Ιωάννης Θάνος (ΟΠΑ): «Οι επιχειρήσεις οφείλουν να επενδύσουν στην ανάπτυξη των ανθρώπων τους»

Όπως κάθε τι καινούριο που ενσωματώνεται στην καθημερινότητά μας και αλλάζει παγιωμένες συνήθειες, έτσι και η έλευση της τεχνητής νοημοσύνης γεννά ευκαιρίες, αλλά και προκλήσεις.

Το μέλλον της εργασίας φαντάζει απρόβλεπτο, ωστόσο, θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τον τρόπο με τον οποίο η κοινωνία προσανατολίζεται στις αλλαγές που έρχονται, διασφαλίζοντας ότι τα οφέλη του ΑΙ κατανέμονται δίκαια και ότι οι εργαζόμενοι διαθέτουν τις απαραίτητες δεξιότητες για να ευδοκιμήσουν σε μια οικονομία που αποκτά ψηφιακές ρίζες.

Έρευνες δείχνουν ότι το 60% των θέσεων εργασίας στις προηγμένες οικονομίες κινδυνεύουν να αντικατασταθούν από το AI,  με το 44% των εταιρειών που τη χρησιμοποιούν ήδη, ή σχεδιάζουν να τη χρησιμοποιήσουν στο άμεσο μέλλον, να πιστεύει ότι θα οδηγήσει σε απολύσεις. Αντίστοιχα το ΜΙΤ προβλέπει ότι μέχρι το 2025, δύο εκατομμύρια εργαζόμενοι στη μεταποίηση θα μπορούσαν να αντικατασταθούν από αυτοματοποιημένα εργαλεία – ρομπότ, η McKinsey εκτιμά ότι έως το 2030, το 14% των εργαζομένων θα αναγκαστεί να αλλάξει καριέρα,  εξαιτίας της τεχνητής νοημοσύνης, ενώ σύμφωνα με την ΙΒΜ το 39% των εργαζομένων ανησυχεί ότι δεν θα λάβει επαρκή εκπαίδευση ως προς τη χρήση των νέων τεχνολογικών εργαλείων από τον εργοδότη του.

Με αφορμή την έρευνα με τίτλο: “Το μέλλον της εργασίας και των δεξιοτήτων στην Ελλάδα, 2024-2030” που βασίστηκε στη μεθοδολογία του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, και πραγματοποιήθηκε από το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών με την υποστήριξη της Ειδικής Γραμματείας Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού, της Προεδρίας της Κυβέρνησης, σε δείγμα 256 ανωτάτων στελεχών επιχειρήσεων στην Ελλάδα, ο επιστημονικός υπεύθυνος της έρευνας, Αναπληρωτής Καθηγητής Διοίκησης Επιχειρήσεων, τμήμα Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Ιωάννης Θάνος, παρουσιάζει στο Fortune Greece μερικά από τα βασικά συμπεράσματα και δίνει μια γεύση από το εγγύς μέλλον στην εγχώρια αγορά εργασίας.

Πώς αναμένεται να επηρεάσει το ΑΙ το ελληνικό εργατικό δυναμικό έως το 2030;

Σύμφωνα με την έρευνα μας στο ΟΠΑ, η τεχνητή νοημοσύνη αναμένεται να υιοθετηθεί από το 90% των επιχειρήσεων στην Ελλάδα μέχρι το 2030. Οι μικρές και οι μεσαίες επιχειρήσεις οι οποίες αποτελούν την ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονομίας την κατατάσσουν ως την πρώτη τεχνολογία που θα υιοθετηθεί. H υιοθέτηση της τεχνητής νοημοσύνης όπως και κάθε νέας τεχνολογίας άλλωστε, αναμένεται να καταργήσει κάποιες θέσεις εργασίας (όσες μπορούν να αυτοματοποιηθούν και περιλαμβάνουν εργασίες ρουτίνας) και ταυτόχρονα να δημιουργήσει νέες. Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να μας βοηθήσει να γίνουμε περισσότερο αποδοτικοί στο χώρο της εργασίας μας.

Ποιες δεξιότητες προβλέπεται να έχουν μεγάλη ζήτηση στην Ελλάδα την επόμενη δεκαετία; Υπάρχει κάποια απόκλιση από το τι θα ισχύσει στο εξωτερικό;

Σύμφωνα με την έρευνα του ΟΠΑ, οι δεξιότητες που αναμένεται να είναι οι πιο σημαντικές στη χώρα μας μέχρι το 2030 είναι οι εξής:

• ανθεκτικότητα και ευελιξία
• ενσυναίσθηση  και ενεργή ακρόαση
• επικοινωνία
• διαχείριση ανθρώπων
• αναλυτική σκέψη
• δημιουργικότητα
• τεχνητή νοημοσύνη και διαχείριση μεγάλων δεδομένων
• περιέργεια και  νοοτροπία δια βίου μάθησης
• τεχνολογική παιδεία και
• προσανατολισμός στις υπηρεσίες και την εξυπηρέτηση πελατών.

