Η βασίλισσα πέθανε. Ζήτω ο βασιλιάς
Στις 21 απριλίου 1926 και ώρα 2:40 γεννιέται με καισαρική η πριγκίπισσα Ελισάβετ Αλεξάνδρα Μαίρη του Γιορκ, στον αριθμό 17 της Μπρούτον Στριτ στο Μέιφερ του Λονδίνου, το σπίτι των παππούδων της από την πλευρά της μητέρας της. Πρόκειται για τη μοναδική μονάρχη που γεννήθηκε σε κατοικία με όνομα οδού και αριθμό.
Η Ελισάβετ Β’ ήταν η μακροβιότερη μονάρχης στη βρετανική Ιστορία. Στις 6 Φεβρουαρίου 2022 έγινε η πρώτη που γιόρτασε το πλατινένιο ιωβηλαίο της. Οι επίσημοι εορτασμοί για την 70ή επέτειό της στον θρόνο έλαβαν χώρα το τετραήμερο από 2 έως 5 Ιουνίου στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Κοινοπολιτεία. Ωστόσο, λόγω της εξασθενημένης υγείας της, η βασίλισσα απουσίαζε από τις περισσότερες εκδηλώσεις. Στις 9 Σεπτεμβρίου 2015 έγινε η μακροβιότερη μονάρχης του Ηνωμένου Βασιλείου, ξεπερνώντας το «ρεκόρ» της προ-προγιαγιάς της, της βασίλισσας Βικτωρίας, η οποία παρέμεινε στον θρόνο επί 63 χρόνια, 7 μήνες, 2 ημέρες, 16 ώρες και 23 λεπτά.
Πάνω από 4 δισεκατομμύρια τηλεθεατές παρακολούθησαν την κηδεία της βασίλισσας Ελισάβετ Β’, το κόστος της οποίας ανήλθε σε 10,3 εκατομμύρια ευρώ (9 εκατομμύρια λίρες). Περίπου 10.000 αστυνομικοί ήταν επί ποδός, ενώ την ημέρα του θανάτου της κηρύχθηκε πένθος 12 ημερών.
Παρέμεινε μέχρι τον θάνατό της, στα 96 της χρόνια, ηγεμών 15 χωρών, μεταξύ των οποίων είναι η Αυστραλία, ο Καναδάς, η Νέα Ζηλανδία, η Τζαμάικα, η Αντίγκουα και Μπαρμούντα, η Γρενάδα, τα Νησιά Σολομώντα, το Τουβαλού, το Σεντ Κιτς και Νέβις και άλλες.
Ανέβηκε στον θρόνο όταν πέθανε ο πατέρας της, στις 6 Φεβρουαρίου 1952, και ενώ βρισκόταν για επίσημη επίσκεψη στην Κένυα. Στέφθηκε στις 2 Ιουνίου 1953 στο Αβαείο του Γουεστμίνστερ, μόλις 27 ετών, ενώ ήταν η πρώτη στέψη που μεταδόθηκε από την τηλεόραση, με επίμονη προτροπή του συζύγου της, Φίλιππου Μαουντμπάντεν της Ελλάδας, με τον οποίο είχαν παντρευτεί στις 20 Νοεμβρίου 1947 στο Αβαείο του Γουεστμίνστερ, στο Λονδίνο. Απέκτησαν τέσσερα παιδιά: τον Κάρολο (1948), την Άννα (1950), τον Ανδρέα (1960) και τον Εδουάρδο (1964). Ο γάμος τους κράτησε 73 χρόνια, μέχρι τον θάνατο του Φιλίππου, τον Απρίλιο του 2021, σε ηλικία 99 ετών.
Ηγέτις, μεγαλοπρεπής, αφιερωμένη στον λαό της
Για 70 χρόνια η βασίλισσα Ελισάβετ Β’ αποτέλεσε πρότυπο ηγεσίας και έδειξε σε γενιές γυναικών –και ανδρών– ότι οι γυναίκες μπορούν «να είναι» ηγέτιδες, να «πράττουν» ηγεσία. «Ως γυναίκα, βοήθησε στον καθορισμό του πώς λειτουργεί μια ηγέτις, πώς ντύνεται, πώς στέκεται και πώς περιποιείται τον εαυτό της» περιέγραψε εύστοχα η ιστορικός Αμάντα Φόρμαν.
