ΗΠΑ: 6 λόγοι για τους οποίους μία ύφεση εξακολουθεί να είναι πιθανή

Όταν όλοι περιμένουν μια ήπια προσγείωση, προετοιμαστείτε για σύγκρουση. Αυτό είναι το μάθημα της πρόσφατης οικονομικής ιστορίας – και είναι ένα άβολο μάθημα για τις ΗΠΑ αυτή τη στιγμή.

Ένα καλοκαίρι, κατά το οποίο ο πληθωρισμός είχε χαμηλότερη τάση, οι θέσεις εργασίας παρέμειναν άφθονες και οι καταναλωτές συνέχισαν να ξοδεύουν, ενίσχυσε την εμπιστοσύνη – και όχι μόνο στην Fed – ότι η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου θα αποφύγει την ύφεση.

Μια συμφωνία της τελευταίας στιγμής για την αποφυγή του shutdown απομακρύνει λίγο περισσότερο έναν άμεσο κίνδυνο. Όμως η μεγάλη απεργία των αυτοκινητοβιομηχανιών, η επανέναρξη της αποπληρωμής των φοιτητικών δανείων και ένα shutdown που μπορεί ακόμη να επανέλθει μετά τη λήξη της προσωρινής συμφωνίας για τις δαπάνες, θα μπορούσαν εύκολα να μειώσουν την ανάπτυξη του ΑΕΠ κατά μία ποσοστιαία μονάδα το τέταρτο τρίμηνο.

Προσθέστε αυτά τα σοκ, σε άλλες ισχυρές δυνάμεις που δρουν στην οικονομία – από τη μείωση των αποταμιεύσεων για την πανδημία, έως την άνοδο των επιτοκίων και τώρα και των τιμών του πετρελαίου – και ο συνδυασμένος αντίκτυπος θα μπορούσε να είναι αρκετός για να οδηγήσει τις ΗΠΑ σε ύφεση ήδη από φέτος.

Ακολουθούν έξι λόγοι για τους οποίους η ύφεση παραμένει το βασικό σενάριο του Bloomberg Economics. Κυμαίνονται από την καλωδίωση του ανθρώπινου εγκεφάλου και τους μηχανισμούς της νομισματικής πολιτικής, μέχρι τις απεργίες, τις υψηλότερες τιμές του πετρελαίου και τη διαφαινόμενη πιστωτική στενότητα – για να μην αναφέρουμε το τέλος της συναυλιακής περιοδείας της Taylor Swift.

Οι εκκλήσεις για ήπια προσγείωση προηγούνται πάντα των υφέσεων…

“Το πιο πιθανό αποτέλεσμα είναι ότι η οικονομία θα προχωρήσει προς μια ήπια προσγείωση”. Αυτό δήλωσε η τότε πρόεδρος της Fed του Σαν Φρανσίσκο Τζάνετ Γέλεν τον Οκτώβριο του 2007, μόλις δύο μήνες πριν από την έναρξη της Μεγάλης Ύφεσης. Η Yellen δεν ήταν μόνη της στην αισιοδοξία της. Με ανησυχητική κανονικότητα, οι εκκλήσεις για ήπια προσγείωση κορυφώνονται πριν από τη σκληρή προσγείωση.

Γιατί οι οικονομολόγοι δυσκολεύονται τόσο πολύ να προβλέψουν τις υφέσεις; Ένας λόγος είναι απλά ο τρόπος, με τον οποίο λειτουργούν οι προβλέψεις. Συνήθως υποθέτουν ότι αυτό που θα συμβεί στη συνέχεια στην οικονομία θα είναι ένα είδος επέκτασης αυτού που έχει ήδη συμβεί – μια γραμμική διαδικασία, στην ορολογία. Αλλά οι υφέσεις είναι μη γραμμικά γεγονότα. Ο ανθρώπινος νους δεν είναι καλός στο να τα σκέφτεται.

Ακολουθεί ένα παράδειγμα που επικεντρώνεται στην ανεργία, ένα βασικό μέτρο της υγείας της οικονομίας. Η τελευταία πρόβλεψη της Fed προβλέπει ότι το ποσοστό ανεργίας θα αυξηθεί από 3,8% το 2023 σε 4,1% το 2024. Πρόκειται για συνέχιση της τρέχουσας τάσης. Μια τάση που θα έβλεπε τις ΗΠΑ να αποφεύγουν την ύφεση.

