Είναι το ενεργειακό σχέδιο της Ευρώπης επαρκές για να περάσουμε τον χειμώνα;

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες εμφανίζονται σίγουροι ότι θα κάνουν τον κλάδο της Ενέργειας να λειτουργήσει ξανά και πως θα μειώσουν το κόστος σε λογικά επίπεδα. Ωστόσο, οι ιδιοκτήτες των επιχειρήσεων και τα στελέχη της αγοράς δυσκολεύονται να συμμεριστούν την αισιοδοξία τους. Οι προμηθευτές αυξάνουν τις τιμές τους για να αντισταθμίσουν το υψηλό κόστος του φυσικού αερίου.

Οι παραγγελίες έχουν γίνει ασύμφορες. Με τις θερμοκρασίες να πέφτουν καθώς πλησιάζουν οι χειμερινοί μήνες -και τις εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία να αποτελούν κλάσμα των προηγούμενων επιπέδων τους- οι ευρωπαίοι υπουργοί ενέργειας πρόκειται να συνεδριάσουν την Παρασκευή 30 Σεπτεμβρίου για να συζητήσουν την επιβολή ενός πακέτου έκτακτων φόρων σε ολόκληρη την ΕΕ με στόχο τη συγκέντρωση κεφαλαίων χάριν των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων.

Και παρότι τα κράτη της ΕΕ σημειώνουν κάποιες επιτυχίες σε ό,τι αφορά την προσπάθεια απογαλακτισμού τους από το ρωσικό φυσικό αέριο τους τελευταίους μήνες, συμπεριλαμβανομένης της αποθήκευσης φυσικού αερίου σε επίπεδα πέραν του 85%- αυξανόμενος αριθμός κυβερνητικών παραγόντων προειδοποιεί ότι οι προτάσεις που είναι στο τραπέζι δεν επαρκούν.

«Πολλοί πιστεύουν ότι οι προτάσεις που έχουν γίνει δεν φτάνουν και πρέπει να γίνουν περισσότερα. Οι τιμές στην Ενέργεια δεν θα πρέπει να προκαλούν αστάθεια σε κανένα μέλος της ΕΕ, θα ήταν συνταγή καταστροφής» λέει στο Fortune διπλωμάτης της ΕΕ. 

Πλαφόν

Ως γνωστόν, 15 κράτη μέλη της ΕΕ, με πρωτοβουλία της ελληνικής κυβέρνησης, ζήτησαν από την Επίτροπο Ενέργειας, Kadri Simson, την επιβολή πλαφόν στις τιμές χονδρικής του φυσικού αερίου, καθώς οι επιχειρήσεις λυγίζουν υπό το βάρος του κόστους, που είναι πενταπλάσιο σε σχέση με πριν από έναν χρόνο. 

Την ίδια στιγμή, οι αναλυτές προβλέπουν βαθιά ύφεση, με την Deutsche Bank να εκτιμά ότι το πραγματικό ακαθάριστο εγχώριο προϊόν στη ζώνη του ευρώ θα μειωθεί κατά σχεδόν 3% το 2023. Σημειώνεται δε πως το αυξανόμενο κόστος ζωής μπορεί να οδηγήσει σε λαϊκές αναταραχές και να ωθήσει τους ψηφοφόρους προς ακραίες πολιτικές επιλογές.

«Η ενεργειακή κρίση της Ευρώπης τώρα αρχίζει να πλήττει πραγματικά τις οικονομίες, επειδή οι αυξήσεις στις τιμές χονδρικής εξακολουθούν να αυξάνουν τους λογαριασμούς των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών. Το κόστος για την οικονομία θα γίνει πολύ μεγαλύτερο» λέει η Simone Tagliapietra, ειδικός στον τομέα της ενέργειας στο think-tank Bruegel. 

Η Γαλλία υπήρξε ένα από τα πιο επιθετικά κράτη μέλη της ΕΕ στις προσπάθειές της να προστατεύσει τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις από το αυξανόμενο κόστος ενέργειας. Ωστόσο, κάποιοι στην κυβέρνηση ανησυχούν ότι αυτόν τον χειμώνα θα ξεσπάσουν κοινωνικές αναταραχές. 

Οι προσπάθειες της κυβέρνησης διατήρησαν τον ετήσιο ρυθμό πληθωρισμού της χώρας στο 6,5%, σημαντικά χαμηλότερο από αυτόν σε πολλά άλλα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ (στις χώρες της Βαλτικής, ο πληθωρισμός κυμαίνεται μεταξύ 20% και 25%). 