H Ελισάβετ ωρίμασε μέσα από οικογενειακά σκάνδαλα, διαζύγια και ρήγματα, πολέμους, οικονομικές κρίσεις. Στα 70 χρόνια της βασιλείας της έχρισε 14 πρωθυπουργούς, τους Ουίστον Τσώρτσιλ, Άντονι Ίντεν, Χάρολντ Μακμίλαν, Άλεκ Ντάγκλας-Χιουμ, Χάρολντ Ουίλσον, Έντουαρντ Χιθ, Τζέιμς Κάλαχαν, Μάργκαρετ Θάτσερ, Τζον Μέιτζορ, Τόνι, Μπλερ, Γκόρντον Μπράουν, Ντέιβιντ Κάμερον, Τερέζα Μέι, Μπόρις Τζόνσον και Λιζ Τρας. Ο αρθρογράφος Γιουτζίν Ρόμπινσον έγραψε στην The Washington Post ότι είναι ασφαλές να προβλέψουμε ότι δεν θα υπάρξει ποτέ άλλος μονάρχης όπως η βασίλισσα Ελισάβετ Β’, ούτε στη Βρετανία ούτε πουθενά στον κόσμο. «Γεννήθηκε σε έναν κόσμο όπου η βασιλεία ήταν ακόμη σημαντική. Ο θάνατός της ήρθε σε μια στιγμή που άλλοι Ευρωπαίοι βασιλιάδες είτε εκδιώχθηκαν από τα ανάκτορά τους είτε περιορίστηκαν σε αυτό που οι Βρετανοί αυλικοί χλευάζουν ως «μονάρχες των ποδηλάτων», κάνοντας πετάλι στις σκανδιναβικές πρωτεύουσες σαν απλοί πολίτες και προσπαθώντας να μην αποτελούν υπερβολική ενόχληση».
Με τη βοήθεια του αείμνηστου συζύγου και κύριου συμβούλου της, του Έλληνα πρίγκιπα Φίλιππου, η βασίλισσα Ελισάβετ Β’ εκσυγχρόνισε τη βρετανική μοναρχία, διατηρώντας όλη τη μεγαλοπρέπεια και τις περιστάσεις, αλλά προσαρμοζόταν καθώς η τεχνολογία εξελισσόταν. Το 1947, όταν ήταν ακόμη διάδοχος του θρόνου (στα 21α γενέθλιά της το 1947), έδωσε μια ραδιοφωνική ομιλία υποσχόμενη στους μελλοντικούς της υπηκόους ότι «όλη μου η ζωή, είτε μεγάλη είτε σύντομη, θα είναι αφιερωμένη στην υπηρεσία σας». Το 2014 έστειλε το πρώτο της tweet, ανοίγοντας μια έκθεση της Εποχής της Πληροφορίας στο Μουσείο Επιστημών του Λονδίνου.
Για μεγάλο διάστημα της βασιλείας της Ελισάβετ Β’, ήταν αδιανόητο να παρουσιαστεί η ιδιωτική ζωή της στην οθόνη. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια αυτό άλλαξε. Η πριγκίπισσα Ελισάβετ εμφανίστηκε σε σκηνές στην ταινία Ο λόγος του Βασιλιά (2010). Το 2015, η ταινία Η πριγκίπισσα το ‘σκασε, σε σκηνοθεσία Τζούλιαν Τζάρολντ δραματοποιεί αληθινά γεγονότα τη βραδιά που οι νεαρές πριγκίπισσες το έσκασαν από το παλάτι για να γιορτάσουν μαζί με τον λαό το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η ταινία Η βασίλισσα (2006), σε σκηνοθεσία Στίβεν Φρίαρς, φαίνεται ότι κέρδισε την επιδοκιμασία του παλατιού, αφού εστιάζει στη συμπεριφορά της βασιλικής οικογένειας μετά τον θάνατο της Νταϊάνα. Στη «μικρή οθόνη», η σειρά Το στέμμα, του Πίτερ Μόργκαν στο Netflix, λέγεται ότι κόστισε περίπου 13 εκατομμύρια δολάρια ανά επεισόδιο κατά τη διάρκεια της πρώτης σεζόν και υπήρξε ίσως η μόνη υποψήφια για 423 βραβεία παγκοσμίως, κερδίζοντας τα 129 από αυτά.