Οι οχτώ από τις δέκα προαναφερθείσες δεξιότητες έχουν ως επίκεντρο τον άνθρωπο (γνωστές και ως ήπιες δεξιότητες/soft skills) και οι υπόλοιπες δυο έχουν ως επίκεντρο την τεχνολογία (technological skills). Φαίνεται δηλαδή ότι στην εποχή της τεχνολογίας και του AI, οι εργαζόμενοι του μέλλοντος θα πρέπει να εστιάσουν πρωταρχικά στην ανάπτυξη των διαπροσωπικών τους δεξιοτήτων.

Θα έλεγα ότι δεν υπάρχει σημαντική απόκλιση μεταξύ των δεξιοτήτων που θα παρουσιάσουν σημαντική ζήτηση στην Ελλάδα σε σχέση με χώρες του εξωτερικού. Τα αποτελέσματα διεθνών ερευνών (π.χ. εκθέσεις future of Jobs report του World Economic forum) καταλήγουν σε παρόμοια λίστα δεξιοτήτων με τις δέκα που προανέφερα. Διαφοροποίηση παρατηρείται ως προς την κατάταξή των δεξιοτήτων. Για παράδειγμα, στις έρευνες που προέρχονται από χώρες του εξωτερικού, την πρώτη και δεύτερη θέση καταλαμβάνουν συνήθως η αναλυτική σκέψη και η δημιουργικότητα, δεξιότητες οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη επίλυση σύνθετων στρατηγικών προβλημάτων. Επίσης, η ανθεκτικότητα, η ευελιξία και η διαχείριση των ανθρώπων ακολουθούν σε σημαντικότητα.

Πώς μπορούν οι επιχειρήσεις στην Ελλάδα να προετοιμάσουν τους υπαλλήλους τους για τις τεχνολογικές αλλαγές που έρχονται;

Οι επιχειρήσεις οφείλουν περισσότερο από ποτέ να επενδύσουν στην ανάπτυξη των ανθρώπων τους μέσα από προγράμματα επανεκπαίδευσης των υφιστάμενων εργαζόμενων. Τόσο οι ήπιες, όσο και οι τεχνολογικές δεξιότητες, μπορούν να καλλιεργηθούν μέσω των κατάλληλων προγραμμάτων κατάρτισης. Κανένας και καμία μας δεν γεννιέται με αυτές τις δεξιότητες αλλά τις αναπτύσσει και τις καλλιεργεί ακόμα περισσότερο αν βρεθεί στο κατάλληλο περιβάλλον.

Επανερχόμενος στην έρευνα, το 73% των επιχειρήσεων στην Ελλάδα αναμένεται στο άμεσο μέλλον να αναλάβει πρωτοβουλίες και να προβεί σε ενέργειες επανεκπαίδευσης του υφιστάμενου εργατικού της δυναμικού προκειμένου να αντιμετωπίσει τη μεταβαλλόμενη ζήτηση δεξιοτήτων. Επίσης, λιγότερες επιχειρήσεις (μόλις το 42%) θα αναλάβουν πρωτοβουλίες να εκπαιδεύσουν τους εργαζομένους κατά τη διάρκεια της εργασίας. Τα παραπάνω ευρήματα είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά και αποδεικνύουν ότι οι επιχειρήσεις στην Ελλάδα προσεγγίζουν την προετοιμασία των εργαζομένων τους για τις τεχνολογικές αλλαγές με σχέδιο και στρατηγική.

Τι ρόλο θα παίξει η δια βίου μάθηση και η συνεχής αναβάθμιση δεξιοτήτων στην ελληνική αγορά εργασίας;

Πολύ σημαντικό! Η εποχή που η εκπαίδευση μας ολοκληρωνόταν με την απόκτηση ενός πτυχίου ή/και μεταπτυχιακού τίτλου στην τρίτη δεκαετία της ζωής μας ανήκει στο μακρινό παρελθόν. Οφείλουμε να ακολουθούμε, ή ακόμα καλύτερα να οδηγούμε τις εξελίξεις στον χώρο εργασίας και αυτό μπορεί να γίνει μόνο μέσω της δια βίου μάθησης. Δυο είναι οι τάσεις οι οποίες διαμορφώνουν το τοπίο στην αγορά εργασίας:

• Αναβάθμιση δεξιοτήτων (upskilling): Εκμάθηση νέων ικανοτήτων για την παραμονή στον τρέχοντα ρόλο, λόγω της αλλαγής των απαιτούμενων δεξιοτήτων, ή προσθήκη ορισμένων ικανοτήτων για την εξέλιξη της σταδιοδρομίας.
• Επανεκπαίδευση (reskilling): Εκμάθηση νέων ομάδων ικανοτήτων για τη μετάβαση σε έναν εντελώς νέο ρόλο.

