΕΠ που καθόριζε το Μάαστριχτ ως ανώτατη επιτρεπτή τιμή για το δημόσιο χρέος. Παρά ταύτα, το εν λόγω δημόσιο χρέος αυξήθηκε σημαντικά από 32,7% του ΑΕΠ το 2008 στο 59,3% το 2014. Σε έξι χρόνια, το ύψος του σχεδόν διπλασιάστηκε και από 63 δισεκ. ευρώ αυξήθηκε στα 121 δισεκ. ευρώ.

“Δεν υπάρχει πράγματι κεϋνσιανή παράδοση στη Φινλανδία, το δημόσιο χρέος παρακολουθείτο πάντα στενά, ο προϋπολογισμός ήταν πάντα υπό έλεγχο”, επισημαίνει ο Λάουρι Χόλαπα, ερευνητής πολιτικής οικονομίας στο Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι. “Αυτό εξηγεί το γεγονός ότι οι Φινλανδοί έχουν εγκρίνει συχνά μέτρα λιτότητας”.

Η στάση αυτή έγινε πράγματι αισθητή στις βουλευτικές εκλογές του Απριλίου. Τα τέσσερα μεγαλύτερα κόμματα είχαν ταχθεί υπέρ πολιτικών λιτότητας κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας. Το Κόμμα του Κέντρου, μεγάλος νικητής των εκλογών (49 έδρες επί συνόλου 200 στο κοινοβούλιο), έκτοτε σχημάτισε κυβέρνηση συνασπισμού με το λαϊκιστικό κόμμα των Αληθινών Φινλανδών (38 έδρες) και τους Συντηρητικούς (37 έδρες). Ακόμα και η αντιπολίτευση, την οποία εκπροσωπούν οι Σοσιαλδημοκράτες (34 έδρες), είχε δεσμευτεί να μειώσει τις δημόσιες δαπάνες.

“Πολιτικά μιλώντας, η Φινλανδία είναι σε μια αντίστροφη κατάσταση σε σχέση με τη Γαλλία, όπου οι υποψήφιοι πρέπει να διαβεβαιώσουν ότι δεν θέλουν να μειώσουν σημαντικά τον κρατικό προϋπολογισμό”, αναφέρει ο Χόλαπα. “Εδώ, συμβαίνει το αντίθετο, το κόμμα που προτείνει περισσότερα μέτρα λιτότητας ανταμείβεται στις κάλπες καθώς θεωρείται πιο αξιόπιστο από τους ψηφοφόρους”.

Στο υπουργείο Οικονομικών αναγνωρίζουν ότι το σημερινό επίπεδο του χρέους δεν προκαλεί ακόμη ανησυχία, αλλά θα μπορούσε να προκαλέσει στο μέλλον: “Το πρόβλημα είναι μάλλον ο τρόπος με τον οποίο το χρέος αυξάνεται και οφείλουμε να λάβουμε μέτρα για να το αποτρέψουμε αυτό”, αναφέρει ο Χόλαπα. Το κυβερνητικό πρόγραμμα που δόθηκε στη δημοσιότητα στα τέλη Μαΐου έχει θέσει ως στόχο την εξοικονόμηση 10 δισεκ. ευρώ έως το 2030. Όλοι οι τομείς θα επηρεαστούν από αυτά τα μέτρα λιτότητας, από την υγεία μέχρι τη διοίκηση, την εκπαίδευση και την ανθρωπιστική βοήθεια.

400 εκατομμύρια ευρώ λιγότερα για τα πανεπιστήμια

Πυκνώνουν, ωστόσο, οι φωνές που διαμαρτύρονται για τις προβλεπόμενες κολοσσιαίες περικοπές, κυρίως στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Με 6,7 δισεκ. ευρώ το 2015, ο προϋπολογισμός του υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού είναι ένας από τους μεγαλύτερους έπειτα από αυτούς της υγείας και κοινωνικών υποθέσεων ή των Οικονομικών.