Από την Ελισάβετ στον Κάρολο
Τα πρώτα χρόνια που βρέθηκε στον θρόνο, η βασίλισσα Ελισάβετ Β’ είδε τον μετασχηματισμό της Βρετανικής Αυτοκρατορίας σε Κοινοπολιτεία των Εθνών. Τη στιγμή της ανάρρησης στον θρόνο η μετάβαση είχε ήδη ξεκινήσει και η Ελισάβετ Β’ προΐστατο πολλών ανεξάρτητων κρατών.
Με τον θάνατο της μητέρας του, ο πρίγκιπας Κάρολος ανέλαβε βασιλιάς του Ηνωμένου Βασιλείου και 14 άλλων χωρών, τερματίζοντας μια αναμονή άνω των 70 ετών, τη μεγαλύτερη από οποιονδήποτε άλλον διάδοχο στη βρετανική Ιστορία.
Ο ρόλος αυτός έρχεται με πολλές δυσκολίες για τον ίδιο. Η μητέρα του ήταν εξαιρετικά δημοφιλής και σεβαστή, όμως αφήνει πίσω της μια βασιλική οικογένεια με τη φήμη της αμαυρωμένη και τις σχέσεις τεταμένες – μεταξύ άλλων και με ισχυρισμούς για ρατσισμό εκ μέρους αξιωματούχων του Μπάκιγχαμ.
Εκτός, όμως, από την τεράστια παρακαταθήκη που αφήνει η Ελισάβετ στον γιο της, ο Κάρολος Γ’ κληρονομεί και μια αμύθητη περιουσία. Η βασίλισσα λάμβανε εισόδημα μέσω ενός ταμείου των φορολογουμένων, γνωστού ως Sovereign Grant, το οποίο καταβάλλεται ετησίως στη βρετανική βασιλική οικογένεια. Tο ποσό επιχορήγησης ορίστηκε σε λίγο πάνω από 86 εκατομμύρια λίρες το 2021 και το 2022. Αυτά τα κεφάλαια διατίθενται για τα επίσημα ταξίδια, τη συντήρηση της περιουσίας και τα έξοδα λειτουργίας ή συντήρησης των Ανακτόρων του Μπάκιγχαμ.
Η εταιρεία, γνωστή και ως Monarchy PLC, είναι μια ομάδα μελών του Οίκου των Ουίνδσορ, της βασιλικής οικογένειας της οποίας ήταν επικεφαλής η βασίλισσα. Μαζί λειτουργούν μια παγκόσμια επιχειρηματική αυτοκρατορία που διοχετεύει εκατοντάδες εκατομμύρια λίρες στην οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου κάθε χρόνο μέσω τηλεοπτικών εκδηλώσεων και του Τουρισμού.
Η βασίλισσα και άλλα επτά μέλη της βασιλικής οικογένειας ήταν μέτοχοι της εταιρείας: ο πρίγκιπας Κάρολος και η σύζυγός του Καμίλα, δούκισσα της Κορνουάλης, ο πρίγκιπας Γουίλιαμ και η σύζυγός του Κέιτ, δούκισσα του Κέιμπριτζ, η πριγκίπισσα Άννα, κόρη της βασίλισσας, και ο πρίγκιπας Εδουάρδος, ο μικρότερος γιος της βασίλισσας, και η σύζυγός του Σοφία, κόμισσα του Γουέσεξ.