Τι γίνεται όμως αν υπάρξει ένα… break στην τάση – το είδος της ξαφνικής μετατόπισης που συμβαίνει όταν η οικονομία κάνει βουτιά; Χρησιμοποιώντας ένα μοντέλο σχεδιασμένο να λαμβάνει υπόψη αυτές τις μη γραμμικότητες, το Bloomberg Economics προέβλεψε όχι μόνο την πιθανότερη πορεία του ποσοστού ανεργίας, αλλά και την κατανομή των κινδύνων γύρω από αυτή την πορεία.

Το βασικό συμπέρασμα είναι ότι οι κίνδυνοι είναι σε μεγάλο βαθμό στραμμένοι προς την αύξηση της ανεργίας.

…Και οι αυξήσεις της Fed πρόκειται να “δαγκώσουν” σκληρά

“Η νομισματική πολιτική”, έλεγε ο Μίλτον Φρίντμαν, “λειτουργεί με μεγάλη και μεταβλητή υστέρηση”. Μια λεπτομέρεια εδώ είναι ότι το “μεταβλητό” μπορεί να αναφέρεται όχι μόνο σε διαφορές μεταξύ μιας ύφεσης και μιας άλλης – αλλά και σε διαφορετικά τμήματα της οικονομίας, εντός ενός ενιαίου κύκλου.

Οι αισιόδοξοι της ήπιας προσγείωσης επισημαίνουν ότι οι μετοχές είχαν μια καλή χρονιά και ότι η αγορά ακινήτων επιταχύνεται εκ νέου. Το πρόβλημα είναι ότι αυτοί είναι οι τομείς, που έχουν τη μικρότερη χρονική υστέρηση από τις αυξήσεις των επιτοκίων έως τον πραγματικό αντίκτυπο.

Για τα τμήματα της οικονομίας που έχουν σημασία για την απόφαση ύφεσης -κυρίως για την αγορά εργασίας– η καθυστέρηση είναι μεγαλύτερη, συνήθως 18 έως 24 μήνες.

Αυτό σημαίνει ότι η πλήρης ισχύς των αυξήσεων της Fed – 525 μονάδες βάσης από τις αρχές του 2022 – δεν θα γίνει αισθητή μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους ή τις αρχές του 2024. Όταν συμβεί αυτό, θα δώσει νέα ώθηση στις μετοχές και τη στέγαση να στραφούν προς τα κάτω. Είναι πρόωρο να πούμε ότι η οικονομία έχει ξεπεράσει αυτή την καταιγίδα.

Και η Fed μπορεί να μην έχει καν τελειώσει ακόμα με τις αυξήσεις. Στις τελευταίες προβλέψεις τους, οι κεντρικοί τραπεζίτες σημείωσαν μία ακόμη αύξηση των επιτοκίων.

Η ύφεση κρύβεται σε κοινή θέα στις προβλέψεις…

Με φόντο αυτή τη νομισματική συμπίεση, δεν είναι περίεργο, που ορισμένοι δείκτες αναβοσβήνουν ήδη προειδοποιητικά σημάδια. Το Bloomberg Economics έριξε μια πιο προσεκτική ματιά σε μέτρα που είναι ιδιαίτερα σημαντικά για τους επιφανείς ακαδημαϊκούς, που θα δηλώσουν επισήμως αν οι ΗΠΑ βρίσκονται σε ύφεση ή όχι.

Ο προσδιορισμός αυτός, από το Εθνικό Γραφείο Οικονομικών Ερευνών, συνήθως δεν γίνεται παρά μόνο αρκετούς μήνες μετά την πραγματική έναρξη της ύφεσης. Όμως η επιτροπή του NBER για τον προσδιορισμό της ύφεσης προσδιορίζει έξι δείκτες που βαρύνουν σημαντικά στην απόφαση, συμπεριλαμβανομένων των μετρήσεων του εισοδήματος, της απασχόλησης, των καταναλωτικών δαπανών και της εργοστασιακής παραγωγής.