To upskilling και το reskilling αποτελούν την νέα κανονικότητα και μπορεί να επιτευχθεί μόνο αν υιοθετήσουμε όλοι μας το σκεπτικό της διαρκούς και καθημερινής μάθησης.

Ποιοι οι πιθανοί κίνδυνοι από την ενσωμάτωση περισσότερης τεχνολογίας στον εργασιακό χώρο;

Ο μεγάλος κίνδυνος είναι να θεωρούμε ότι η τεχνολογία θα μας λύσει δια μαγείας όλα μας τα προβλήματα. Η τεχνολογία μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό εργαλείο, σύμμαχο μας στη λήψη καλών αποφάσεων και στην προσπάθεια μας να γίνουμε περισσότερο αποδοτικοί και αποτελεσματικοί.

Υπάρχει τρόπος η Ελλάδα να διασφαλίσει ότι το εργατικό της δυναμικό παραμένει ανταγωνιστικό σε παγκόσμια κλίμακα εν μέσω ραγδαίων τεχνολογικών εξελίξεων;

Η απάντηση είναι: με την βελτίωση του εκπαιδευτικού μας συστήματος σε όλες τις βαθμίδες. Η τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα δεν δίνει την απαιτούμενη έμφαση στην καλλιέργεια των δεξιοτήτων που αναφέρθηκαν προηγουμένως. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να παρατηρείται ένα σημαντικό χάσμα μεταξύ των μελλοντικών αναγκών για δεξιότητες και των δεξιοτήτων που διαθέτουν οι απόφοιτοι των ΑΕΙ. Αντίστοιχη είναι η κατάσταση και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, όπου το 50% των αποφοίτων δεν διαθέτει τις απαιτούμενες δεξιότητες που χρειάζονται οι επιχειρήσεις. Πιστεύω πως άμεσα στη χώρα μας πρέπει να γίνουν τα ακόλουθα:

Να αναθεωρηθούν τα προγράμματα σπουδών των ΑΕΙ και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και να δοθεί περισσότερη έμφαση στην ανάπτυξη των ήπιων και των τεχνολογικών δεξιοτήτων που αναφέρθηκαν προηγουμένως. Πρέπει να φύγουμε από την λογική της αποστήθισης και απομνημόνευσης και να αναπτύξουμε την αναλυτική και δημιουργική μας σκέψη.

Επιπρόσθετα, πρέπει να καλλιεργηθεί η έννοια της δια βίου μάθησης από το σχολείο, δεδομένου ότι το 48% των βασικών δεξιοτήτων στο μέλλον θα αλλάξει εκ νέου, συνεπώς οι εργαζόμενοι του μέλλοντος θα πρέπει διαρκώς να μαθαίνουν.

Και τέλος, να χρηματοδοτηθούν προγράμματα κατάρτισης ήπιων δεξιοτήτων από την κυβέρνηση για ανέργους και εργαζομένους, με στόχο τη μείωση του χάσματος δεξιοτήτων στην αγορά εργασίας.

Ποια νέα επαγγέλματα θα κάνουν την εμφάνισή τους και ποια αναμένεται να εκλείψουν;

Αναλογιστείτε ότι στη φετινή λίστα με τα αναπτυσσόμενα επαγγέλματα του μέλλοντος (έρευνα του Linkedin jobs on the rise 2025) εμφανίστηκαν νέα επαγγέλματα και ειδικότητες οι οποίες δεν υπήρχαν καν μέχρι το πρόσφατο παρελθόν! Η παρούσα διεθνής βιβλιογραφία διατείνεται ότι οι θέσεις απασχόλησης με επίκεντρο την τεχνητή νοημοσύνη και την διαχείριση μεγάλων δεδομένων αναμένεται να αυξηθούν. Σε αυτούς τους δυο τομείς μπορεί πράγματι δούμε νέες ειδικότητες. Ταυτόχρονα, θα δούμε επαγγέλματα με επίκεντρο τον άνθρωπο να γίνονται ολοένα και πιο σημαντικά.

Σχετικά με το δεύτερο σκέλος της ερώτησης σας, νομίζω ότι είναι ευκολότερο να γίνουν σχετικές προβλέψεις. Η έρευνα του ΟΠΑ αλλά και οι διεθνείς έρευνες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι οι σωματικές δεξιότητες (π.χ. χειρωνακτική επιδεξιότητα, αντοχή και ακρίβεια) δεν θα είναι όσο σημαντικές ήταν μέχρι το πρόσφατο παρελθόν. Η εξέλιξη της τεχνολογίας θα οδηγήσει στην μείωση των χειρωνακτικών επαγγελμάτων.