Η βασιλική οικογένεια κατέχει από το 2021 ακίνητα σχεδόν 28 δισεκατομμυρίων δολαρίων, τα οποία, σύμφωνα με πληροφορίες, δεν μπορούν να πωληθούν. Η βασίλισσα είχε συσσωρεύσει πάνω από 500 εκατομμύρια δολάρια σε προσωπικά της περιουσιακά στοιχεία, σε μεγάλο βαθμό λόγω των επενδύσεών της, της συλλογής έργων τέχνης, των κοσμημάτων και των ακινήτων, που περιλαμβάνουν το Sandringham House και το Κάστρο Μπαλμόραλ. Με τον θάνατό της, τα περισσότερα από τα προσωπικά της περιουσιακά στοιχεία περνούν στον Κάρολο Γ΄.
Η βασίλισσα κληρονόμησε επίσης σχεδόν 70 εκατομμύρια δολάρια από τη μητέρα της όταν πέθανε το 2002, συμπεριλαμβανομένων επενδύσεων σε πίνακες ζωγραφικής, συλλογών γραμματοσήμων, πορσελάνων, κοσμημάτων, αλόγων, ακόμη και μιας πολύτιμης συλλογής Αβγών Fabergé. Οι πίνακες της συλλογής περιλαμβάνουν έργα των Μονέ, Νας και Καρλ Φαμπερζέ.
Το προφίλ του βασιλιά Καρόλου Γ’
Στις 10 Σεπτεμβρίου 2022 ο Κάρολος Γ’ ορκίστηκε και επίσημα βασιλιάς του Ηνωμένου Βασιλείου. Ανέρχεται στον θρόνο σε μια δύσκολη περίοδο, με το Ηνωμένο Βασίλειο να αντιμετωπίζει τη χειρότερη οικονομική και πολιτική κρίση των τελευταίων 40 ετών, έχοντας αλλάξει πέντε πρωθυπουργούς σε έξι χρόνια. Στα 73 του χρόνια, είναι ο μεγαλύτερος σε ηλικία Βρετανός μονάρχης που ανεβαίνει στον θρόνο. Σύμφωνα με το ερευνητικό ινστιτούτο Wealth-X, πριν γίνει μονάρχης, η καθαρή περιουσία του υπολογιζόταν περίπου στα 440 εκατομμύρια δολάρια, χάρη σε σημαντικά ακίνητα και περιουσιακά στοιχεία, όπως κοσμήματα και έργα τέχνης. Δεν είναι σαφές ποια ακριβώς περιουσιακά στοιχεία του ανήκουν τώρα και πόσο αξίζουν. Δεν είναι επίσης σαφές τι έχει αφήσει η Ελισάβετ στον Κάρολο και τι στα άλλα παιδιά της, τα εγγόνια της και άλλους πιθανούς δικαιούχους.
Ο βασιλιάς Κάρολος Γ’ δεν είναι ένας εύκολος άνθρωπος. Το παρατσούκλι του είναι «κακομαθημένος πρίγκιπας», το οποίο φαίνεται πως το δικαιολογεί, καθώς στο ντοκιμαντέρ του Amazon Prime Serving the Royals: Inside the Firm του 2015, αποκαλύφθηκαν οι καθημερινές εξωφρενικές του απαιτήσεις. Στο ντοκιμαντέρ ο Πολ Μπάρελ, ο οποίος υπηρέτησε ως μπάτλερ της βασίλισσας Ελισάβετ Β’ και της πριγκίπισσας Νταϊάνα, αποκάλυψε τις ακριβείς οδηγίες που δίνονται στο προσωπικό του βασιλιά για τη φροντίδα του: από το σιδέρωμα των κορδονιών του μέχρι την τοποθέτηση οδοντόκρεμας στην οδοντόβουρτσά του. Σύμφωνα με τον Μπάρελ, «οι πιτζάμες του σιδερώνονται κάθε πρωί, τα κορδόνια των παπουτσιών του σιδερώνονται επίπεδα με σίδερο, η τάπα του μπάνιου πρέπει να είναι σε μια συγκεκριμένη θέση και η θερμοκρασία του νερού πρέπει να είναι απλώς χλιαρή, σε μια μπανιέρα μόνο μισογεμάτη». Μάλιστα, πρόσθεσε ότι ο βασιλιάς Κάρολος «βάζει τους υπηρέτες του να πιέζουν κάθε πρωί μια ίντσα οδοντόκρεμας στην οδοντόβουρτσά του».
