ΗΠΑ – Κίνα: Ο ανταγωνισμός για την ηγεμονία βυθίζει την παγκόσμια οικονομία

Το περασμένο φθινόπωρο η Κίνα κατέκτησε ένα σημαντικό ορόσημο: Για πρώτη φορά από το οικονομικό της άνοιγμα, πριν από τέσσερις δεκαετίες, παρουσίασε περισσότερες εμπορικές συναλλαγές με τις αναπτυσσόμενες χώρες από ό,τι με τις ΗΠΑ, την Ευρώπη και την Ιαπωνία μαζί.  

Ήταν ένα από τα πιο ξεκάθαρα σημάδια ότι Κίνα και Δύση πηγαίνουν σε διαφορετικές κατευθύνσεις καθώς οι εντάσεις για το εμπόριο, την τεχνολογία, την ασφάλεια και άλλα ακανθώδες ζητήματα κλιμακώνονται. 

Επί δεκαετίες οι ΗΠΑ και άλλες δυτικές χώρες προσπαθούσαν να καταστήσουν τη Χώρα του Δράκου εταίρο και πελάτη, σε μια ενιαία παγκόσμια οικονομία υπό την ηγεσία των πλουσιότερων κρατών. Ωστόσο, τώρα οι εμπορικές και επενδυτικές ροές διαμορφώνονται σε νέα πρότυπα που χτίζονται γύρω από τα δύο ανταγωνιστικά κέντρα ισχύος.

Σε αυτήν την ολοένα και πιο διχασμένη παγκόσμια οικονομία, η Ουάσιγκτον συνεχίζει να κλιμακώνει την ένταση με την Κίνα θέτοντας επενδυτικούς περιορισμούς και απαγορεύσεις εξαγωγών, ενώ η Κίνα επαναπροσανατολίζει μεγάλα τμήματα της οικονομίας της μακριά από τη Δύση, προς τον αναπτυσσόμενο κόσμο.

ΗΠΑ και Ευρώπη επιδιώκουν λιγότερη εξάρτηση από τις κινεζικές αλυσίδες εφοδιασμού και περισσότερες θέσεις εργασίας για Αμερικανούς και Ευρωπαίους. Υπάρχουν όμως σημαντικοί κίνδυνοι, όπως η επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας – και πολλοί οικονομολόγοι ανησυχούν ότι το κόστος τόσο για τη Δύση όσο και για την Κίνα θα υπερβεί τα πλεονεκτήματα. Οι στρατηγικές γίνονται όλο και πιο δύσκολο να ξετυλιχτούν καθώς και οι δύο πλευρές βυθίζουν περισσότερους πόρους στις επικράτειές τους.

Τα κινεζικά εργοστάσια αντικαθιστούν τα δυτικά χημικά, ανταλλακτικά και εργαλειομηχανές με άλλα που προέρχονται από αναπτυσσόμενες χώρες. Το εμπόριο της Κίνας με τη Νοτιοανατολική Ασία ξεπέρασε τις εμπορικές συναλλαγές με τις ΗΠΑ το 2019. Η Κίνα πλέον συναλλάσσεται περισσότερο με τη Ρωσία παρά με τη Γερμανία, και σύντομα θα μπορεί να πει το ίδιο και για τη Βραζιλία. Οι εξερχόμενες επενδύσεις της Κίνας πηγαίνουν τώρα κυρίως σε μέρη πλούσια σε πόρους όπως η Ινδονησία ή η Μέση Ανατολή, παρά στις Η.Π.Α.

Μεγάλες δυτικές εταιρείες, όπως η Apple, η Stellantis και η HP, προσπαθούν να μετατοπίσουν την παραγωγή τους από την Κίνα. Χρηματοπιστωτικές εταιρείες όπως η Sequoia Capital προσπαθούν να περιορίσουν τις εκεί δραστηριότητές τους.

Περισσότερες από το ένα τρίτο των αμερικανικών εταιρειών που συμμετείχαν σε έρευνα του Αμερικανικού Επιχειρηματικού Συμβουλίου της Κίνας, το οποίο εκπροσωπεί αμερικανικές εταιρείες στη χώρα της Άπω Ανατολής, δήλωσαν ότι μείωσαν ή διέκοψαν τις επενδύσεις τους στην Κίνα το περασμένο έτος.