Η Γαλλία μπόρεσε να προστατέψει σε μεγάλο βαθμό τους πολίτες της από τις αυξήσεις των τιμών, καθώς στηρίζεται ελάχιστα στο φυσικό αέριο και λαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της ηλεκτρικής της ενέργειας από πυρηνικούς σταθμούς που λειτουργούν υπό την κρατική EDF. Μάλιστα, δε, πρόκειται να επεκτείνει τα μέτρα προστασίας των καταναλωτών… περιορίζοντας τις αυξήσεις στις τιμές του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας στο 15% για τα νοικοκυριά και τις μικρές επιχειρήσεις. Το ακαθάριστο κόστος για το κράτος θα ανέλθει στα 45 δισεκατομμύρια ευρώ, αλλά μόλις φορολογηθούν οι παραγωγοί ενέργειας το καθαρό κόστος θα είναι 16 δισεκατομμύρια ευρώ. 

Μια τέτοια παρεμβατική προσέγγιση ευθυγραμμίζεται με τη γαλλική πολιτική κουλτούρα, στην οποία η κυβέρνηση συχνά καθορίζει τη βιομηχανική πολιτική και ενεργεί για να προστατεύσει τους πολίτες από οικονομικές κρίσεις. Αλλά αντανακλά επίσης φόβους στο Μέγαρο των Ηλυσίων ότι η δυσαρέσκεια των ψηφοφόρων θα μπορούσε να ενισχύσει την τύχη της ακροδεξιάς Εθνικής Συσπείρωσης της Μαρίν Λεπέν, η οποία κέρδισε 89 έδρες στην Εθνοσυνέλευση αυτό το καλοκαίρι. 

«Η καταπολέμηση του πληθωρισμού αποτελεί οικονομική και πολιτική προτεραιότητα», δήλωσε αυτή την εβδομάδα ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών Μπρούνο Λεμέρ. «Ο πληθωρισμός είναι δηλητήριο για τις δημοκρατίες, αυτό το έχει δείξει η ιστορία» συμπλήρωσε.

Ωστόσο, παρά τις ζοφερές προοπτικές, το Bruegel  λέει ότι η ΕΕ γενικά βρίσκεται σε πολύ καλύτερη θέση τώρα από ό,τι πριν από δύο ή τρεις μήνες. Οι εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία μειώθηκαν στο 9%, από 41% πέρυσι, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Αλλά η κρίση δεν έχει τελειώσει σε καμία περίπτωση. Η αποθεματοποίηση φυσικού αερίου το επόμενο έτος θα να είναι ακόμη πιο σκληρή από ό,τι το 2022, δεδομένου ότι τα αποθέματα φέτος δημιουργήθηκαν μέσω ρωσικών εισαγωγών, οι οποίες θα μπορούσαν μέχρι το επόμενο έτος να διακοπούν εντελώς.

Η ανησυχία για πλήρη διακοπή των ρωσικών προμηθειών φυσικού αερίου εντάθηκαν αυτή την εβδομάδα όταν η Gazprom προειδοποίησε ότι θα μπορούσε να επιβάλει κυρώσεις στην κρατική εταιρεία φυσικού αερίου της Ουκρανίας, ένα βήμα που θα μπορούσε να οδηγήσει σε διακοπή των ροών μέσω της χώρας.

Επίσης, οι διαρροές στους δύο ρωσικούς αγωγούς φυσικού αερίου Nord Stream 1 και 2 στη Βαλτική Θάλασσα υπογραμμίζουν την ευπάθεια της ευρωπαϊκής ενεργειακής υποδομής. 

Περισσότερες προσπάθειες

Εν τω μεταξύ, τα κράτη πρέπει να κάνουν πολύ περισσότερα για να περιορίσουν τη ζήτηση τόσο για φυσικό αέριο όσο και για ηλεκτρική ενέργεια αυτόν τον χειμώνα. «Ανεπαρκείς προσπάθειες για τη μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου θα μπορούσαν να αφήσουν τα επίπεδα αποθήκευσης στην ΕΕ σε «επικίνδυνα χαμηλά επίπεδα», σύμφωνα με έκθεση του ΟΟΣΑ, θέτοντας την οικονομία σε άθλια κατάσταση τους επόμενους μήνες. 

Ένας κρύος χειμώνας θα μπορούσε να κάνει το έλλειμμα προσφοράς πολύ χειρότερο, οδηγώντας σε «σημαντικά υψηλότερες» τιμές. Τα κράτη μέλη της ΕΕ απέρριψαν τα σχέδια της Επιτροπής για υποχρεωτικές μειώσεις κατανάλωσης φυσικού αερίου αυτό το καλοκαίρι, επιλέγοντας αντ’ αυτού μια εθελοντική προσέγγιση. 

Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν ξοδέψει μισό τρισεκατομμύριο ευρώ για να προστατέψουν τους πολίτες και τις εταιρείες από την αύξηση στις τιμές της ενέργειας, αλλά πολλά από αυτά τα μέτρα υπονομεύουν τα κίνητρα για χαμηλότερη κατανάλωση.