Χρησιμοποιώντας τις προβλέψεις συναίνεσης για αυτούς τους βασικούς αριθμούς, το Bloomberg Economics δημιούργησε ένα μοντέλο για να μιμηθεί τη διαδικασία λήψης αποφάσεων της επιτροπής σε πραγματικό χρόνο. Τι λέει για το μέλλον: Υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες ότι κάποια στιγμή το επόμενο έτος, το NBER θα δηλώσει ότι η ύφεση στις ΗΠΑ ξεκίνησε τους τελευταίους μήνες του 2023.

Εν ολίγοις: αν κοιτάξετε τους δείκτες που έχουν τη μεγαλύτερη σημασία για τους Αμερικανούς που αποφασίζουν για την ύφεση, αυτή είναι είναι ήδη στα χαρτιά.

…Και όλο αυτό πριν από τα σοκ

Η εκτίμηση αυτή βασίζεται κυρίως σε προβλέψεις που παραδόθηκαν τις τελευταίες εβδομάδες, οι οποίες ενδέχεται να μην αποτυπώνουν ορισμένες νέες απειλές, που θα μπορούσαν να βγάλουν την οικονομία από την πορεία της. Μεταξύ αυτών:

Απεργία στις αυτοκινητοβιομηχανίες: Το συνδικάτο United Auto Workers προκήρυξε απεργία στις τρεις μεγάλες αμερικανικές αυτοκινητοβιομηχανίες, για πρώτη φορά. Επέκτεινε, μάλιστα, πρόσφατα την απεργία, ώστε να συμπεριλάβει περίπου 25.000 εργαζόμενους. Οι μεγάλες αλυσίδες εφοδιασμού της βιομηχανίας σημαίνουν ότι οι στάσεις εργασίας μπορούν να έχουν τεράστιο αντίκτυπο. Το 1998, μια 54ήμερη απεργία 9.200 εργαζομένων στην GM προκάλεσε μείωση της απασχόλησης κατά 150.000 άτομα.

Φοιτητικοί λογαριασμοί: Εκατομμύρια Αμερικανοί θα αρχίσουν να παίρνουν και πάλι φοιτητικά δάνεια αυτό το μήνα, αφού έληξε το πάγωμα λόγω της πανδημίας. Η επανέναρξη των πληρωμών θα μπορούσε να μειώσει άλλο 0,2-0,3% την ετήσια ανάπτυξη του τέταρτου τριμήνου.

Αύξηση του πετρελαίου: Η εκτίναξη των τιμών του αργού πετρελαίου – που πλήττει κάθε νοικοκυριό – είναι ένας από τους λίγους πραγματικά αξιόπιστους δείκτες, που δείχνουν ότι έρχεται ύφεση. Οι τιμές του πετρελαίου έχουν σκαρφαλώσει, ωθώντας πάνω από τα 95 δολάρια το βαρέλι.

Καμπύλη απόδοσης: Το ξεπούλημα του Σεπτεμβρίου ώθησε την απόδοση των 10ετών κρατικών ομολόγων σε υψηλό 16 ετών, στο 4,6%. Το υψηλότερο (για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα) κόστος δανεισμού έχει ήδη οδηγήσει τις αγορές μετοχών σε πτώση. Θα μπορούσαν επίσης να θέσουν σε κίνδυνο την ανάκαμψη της στεγαστικής αγοράς και να αποτρέψουν τις εταιρείες από το να επενδύσουν.

Παγκόσμια ύφεση: Ο υπόλοιπος κόσμος θα μπορούσε να παρασύρει τις ΗΠΑ προς τα κάτω. Η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία, η Κίνα, είναι βυθισμένη σε μια κρίση ακινήτων. Στην Ευρωζώνη, ο δανεισμός συρρικνώνεται με ταχύτερο ρυθμό από ό,τι στο ναδίρ της κρίσης δημόσιου χρέους – ένα σημάδι ότι η ήδη στάσιμη ανάπτυξη θα κινηθεί χαμηλότερα.