Η διοίκηση του Πανεπιστημίου του Ελσίνκι, ο προϋπολογισμός του οποίου αναμένεται να μειωθεί κατά 15% μέχρι το 2020, δηλώνει “σοκαρισμένη” από τις κυβερνητικές εξαγγελίες για περικοπές των δαπανών σε αυτόν τον τομέα. “Συνολικά, η κυβέρνηση έχει προβλέψει την εξοικονόμηση 400 εκατ. ευρώ μέχρι το 2020, με τη μείωση της δημόσιας χρηματοδότησης 14 πανεπιστημίων της χώρας”, σημειώνει ο Εσα Χομολόϊνεν, διοικητικός διευθυντής του Πανεπιστημίου του Ελσίνκι. Ο επικεφαλής της διοίκησης του μεγαλύτερου πανεπιστημίου της χώρας έχει κάνει τους υπολογισμούς του: “Οι περικοπές του προϋπολογισμού θα πρέπει να αρχίσουν από τον ερχόμενο χρόνο και να συνεχιστούν επί μια πενταετία. Το 2016 αναμένεται να χάσουμε ήδη 25 εκατομμύρια. Συνολικά, μέχρι το 2020 θα πρέπει να λειτουργούμε με 106 εκατ. ευρώ δημόσιας χρηματοδότησης λιγότερα”.

Για τον Λάουρι Χόλαπα, η ασυμβατότητα μεταξύ των μέτρων λιτότητας και της ποιότητας του κοινωνικού μοντέλου ήταν λιγότερο εμφανής κατά τη διάρκεια της κρίσης που βίωσε η χώρα τη δεκαετία του 1990. “Τότε, η Nokia τόνωνε την οικονομία μας και όλος ο τομέας των τεχνολογιών της πληροφορίας αναπτυσσόταν”, εξηγεί ο ερευνητής. “Η ήδη μεγάλη μείωση των κοινωνικών δαπανών είχε περιορισμένο αντίκτυπο στον ρυθμό ανάπτυξής μας και την ανεργία που μειωνόταν”. Πριν από το 1995 και την εισαγωγή του ευρώ, η χώρα είχε προχωρήσει στην υποτίμηση του νομίσματός της για να ενισχύσει τις εξαγωγές, προσθέτει.

Σήμερα, η Nokia δεν έχει πλέον το ίδιο πεδίο δράσης, ο κύκλος εργασιών της ανήλθε στα 12,73 δισεκ. ευρώ στα τέλη του 2014, έναντι 29,2 δισεκ. ευρώ στα τέλη του 2004, και οι ρωσικές κυρώσεις καταπόντισαν την οικονομία της εξαγωγικής χώρας. Παρά την αυστηρή τήρηση των οδηγιών που δίνουν τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, η Φινλανδία κατατάσσεται στους κακούς μαθητές της ΕΕ. Η χώρα είναι αντιμέτωπη με τη μεγαλύτερη περίοδο ύφεσης στην ιστορία της, με τρία συνεχή χρόνια χωρίς ανάπτυξη. Η ανεργία ανήλθε στο 10% τον Ιούνιο.

Πάντως, η συντριπτική πλειονότητα των Φινλανδών δείχνει πιο θορυβημένη από την κατάσταση των δημόσιων οικονομικών παρά από τις περικοπές στο κράτος πρόνοιας. “Οι Φινλανδοί φοβούνται μήπως γίνουν οι μελλοντικοί Έλληνες της ευρωζώνης”, λέει ο Χόλαπα με μια δόση υπερβολής, καθώς το φινλανδικό χρέος εξακολουθεί να απέχει πολή από τα 320 δισεκ. που η Ελλάδα οφείλει στους δανειστές της. Για τον ερευνητή, ένα παράδειγμα απεικονίζει τέλεια το κλίμα που επικρατεί στη Φινλανδία: “Το μόνο κόμμα που είναι εντελώς αντίθετο στις πολιτικές λιτότητας, η Αριστερή Συμμαχία, έχασε δύο έδρες στο Κοινοβούλιο τον Απρίλιο”.