Η Επιτροπή υπολόγισε ότι τα κράτη μέλη θα μπορούσαν να συγκεντρώσουν συνολικά 140 δισ. ευρώ από τη φορολόγηση των κερδών των ενεργειακών εταιρειών. Ωστόσο, παρά τις πομπώδεις εξαγγελίες, τα μέτρα ισοδυναμούν μόνο με έναν μερικό οδικό χάρτη και όχι με μια συνολική απάντηση στην ενεργειακή κρίση. 

Στελέχη του κλάδου έχουν αμφισβητήσει εάν οι έκτακτες εισφορές θα είναι τόσο αποτελεσματικές όσο προβλέπουν οι Βρυξέλλες. Χώρες όπως η Ιταλία, η Ελλάδα, το Βέλγιο και η Μάλτα επιδιώκουν την επιβολή ανώτατου ορίου στις τιμές του φυσικού αερίου με την ελπίδα ότι αυτό θα μπορούσε να βραχυκυκλώσει τον επιζήμιο κύκλο της ανόδου των τιμών στην Ένωση. Για ορισμένους από αυτούς, η δομή των ενεργειακών τους βιομηχανιών σημαίνει ότι το υπάρχον πακέτο προμηθειών θα είναι περιορισμένης άμεσης βοήθειας. Ενώ άλλοι, όπως η Γαλλία, έχουν ήδη εφαρμόσει τα δικά τους ειδικά εθνικά προγράμματα.

Γάλλοι αξιωματούχοι προσθέτουν ότι οι απροσδόκητοι φόροι από μόνοι τους δεν θα δώσουν λύση στο πρόβλημα δυσλειτουργίας στις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, υποστηρίζοντας ότι απαιτούνται παρεμβάσεις, συμπεριλαμβανομένων των αποκαλούμενων διακοπτών κυκλώματος.

Η Miriam Dalli, υπουργός Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Επιχειρήσεων της Μάλτας, λέει ότι ενώ υποστηρίζει το πακέτο της Επιτροπής, δεν θα βοηθούσε τη Μάλτα, δεδομένου ότι το μικρότερο κράτος της ΕΕ εισάγει σημαντικό ποσοστό της ισχύος του μέσω διασύνδεσης με την Ιταλία, ενώ η εγχώρια παραγωγή προέρχεται κυρίως από εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας με αέριο. 

Ο Έντουαρντ Χέγκερ, ο πρωθυπουργός της Σλοβακίας, προειδοποίησε ότι η ενεργειακή κατάσταση στη χώρα του γίνεται τόσο δεινή που η βαριά βιομηχανία της θα αναγκαστεί να βάλει λουκέτο εντός εβδομάδων, εκτός εάν υπάρξει μια πιο εκτεταμένη απάντηση από τις Βρυξέλλες. Η χώρα του θα δαπανήσει 24 δισεκατομμύρια ευρώ, το ένα πέμπτο του ΑΕΠ, επιδοτώντας το ενεργειακό κόστος, αλλά η πρόταση της Κομισιόν προβλέπει μόνο 100 εκατομμύρια ευρώ.  

Οι Βρυξέλλες δημοσίευσαν ένα έγγραφο επιλογών την Τετάρτη με ιδέες για το πώς να επιτευχθεί ανώτατο όριο στην τιμή του φυσικού αερίου, αλλά ορισμένοι αξιωματούχοι της Επιτροπής παραμένουν επιφυλακτικοί απέναντι στην ιδέα. Εάν το επίπεδο οριστεί πολύ χαμηλό, υπάρχει κίνδυνος να αποτρέψει τους προμηθευτές από το να πωλούν στην ΕΕ, επειδή υπάρχουν καλύτερες τιμές σε άλλα μέρη. Αυτό με τη σειρά του θα υπονόμευε τις προσπάθειες ενίσχυσης των προμηθειών φυσικού αερίου.

Το τεράστιο κόστος των ενεργειακών παρεμβάσεων έχει άνισο αντίκτυπο στα κράτη μέλη, δεδομένων των διαφορετικών δυνατοτήτων τους να αντιμετωπίσουν τον αυξανόμενο δημόσιο δανεισμό.

Ορισμένοι διπλωμάτες άρχισαν να κάνουν λόγο για πρόσθετη βοήθεια για την εξομάλυνση των βαρών, με τη Σλοβακία να ζητά οι απροσδόκητοι φόροι να κατευθύνονται σε ένα κοινό ταμείο που θα κατανέμεται ομοιόμορφα μεταξύ των χωρών ανάλογα με τον πληθυσμό.

Σε κάθε περίπτωση, οι καταναλωτές προετοιμάζονται για το χειρότερο.  «Αλλά η θέρμανση δεν είναι πολυτέλεια».