Αντίπαλες σφαίρες

«Ο κόσμος χωρίζεται σε αντίπαλες σφαίρες», δήλωσε ο Noah Barkin, ανώτερος σύμβουλος της Rhodium Group, μιας συμβουλευτικής εταιρείας με έδρα τη Νέα Υόρκη. «Υπάρχει μια δυναμική… που κατά κάποιο τρόπο είναι αυτοκινούμενη. Υπάρχει κίνδυνος να επιταχυνθεί με την πάροδο του χρόνου».

Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο δήλωσε τον Οκτώβριο ότι ο κατακερματισμός μεταξύ Κίνας και Δύσης επιβάρυνε την παγκόσμια οικονομική ανάκαμψη φέτος. Μια σοβαρή ρήξη μεταξύ των μπλοκ των ΗΠΑ και της Κίνας θα μπορούσε να κοστίσει στην παγκόσμια οικονομία έως και το 7% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος, δηλαδή τρισεκατομμύρια δολάρια, επισημαίνει το Ταμείο.

Η οικονομική διάσπαση στερεί από τις εταιρείες την πρόσβαση σε ζωτικής σημασίας αγορές και καθιστά δυσκολότερη την κοινή χρήση τεχνολογίας και κεφαλαίου, με αποτέλεσμα να μειώνεται η ανάπτυξη.

Το κόστος ήδη αυξάνεται για τις μεγάλες εταιρείες, ειδικά σε ευρωπαϊκές χώρες όπως η Γερμανία, η οποία ευημερούσε τις τελευταίες δεκαετίες πουλώντας αυτοκίνητα και μηχανήματα υψηλής ποιότητας στην Κίνα. Γερμανικές και ιαπωνικές αυτοκινητοβιομηχανίες όπως η Volkswagen και η Toyota αντιπροσωπεύουν τώρα περίπου το 30% της αγοράς αυτοκινήτων της Κίνας, από σχεδόν 50% πριν από τρία χρόνια, καθώς οι κινεζικές μάρκες έχουν επεκταθεί, σύμφωνα με την Ένωση Κατασκευαστών Αυτοκινήτων της Κίνας.

Από τη σκοπιά της Κίνας, μια οικονομική σφαίρα επιρροής με το Πεκίνο στο επίκεντρο μπορεί να μην προσφέρει αρκετή ανάπτυξη για να εμποδίσει τη διολίσθηση της χώρας σε μακροπρόθεσμη στασιμότητα, λόγω του οξέος δημογραφικού προβλήματος που αντιμετωπίζει και του μεγάλου χρέους της. Άλλωστε, η επιτυχία της Κίνας εξαρτήθηκε σε μεγάλο βαθμό από την πρόσβαση στους καταναλωτές και τις τεχνολογίες της Δύσης.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Γραφείου Απογραφής, οι εισαγωγές των ΗΠΑ από την Κίνα στα μέσα του 2018 αντιπροσώπευαν έως και το 22% του συνόλου των εισαγωγών της. Στους 12 μήνες έως τον Αύγουστο, αυτό το ποσοστό είχε συρρικνωθεί στο 14% – αν και σε όρους δολαρίου το διμερές εμπόριο έχει αυξηθεί.

Δυτικά κεφάλαια επιστρέφουν στις ΗΠΑ ή πηγαίνουν σε μέρη όπως το Μεξικό και η Ινδία, σύμφωνα με στοιχεία από τη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη.

Η Kempower, μια φινλανδική εταιρεία κατασκευής φορτιστών για ηλεκτρικά οχήματα, σχεδιάζει να επενδύσει 40 εκατομμύρια δολάρια στις ΗΠΑ, δήλωσε ο διευθύνων σύμβουλός της, Tomi Ristimäki.

Ελπίζει δε ότι οι ΗΠΑ θα γίνουν τόσο σημαντικές για την εταιρεία όσο και η Ευρώπη, και είπε ότι δεν έχει σχέδια να εισέλθει στην αγορά ηλεκτρικών οχημάτων της Κίνας. «Η πολιτική ατμόσφαιρα έχει αλλάξει. Δεν επικεντρωνόμαστε στην Κίνα», είπε.

Η Jungheinrich, κατασκευαστής περονοφόρων φορτηγών με έδρα το Αμβούργο της Γερμανίας με ετήσια έσοδα σχεδόν 5 δισεκατομμυρίων ευρώ (περίπου 5,3 δισεκατομμύρια δολάρια), έβαλε την Κίνα στην κορυφή μιας στρατηγικής ατζέντας που δημοσίευσε το 2020, με στόχο να επεκτείνει το αποτύπωμά της εκεί. Η εταιρεία αντικατέστησε πρόσφατα την Κίνα με τις ΗΠΑ ως αγορά προτεραιότητας, δήλωσε ο διευθύνων σύμβουλός της, Lars Brzoska.