Τι είδους βασιλιάς θα γίνει ο Κάρολος Γ΄
Ο βασιλιάς Κάρολος Γ’ διαδέχεται τη μητέρα του σε μια κρίσιμη συγκυρία για το Ηνωμένο Βασίλειο. Ο κορυφαίος συνταγματολόγος, καθηγητής Βέρνορ Μπόγκντανορ, περιμένει ότι ο νέος βασιλιάς θα προσπαθήσει να λειτουργήσει ως ενοποιητική δύναμη, κάνοντας πιο ορατές προσπάθειες για σύνδεση με εθνοτικές μειονότητες και μειονεκτούσες ομάδες. Τι χαρακτήρα, όμως ,θα δούμε στον νέο μονάρχη;
«Τα περισσότερα από τα ζητήματα που έχουν σημασία για αυτόν (κλιματική αλλαγή, προοπτικές απασχόλησης για τους νέους, διαθρησκειακές σχέσεις) είναι επίσης σχετικά σε όλη την Κοινοπολιτεία» λέει πηγή κοντά στον νέο βασιλιά.
Στην τελετή έναρξης της περσινής συνόδου κορυφής Cop26 για το κλίμα στη Γλασκώβη, ο Κάρολος Γ’ κάλεσε για επείγουσα δράση και προειδοποίησε ότι ο χρόνος «κυριολεκτικά τελειώνει». Η ειλικρινής στάση του σε περιβαλλοντικά ζητήματα έχει εγκωμιαστεί από τους ακτιβιστές, αλλά έχουν επίσης εκφραστεί ανησυχίες για το πώς αυτή η δέσμευση ταιριάζει με τα βασιλικά του καθήκοντα. Η Τζες Κάρνιελ, λέκτορας Ανθρωπιστικών Επιστημών, στο Πανεπιστήμιο του Southern Queensland, υποστηρίζει ότι δεν πρέπει να απορρίπτουμε εντελώς την πολιτική εξουσία του μονάρχη. Ο βασιλιάς Κάρολος Γ’ έχει μοιραστεί τις απόψεις του κατά καιρούς και έχει κατηγορηθεί ότι «θόλωσε» τα όρια μεταξύ δημόσιας υπηρεσίας και πολιτικής παρέμβασης. Το ερώτημα είναι αν θα ακολουθήσει τα βήματα της μητέρας του ή θα φέρει ένα διαφορετικό είδος βασιλείας.
Οι «εκπληκτικοί» αριθμοί γύρω από την κηδεία της βασίλισσας
- 10.280.000 ευρώ κόστισε η κηδεία
- 2.000 αξιωματούχοι και προσκεκλημένοι παρευρέθησαν στο Αβαείο του Γουέστμινστερ για την κηδεία
- 1.650 άτομα από το στρατιωτικό προσωπικό συμμετείχε στη νεκρική πομπή της βασίλισσας από το Αββαείο του Γουέστμινστερ προς την Αψίδα του Ουέλινγκτον μετά την εξόδιο ακολουθία της
- 22 μίλια, δηλαδή 36 χιλιόμετρα, φραγμάτων τοποθετήθηκαν μόνο στο κεντρικό Λονδίνο για να ελέγξουν τα πλήθη
- 125 κινηματογράφοι άνοιξαν τις πόρτες τους για να μεταδώσουν την κηδεία της Ελισάβετ
- 2.868 διαμάντια, μαζί με 17 ζαφείρια, 11 σμαράγδια, 269 μαργαριτάρια και 4 ρουμπίνια, αστράφτουν στο αυτοκρατορικό στέμμα του κράτους που ακουμπούσε στο φέρετρο της βασίλισσας.
Με πληροφορίες από: ΑΠΕ, Fortune, People, BBC, Ειδική Έκδοση του BBC History Magazine
Το άρθρο δημοσιεύεται στο νέο τεύχος του Fortune που κυκλοφορεί στις 2 Νοεμβρίου.
