Οικονομικός πόλεμος: Πώς οι τράπεζες εμποδίζουν στον Πούτιν πρόσβαση σε 630 δισ. δολάρια
Η κεντρική τράπεζα της Ρωσίας συσσωρεύει συναλλαγματικά αποθέματα από τότε που η Ρωσία εισέβαλε για τελευταία φορά στην Ουκρανία, όταν ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν προσάρτησε την Κριμαία το 2014. Έκτοτε, τα ρωσικά αποθέματα ξένου συναλλάγματος και χρυσού έχουν σχεδόν διπλασιαστεί, φθάνοντας σήμερα τα 630 δισεκατομμύρια δολάρια από 368 δισεκατομμύρια δολάρια πριν από επτά χρόνια.
Η δημιουργία συναλλαγματικών αποθεμάτων θα μπορούσε να είναι ένας τρόπος για το Κρεμλίνο να προστατεύσει τη ρωσική οικονομία από τις κυρώσεις, δίνοντας στην κεντρική τράπεζα περισσότερα «πυρομαχικά» για την προστασία της αξίας του ρουβλίου. Το ρούβλι έχασε τη μισή του αξία έναντι του δολαρίου ΗΠΑ μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία, αναγκάζοντας την κεντρική τράπεζα της Ρωσίας να δαπανήσει 130 δισεκατομμύρια δολάρια για να σταθεροποιήσει το νόμισμα.
Μόνο που αποδεικνύεται ότι η στρατηγική της Ρωσίας για τα συναλλαγματικά αποθέματα είχε ένα σημαντικό ελάττωμα: Περίπου τα μισά από τα χρήματα αυτά βρίσκονταν στο εξωτερικό σε ξένες τράπεζες – και τώρα η Ρωσία δεν μπορεί να τα ανακτήσει.
Τη Δευτέρα, οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία και η Ευρωπαϊκή Ένωση απαγόρευσαν στην κεντρική τράπεζα της Ρωσίας να αξιοποιήσει τα δισεκατομμύρια των συναλλαγματικών διαθεσίμων που είχε αποταμιεύσει η Μόσχα στις τράπεζές τους.
«Καθώς οι ρωσικές δυνάμεις εξαπολύουν την επίθεσή τους στο Κίεβο και σε άλλες ουκρανικές πόλεις, είμαστε αποφασισμένοι να συνεχίσουμε να επιβάλλουμε κόστος στη Ρωσία που θα απομονώσει περαιτέρω τη χώρα από το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα και τις οικονομίες μας», ανέφεραν οι ηγέτες των συμμαχικών οικονομιών σε κοινή δήλωση με την οποία ανακοίνωσαν το πάγωμα των λογαριασμών στις 26 Φεβρουαρίου.
Το πάγωμα των συναλλαγματικών διαθεσίμων δεν έχει αποκόψει εντελώς τη Ρωσία από το ξένο συνάλλαγμά της. Το εμπάργκο εξακολουθεί να επιτρέπει στη Ρωσία να χρησιμοποιεί τα αποθεματικά της για πληρωμές ενέργειας, γεγονός που διατηρεί ανοιχτή μια σανίδα σωτηρίας για την κεντρική τράπεζα. Η κεντρική τράπεζα της Ρωσίας μπορεί επίσης ακόμη να έχει πρόσβαση στο 13% των αποθεματικών της που κατέχει σε κινεζικά γουάν.
Η Κίνα παραμένει ο μόνος μεγάλος εκδότης ξένων αποθεματικών νομισμάτων που δεν έχει αποκόψει τον Πούτιν. Την Τετάρτη, η τραπεζική ρυθμιστική αρχή της Κίνας δήλωσε ότι «δεν θα συμμετάσχει» στις κυρώσεις κατά της Ρωσίας, προσθέτοντας ότι οι κυρώσεις «δεν λειτουργούν καλά και δεν έχουν νομική βάση».
Τι είναι τα συναλλαγματικά αποθέματα;
Τα συναλλαγματικά αποθέματα είναι τα αποθέματα μιας κυβέρνησης σε χρυσό, ξένο χρέος και ξένο νόμισμα, συνήθως στα πιο δημοφιλή νομίσματα του κόσμου – δολάρια, ευρώ, λίρες, γιεν και γουάν. Αν και μια χώρα μπορεί να διατηρεί συναλλαγματικά αποθέματα στις δικές της τράπεζες, οι κυβερνήσεις συχνά επιλέγουν να διατηρούν τα αποθέματά τους στο εξωτερικό για να αποφεύγουν τις δαπανηρές διασυνοριακές συναλλαγές και να αποκτούν άμεση πρόσβαση στις αγορές ξένου συναλλάγματος και χρέους.