«Όλοι σκέφτονται μια πιθανή εισβολή της Κίνας στην Ταϊβάν», είπε ο Brzoska. «Αν συμβεί αυτό, θα προκύψει ένα μεγάλο, μεγάλο ζήτημα για ολόκληρο τον κόσμο. Μπορεί να είμαστε καλύτερα με διαφορετικό αποτύπωμα».

«Δύο στο τανγκό»

Η Κίνα, εν τω μεταξύ, έχει επενδύσει μεγάλα ποσά σε ινδονησιακά εργοστάσια νικελίου για να προμηθεύσει την κινεζική βιομηχανία ηλεκτρικών οχημάτων. Οι εταιρείες τεχνολογίας Tencent και Alibaba έχουν επεκταθεί σε όλη την Ασία, την Αφρική και τη Λατινική Αμερική. Άλλες κινεζικές εταιρείες επιδίδονται σε έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στη Λατινική Αμερική και την Αφρική.

Σύμφωνα με ανάλυση της Wall Street Journal των κινεζικών τελωνειακών δεδομένων, η Λατινική Αμερική, η Αφρική και οι αναπτυσσόμενες αγορές στην Ασία αντιπροσωπεύουν πλέον το 36% του συνολικού κινεζικού εμπορίου, έναντι 33% για τις συναλλαγές της με τις ΗΠΑ, την Ευρώπη και την Ιαπωνία. 

Μόλις το περασμένο καλοκαίρι, αυτή η τριάδα προηγμένων αγορών αντιπροσώπευε το μεγαλύτερο μερίδιο του κινεζικού εμπορίου.

Πιθανόν, η εξήγηση για αυτή την κατάσταση είναι ότι τα κινεζικά εργοστάσια μετακομίζουν σε χώρες όπως το Βιετνάμ, η Ινδία και το Μεξικό για να συνεχίσουν να πωλούν σε αμερικανούς πελάτες αποφεύγοντας τους δασμούς των ΗΠΑ. Αλλά η τεχνογνωσία της Κίνας προσιτά smartphones, αυτοκίνητα και μηχανήματα που απευθύνονται στους πελάτες του αναπτυσσόμενου κόσμου συμβάλλει επίσης στην προώθηση της αλλαγής σε βάρος των δυτικών αντιπάλων.

Η κινεζική αυτοκινητοβιομηχανία Great Wall Motors δήλωσε πέρυσι ότι θα ξοδέψει 1,9 δισεκατομμύρια δολάρια στην πολιτεία του Σάο Πάολο στη Βραζιλία την επόμενη δεκαετία για την παραγωγή υβριδικών και ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Η BYD επενδύει 600 εκατομμύρια δολάρια στη Βραζιλία και 500 εκατομμύρια δολάρια στην Ταϊλάνδη, όπου είναι κορυφαία σε πωλήσεις EV.

Η κινεζική εταιρεία κατασκευής οικιακών συσκευών Midea Group άνοιξε πέρυσι νέες εγκαταστάσεις στην Αίγυπτο και την Ταϊλάνδη και κατασκευάζει εργοστάσια στη Βραζιλία και το Μεξικό για να εξυπηρετήσει τις τοπικές αγορές.

«Αν και μπορεί να φαίνεται ότι η Δύση οδηγεί την αποσύνδεση, όπως λένε, χρειάζονται δύο για το τανγκό», δήλωσε ο Allen Morrison, καθηγητής παγκόσμιας διαχείρισης στο Thunderbird School of Global Management του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Αριζόνα και συν-συγγραφέας ενός βιβλίου για την Κίνα.

Πίσω στην Κίνα, τοπικές μάρκες όπως η Genki Forest κοντράρονται όλο και περισσότερο με brands όπως η Coca-Cola. Ένα νέο smartphone Huawei Technologies με εξαιρετικά γρήγορη συνδεσιμότητα δεδομένων χρησιμοποιεί έναν ημιαγωγό κινεζικής κατασκευής, κάτι που καθιστά ιδιαίτερα ανταγωνιστικό απέναντι στην Apple.

Καθώς οι κινεζικές εταιρείες εκτοπίζουν τους δυτικούς κατασκευαστές εργαλείων και εξαρτημάτων, οι κινεζικές εισαγωγές χάριν της βιομηχανικής παραγωγής έχει μειωθεί κατά περίπου 50% από την κορύφωσή της το 2005, παρόλο που οι εξαγωγές έχουν αυξηθεί, σύμφωνα με στοιχεία από την CPB, μια ολλανδική κυβερνητική υπηρεσία που παρακολουθεί το παγκόσμιο εμπόριο.