Shutdown: Μια συμφωνία 45 ημερών έχει μεταφέρει τον κίνδυνο από τον Οκτώβριο στον Νοέμβριο, ένα σημείο όπου θα μπορούσε να καταλήξει να κάνει μεγαλύτερη ζημιά στους αριθμούς του ΑΕΠ του τέταρτου τριμήνου. Το Bloomberg Economics εκτιμά ότι κάθε εβδομάδα shutdown αφαιρεί περίπου 0,2 ποσοστιαίες μονάδες από την ετήσια αύξηση του ΑΕΠ, με το μεγαλύτερο μέρος (αλλά όχι όλο) να αναπληρώνεται μόλις η κυβέρνηση ανοίξει ξανά.

Beyonce “Can Only Do So Much…”

Στο επίκεντρο του επιχειρήματος της ήπιας προσγείωσης είναι η δύναμη των δαπανών των νοικοκυριών. Δυστυχώς, η ιστορία δείχνει ότι αυτό δεν είναι ένας καλός οδηγός για το αν επίκειται ύφεση ή όχι – συνήθως ο Αμερικανός καταναλωτής συνεχίζει να αγοράζει μέχρι… το χείλος του γκρεμού.

Παράλληλα, οι επιπλέον αποταμιεύσεις που συγκέντρωσαν οι Αμερικανοί κατά τη διάρκεια της πανδημίας, εξαντλούνται. Υπάρχει μια συζήτηση για το πόσο γρήγορα, αλλά η Fed του Σαν Φρανσίσκο υπολόγισε ότι θα είχαν εξαντληθεί όλες μέχρι το τέλος Σεπτεμβρίου. Οι υπολογισμοί του Bloomberg δείχνουν ότι το φτωχότερο 80% του πληθυσμού έχει τώρα λιγότερα μετρητά, από ό,τι είχε πριν από τον Covid.

Το περασμένο καλοκαίρι οι Αμερικανοί σπατάλησαν σε ένα “κύμα” επιτυχημένης ψυχαγωγίας. Οι ταινίες Barbie και Oppenheimer, καθώς και οι soldout συναυλιακές περιοδείες της Beyonce και της Taylor Swift, πρόσθεσαν τα αξιοσημείωτα 8,5 δισεκατομμύρια δολάρια στο ΑΕΠ του τρίτου τριμήνου. Αυτό μοιάζει με ένα τελευταίο… “ζήτω”. Με τις αποταμιεύσεις να έχουν εξαντληθεί και τις συναυλίες να έχουν τελειώσει, οι ισχυροί μοχλοί της κατανάλωσης έχουν αντικατασταθεί από ένα κενό διάστημα.

…Και η πιστωτική συμπίεση έχει μόλις αρχίζει

Ένας δείκτης που έχει καλό ιστορικό πρόβλεψης της ύφεσης είναι η έρευνα της Fed για τα δάνεια στις τράπεζες, γνωστή ως SLOOS.

Η τελευταία μέτρηση δείχνει ότι περίπου οι μισές από τις μεγάλες και μεσαίες τράπεζες επιβάλλουν αυστηρότερα κριτήρια για τα εμπορικά και βιομηχανικά δάνεια. Εκτός από την περίοδο της πανδημίας, αυτό είναι το υψηλότερο ποσοστό από την οικονομική κρίση του 2008. Ο αντίκτυπος αναμένεται να γίνει αισθητός το τέταρτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους, και όταν οι επιχειρήσεις δεν μπορούν να δανειστούν τόσο εύκολα, αυτό συνήθως οδηγεί σε ασθενέστερες επενδύσεις και προσλήψεις.

Επιχειρήματα υπεράσπισης

Φυσικά, οι αισιόδοξοι μπορούν επίσης να συγκεντρώσουν κάποια θετικά στοιχεία.

