ΗΠΑ, Κίνα, Ε.Ε., Ρωσία: Πώς «ξημέρωσε» το 2018 για τις παγκόσμιες υπερδυνάμεις
Μια αναλυτική πρόβλεψη για τα πιο βασικά οικονομικά και γεωπολιτικά ζητήματα που αναμένεται να προκύψουν φέτος.
Το 2018 αρχίζει με την κληρονομιά μιας διαρκούς έστω και μικρής ανάπτυξης
Για έβδομη χρονιά για την παγκόσμια οικονομία. Περιοριζόμενοι στις τρεις μεγάλες οικονομικές δυνάμεις (ΗΠΑ, Ε.Ε., ΚΙΝΑ) και στη Ρωσία λόγω μεγέθους γεωγραφικού και στρατιωτικής ισχύος, ας προσπαθήσουμε να εστιάσουμε σε ορισμένα χαρακτηριστικά που επηρεάζουν την ευστάθεια του παγκόσμιου συστήματος.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι βρισκόμαστε στην «τρίτη κρίση της παγκοσμιοποίησης» της βιομηχανικής εποχής, που προήλθε από την «σκιώδη τραπεζική», και εξελίχθηκε σε κρίσεις στο στεγαστικό τομέα, σε τραπεζική κρίση και κρίση χρέους στην Ευρωζώνη, με αποτέλεσμα απώλειες στις θέσεις εργασίας και στον πλούτο πολλών χωρών ανά την υφήλιο.
ΗΠΑ. Το 2017, παρά τις προβλέψεις σε σχέση με τις εξαγγελίες της νέας διοίκησης Τραμπ, έκλεισε με σημαντική άνοδο του χρηματιστηρίου, βασική πηγή εσόδων για εκατομμύρια Αμερικανών και ιδίως των μεσαίων και μείωση της ανεργίας. Όμως η χρονιά που έρχεται, θα είναι εξαιρετικά δύσκολη, μια και η πολιτική προστατευτισμού στο εμπόριο, και η πολωτική ατμόσφαιρα που συστηματικά εγκαθίσταται στην πολιτική και κοινωνική ζωή πολύ πιθανόν να ανατρέψουν την εικόνα.
Στο εμπόριο, η συστηματική αναθεώρηση ή διακοπή της διαδικασίας μεγάλων εμπορικών συμφωνιών (NAFTA, TTP, TTIP) ήδη προκαλεί αναστάτωση στις αγορές και απώλεια μέρους της ισχύος της Αμερικής σε όφελος άλλων μεγάλων παικτών. Το χρηματιστήριο είναι αδύνατον να συνεχίσει την ξέφρενη κούρσα του, και στη διάρκεια της χρονιάς θα συμπεριφερθεί σαν «φούσκα».
Η νέα φορολογική πολιτική που ψηφίστηκε πρόσφατα θα διευρύνει το χάσμα του 1% των υπερπλουσίων από το υπόλοιπο 99%. Αλλά και η διαρκής τριβή σε συγκεκριμένα σημεία του πλανήτη (Β. Κορέα, Παλαιστίνη, θάλασσα της Νότιας Κίνας κλπ.) μπορεί να ανατρέψει τη μεταπολεμική ισορροπία του συστήματος, πλησιάζοντας επικίνδυνα στο όριο του «θερμού».
ΚΙΝΑ. Η κάλυψη του κενού που αφήνει η Αμερική για τη συνέχιση και τη διεύρυνση της παγκοσμιοποίησης, από την δεύτερη οικονομική δύναμη του πλανήτη, έχει ήδη αποτελέσματα. Ο νέος δρόμος του μεταξιού προωθείται συστηματικά. Η Έρευνα, η Τεχνολογία και η προώθηση Κινεζικών Πανεπιστημίων στην πρώτη δεκάδα των καλύτερων Πανεπιστημίων προετοιμάζει το άλμα στην ψηφιακή εποχή. Ωστόσο, οι προκλήσεις είναι πολλές που μπορούν να αποσταθεροποιήσουν ή να επιβραδύνουν την πορεία της προς την κορυφή. Τράπεζες, στεγαστικά δάνεια, ασύμμετρη πολιτική ανταγωνισμού σε σχέση με τις κρατικές ενισχύσεις αλλά και εντάσεις στην χερσόνησο της Κορέας και τη θάλασσα της Νότιας Κίνας, είναι μερικές από τις προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει το 2018.
ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΝΩΣΗ. Η παραδοσιακά ήπια πολιτική της, μια και η άμυνά της εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το ΝΑΤΟ, τίθεται σε αμφισβήτηση. Η αποχώρηση της Μ. Βρετανίας από την Ε.Ε. και οι νέοι οικονομικοί όροι που επιβάλουν οι ΗΠΑ την υποχρεώνουν να στραφεί στο εσωτερικό της. Η νέα πολιτική Άμυνας και Ασφάλειας, (PESCO) η ενσωμάτωση των Δυτικών Βαλκανίων και η αντιμετώπιση του κυβερνο-εγκλήματος είναι οι προτεραιότητες που έχει θέση η Ε.Ε.
Ύστερα οφείλει να διασφαλίσει την ευστάθεια του οικονομικού της συστήματος υιοθετώντας μια νέα αρχιτεκτονική, που θα διορθώνει τα λάθη του παρελθόντος σε σχέση με την ΟΝΕ.
Το ενιαίο νόμισμα είναι αναπόσπαστο κομμάτι της μεγάλης εσωτερικής αγοράς. Πρώτος στόχος λοιπόν είναι η ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης (Ευρωπαϊκή εγγύηση καταθέσεων), ο μετασχηματισμός του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο και η διεύρυνση της κοινής αγοράς σε κρίσιμους τομείς που μέχρι τώρα δεν καλύπτονται (ψηφιακή και ενεργειακή κοινή αγορά, ρύθμιση των χρηματοπιστωτικών αγορών κλπ).
Τρίτος στόχος είναι η επούλωση των τραυμάτων που θα προκαλέσει η Βρετανική έξοδος και η αντιμετώπιση της συνεχιζόμενης εφόδου των λαϊκιστικών δυνάμεων. Αλλά και η προσπάθεια ευθυγράμμισης χωρών που αμφισβητούν κάποιες από τις θεμελιώδεις αξίες που συνεπάγεται η φιλελεύθερη Δημοκρατία.
Συναφής με το ζήτημα της Δημοκρατίας είναι η ανάγκη καταπολέμησης της διαφθοράς και του μαύρου χρήματος από το οργανωμένο έγκλημα και την φοροαποφυγή μεγάλων ευρωπαϊκών και ξένων εταιρειών. Η δράση της αρμόδιας Επιτρόπου Ανταγωνισμού δείχνει ότι κάποια σημαντικά βήματα γίνονται από την Ευρώπη. Τέλος, οι σχέσεις με την Τουρκία και την Ρωσία προκαλούν τριβές με άγνωστη έκβαση.
Το πρόβλημα που υπάρχει στην πορεία προς την νέα Ευρώπη είναι ο χρόνος. Αν θα προλάβει δηλαδή να μετασχηματιστεί, ώστε να διαφυλάξει την την θέση της Ε.Ε. στις ηγεμονικές δυνάμεις της νέας εποχής.
ΡΩΣΙΑ. Το μεγάλο πρόβλημά της είναι η οικονομία και η ανάγκη για μεγάλες στρατιωτικές δαπάνες λόγω έκτασης των συνόρων της. Οι πελατειακές σχέσεις με τους «ολιγάρχες» του καθεστώτος δεν είναι αρκετές για να της προσφέρουν τα αγαθά της παγκοσμιοποίησης. Έτσι, είναι υποχρεωμένη να «αμύνεται» με μέσα που προκαλούν έντονες αντιδράσεις. Η διείσδυση με όρους «ταυτότητας» στα Βαλκάνια, η εκτεταμένη χρήση ανορθόδοξων μεθόδων εμπλοκής στην εσωτερική πολιτική άλλων κρατών και η συστηματική υποστήριξη αντιευρωπαϊκών κινημάτων στην ανατολική Ευρώπη, δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν την πράγματι αψυχολόγητη απειλή της Δύσης, που δεν σεβάστηκαν το δόγμα Κίσινγκερ για την ανάγκη ύπαρξης ζωνών ασφάλειας –buffer zones- με κλασική περίπτωση την Ουκρανία.
Από όλα αυτά και πολλά άλλα που δεν αναφερθήκαν (κλιματική αλλαγή, μετανάστευση, δημογραφική εξέλιξη) θα σφραγιστεί η χρονιά που έρχεται με ορίζοντα το 2025. Τότε, η ψηφιακή εποχή θα εισβάλει με τρομερή ένταση στην ζωή του πλανήτη. Τότε η Κίνα θα είναι πρώτη παγκόσμια δύναμη. Τότε θα γνωρίζουμε αν η Ε.Ε. μπορέσει να σταθεροποιήσει το νόμισμά ως αποθετικό. Και τότε η κλιματική αλλαγή θα δείξει τα δόντια της. Ο χρόνος πάντως δεν είναι με το μέρος της ανθρωπότητας.