Σημειώνεται πως η διευρυνόμενη διαίρεση ακολουθεί δεκαετίες ολοκλήρωσης. Το άνοιγμα της Κίνας στη δεκαετία του 1980 και η ένταξή της στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου το 2001 πυροδότησαν μια νέα φάση παγκοσμιοποίησης, φέρνοντας επενδύσεις στη Χώρα του Δράκου και φθηνά καταναλωτικά αγαθά στους δυτικούς καταναλωτές.

Αυτή η οικονομική τάξη άρχισε να καταρρέει όταν οι δυτικοί ηγέτες έθεσαν εν αμφιβόλω τους δεσμούς με την Κίνα, οι οποίοι είχαν αποδεκατίσει τις αγορές εργασίας σε ορισμένες κοινότητες των ΗΠΑ και της Ευρώπης.  

Στα αρχικά της στάδια, η οικονομική αποσύνδεση ήταν διστακτική και επικεντρώθηκε κυρίως στο εμπόριο προϊόντων που επηρεάζονταν άμεσα από τους δασμούς των ΗΠΑ σε κινεζικές εισαγωγές, όπως ημιαγωγοί, υλικό υπολογιστών και ανταλλακτικά αυτοκινήτων.

Ωστόσο, μια πλήρης αποσύνδεση μεταξύ Κίνας και Δύσης δεν προβλέπεται, αν υποθέσουμε ότι δεν θα υπάρξει κάποια στρατιωτική σύγκρουση.

Το χαμηλό κόστος παραγωγής της Κίνας και η τεράστια καταναλωτική αγορά την καθιστούν απαραίτητη για πολλές εταιρείες. Η BASF, η γερμανική εταιρεία χημικών, επενδύει περίπου 10,5 δισεκατομμύρια δολάρια στην Κίνα έως το 2030. Τα Starbucks, η Ralph Lauren και η Hormel Foods επεκτείνονται εκεί.

Επωνυμίες με δεσμούς με την Κίνα, όπως η TikTok και ο γίγαντας του fast fashion Shein χτίζουν επίσης μεγάλες επιχειρήσεις στις ΗΠΑ, αν και αντιμετωπίζουν πολιτική πίεση που θα μπορούσε να περιορίσει την ανάπτυξή τους.

Ενώ οι αμερικανικές εισαγωγές κινεζικών προϊόντων, όπως ημιαγωγοί και εξοπλισμός πληροφορικής έχουν υποχωρήσει ως απάντηση στους δασμούς, οι αγορές παιχνιδιών και άλλων προϊόντων που δεν επηρεάστηκαν από τους δασμούς της εποχής Τραμπ έχουν εκτοξευθεί, σύμφωνα με ανάλυση του Peterson Institute for International Economics.

Κινέζοι αξιωματούχοι λένε ότι εξακολουθούν να καλωσορίζουν τις δυτικές επενδύσεις, συμπεριλαμβανομένων εταιρειών όπως η Tesla, η οποία κλιμακώνει την παραγωγή μπαταριών στη Σαγκάη. Η Ουάσιγκτον περιγράφει την πολιτική της απέναντι στην Κίνα ως «μια μικρή αυλή με ψηλό φράχτη», που σημαίνει ότι θέλει αυστηρούς ελέγχους μόνο σε ευαίσθητους τομείς όπως τα τσιπ υπολογιστών

Οι ωμικοί δεσμοί μεταξύ της Κίνας και της υπό την ηγεσία των ΗΠΑ Δύσης επιταχύνονται. Τον Σεπτέμβριο, ο Σι απέφυγε συνάντηση της Ομάδας των 20 μεγάλων οικονομιών, προωθώντας την ιδέα των BRICS…

«Είμαστε στο τέλος της αρχής», δήλωσε ο Άνταμ Σλέιτερ, επικεφαλής οικονομολόγος στην Oxford Economics. Η αποσύνδεση «έχει κάποια δυναμική τώρα και νομίζω ότι έχει τρόπο να τρέξει».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:

• Δεσμευτική συμφωνία τραπεζών – Waterwheel Capital για τη συναλλαγή Solar λογιστικής αξίας 1,2 δισ. ευρώ
• Τι σημαίνει «κερδίζω την αγορά»;