«Τα μεγάλα αποθέματα συναλλαγματικών διαθεσίμων είναι πολύ χρήσιμα για να βοηθούν στην προστασία από παγκόσμιους οικονομικούς κλυδωνισμούς», δήλωσε στο Marketplace η Emma Ashford, συνεργάτιδα του Ινστιτούτου Σύγχρονου Πολέμου στο West Point.
Τα συναλλαγματικά αποθέματα είναι ιδιαίτερα χρήσιμα για τη διαχείριση του εγχώριου πληθωρισμού, καθώς οι κεντρικές τράπεζες μπορούν να αγοράζουν και να πωλούν συναλλαγματικά αποθέματα για να ελέγχουν την αξία του νομίσματός τους. Εάν μια κεντρική τράπεζα πουλήσει τα συναλλαγματικά της αποθέματα για να αγοράσει περισσότερο από το δικό της νόμισμα, η αξία του εγχώριου νομίσματος ανεβαίνει. Εάν μια κεντρική τράπεζα πουλήσει το τοπικό της νόμισμα για να αυξήσει τα αποθέματά της, η αξία του τοπικού νομίσματος μειώνεται.
Στον απόηχο της εισβολής στην Ουκρανία την περασμένη εβδομάδα, η κεντρική τράπεζα της Ρωσίας προσπάθησε να αξιοποιήσει τα αποθεματικά της για να στηρίξει το ρούβλι, καθώς οι Ρώσοι έσπευσαν να μετατρέψουν το νόμισμά τους σε δολάρια και ευρώ εν αναμονή των δυτικών κυρώσεων. Στις 24 Φεβρουαρίου, η τράπεζα άρχισε να πουλά τα συναλλαγματικά της αποθέματα για να αγοράσει το ρωσικό ρούβλι, το οποίο, εκείνη την εποχή, διαπραγματευόταν στα 87 ρούβλια ανά δολάριο. Από την Πέμπτη, το ρωσικό νόμισμα έχει υποτιμηθεί στα 102 ρούβλια ανά δολάριο.
Ένα νόμισμα σε ελεύθερη πτώση μπορεί να παραλύσει μια οικονομία. Ένα αδύναμο ρούβλι θα κάνει τις εισαγωγές πιο ακριβές, ζημιώνοντας τόσο τους καταναλωτές όσο και τους παραγωγούς, και η παραγωγή μπορεί να σταματήσει καθώς οι εταιρείες δεν μπορούν να πληρώσουν πρώτες ύλες και εξαρτήματα. Δεν είναι λοιπόν περίεργο γιατί δυτικοί αξιωματούχοι βλέπουν τώρα τη συντριβή του ρουβλίου ως έναν ακόμη τρόπο για να ασκήσουν οικονομική πίεση στη Ρωσία.
Είναι τα συναλλαγματικά αποθέματα συνήθως ασφαλή;
Οι νέες κυρώσεις κατά της Ρωσίας δεν συνιστούν την πρώτη φορά που οι ΗΠΑ κατάσχουν τα συναλλαγματικά αποθέματα μιας χώρας.
Πέρυσι, οι ΗΠΑ δέσμευσαν τα συναλλαγματικά αποθέματα που κατείχε η κεντρική τράπεζα του Αφγανιστάν προκειμένου να εμποδίσουν τους Ταλιμπάν από το να έχουν πρόσβαση στα κεφάλαια μετά την κατάληψη της εξουσίας τον περασμένο Αύγουστο. Σε μια κίνηση που εξόργισε τους Αφγανούς, η κυβέρνηση Μπάιντεν χρησιμοποιεί τώρα τα δεσμευμένα περιουσιακά στοιχεία για να αποζημιώσει τις οικογένειες των θυμάτων της 11ης Σεπτεμβρίου και να χρηματοδοτήσει την ανθρωπιστική βοήθεια στο Αφγανιστάν.
Οι ΗΠΑ έχουν επίσης παγώσει στο παρελθόν τα συναλλαγματικά αποθέματα του Ιράν, της Συρίας και της Βενεζουέλας, ωστόσο κανένας από τους προηγούμενους στόχους των κυρώσεων δεν ήταν τόσο ισχυρός όσο η Ρωσία.
«Αυτή είναι η ‘πυρηνική’ επιλογή», δήλωσε ο οικονομολόγος Adam Tooze στους New York Times. Σύμφωνα με τον Tooze, προηγουμένως ήταν «απόλυτα λογικό» για τη Ρωσία να θεωρεί τα συναλλαγματικά της αποθέματα ως «πηγή σταθερότητας», επειδή πράγματι ήταν όταν η Ρωσία επιτέθηκε στην Ουκρανία στο παρελθόν.
Αλλά η τρέχουσα σύγκρουση στην Ουκρανία «έχει πάει την κατάσταση στα άκρα», λέει ο Tooze.