Κενές θέσεις εργασίας: Ένα βασικό μέρος της επιχειρηματολογίας για μια σκληρή προσγείωση στηρίζεται στην άποψη ότι η αγορά εργασίας έχει “υπερθερμανθεί” και η “ψύξη” της θα απαιτήσει αύξηση της ανεργίας. Ίσως όμως να υπάρχει μια λιγότερο επώδυνη οδός; Αυτό είναι το επιχείρημα του διοικητή της Fed Chris Waller και του οικονομολόγου Andrew Figura το καλοκαίρι του 2022: ότι η μείωση των κενών θέσεων εργασίας θα μπορούσε να αποδυναμώσει την αύξηση των μισθών, ακόμη και αν η ανεργία παρέμενε σε χαμηλά επίπεδα. Μέχρι στιγμής, τα στοιχεία συμφωνούν με το επιχείρημά τους.

Παραγωγικότητα: Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, η ταχεία αύξηση της παραγωγικότητας -αποτέλεσμα της επανάστασης της πληροφορικής- επέτρεψε στην οικονομία να σημειώσει καλύτερες επιδόσεις, χωρίς η Fed να χρειαστεί να πατήσει πολύ δυνατά φρένο. Οι δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης και άλλων νέων τεχνολογιών, μπορεί να σημαίνουν μια νέα αύξηση της παραγωγικότητας – διατηρώντας την ανάπτυξη σε καλό δρόμο και τον πληθωρισμό υπό έλεγχο.

Bidenomics: Ο εναγκαλισμός του προέδρου Τζο Μπάιντεν με τη βιομηχανική πολιτική, έχει μοιράσει επιδοτήσεις στις βιομηχανίες ηλεκτρικού ρεύματος, ενώ δεν έχει “κερδίσει” φίλους μεταξύ των φονταμενταλιστών της ελεύθερης αγοράς. Ωστόσο, έχει προκαλέσει υψηλότερες επιχειρηματικές επενδύσεις, ένας άλλος παράγοντας που θα μπορούσε να διατηρήσει την οικονομία σε ανάπτυξη.

Damp Squibs: Μερικά από τα αναμενόμενα σοκ μπορεί να είναι πολύ μικρά για να πυροδοτήσουν εξελίξεις. Εάν η απεργία στις αυτοκινητοβιομηχανίες τελειώσει γρήγορα, η κυβέρνηση παραμείνει ανοιχτή και οι αποπληρωμές των φοιτητικών δανείων είναι στο χαμηλότερο σημείο των εκτιμήσεών μας, (η κυβέρνηση Μπάιντεν προσφέρει νέα προγράμματα για να αμβλύνει τον αντίκτυπο), τότε η επιβάρυνση του ΑΕΠ του τέταρτου τριμήνου θα μπορούσε να καταλήξει να είναι ένα στρογγυλοποιητικό σφάλμα. Η πρόβλεψη για ύφεση δεν εξαρτάται από το αν θα χτυπήσουν όλα αυτά τα σοκ, αλλά αν δεν χτυπήσει κανένα από αυτά, οι πιθανότητες μειώνονται.

Η υπερηφάνεια είναι ένας κορυφαίος δείκτης των πτώσεων

Για τους οικονομολόγους, τα τελευταία χρόνια έχουν προσφέρει ένα μάθημα ταπεινότητας. Αντιμέτωποι με τα σοκ από την πανδημία και τον πόλεμο στην Ουκρανία, τα μοντέλα πρόβλεψης που λειτουργούσαν άψογα στις καλές εποχές έχασαν εντελώς τον στόχο τους.

Όλα αυτά παρέχουν καλούς λόγους για επιφυλακτικότητα. Μια ήπια προσγείωση παραμένει δυνατή. Είναι όμως το πιο πιθανό αποτέλεσμα; Με τις ΗΠΑ να αντιμετωπίζουν τις συνδυασμένες επιπτώσεις των αυξήσεων της Fed, των απεργιών, της αποπληρωμής των φοιτητικών δανείων, των υψηλότερων τιμών του πετρελαίου και της παγκόσμιας επιβράδυνσης, νομίζουμε πως όχι.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:

• Η Κομισιόν διαψεύδει τα περί έναρξης έρευνας για τα τσιπ τεχνητής νοημοσύνης
• ΟΑΚΑ: Ξεκινά η έρευνα της Εισαγγελίας Πρωτοδικών – Σοβαρά ερωτήματα για την έλλειψη συντήρησης
• Πώς επηρεάζει την ψυχολογία μας το φθινόπωρο;