Υπόθεση efood: Τι απαντά το υπουργείο Εργασίας για το καθεστώς απασχόλησης στις ψηφιακές πλατφόρμες

Στο ζήτημα που ανέκυψε σε σχέση με εργασιακές σχέσεις στα delivery και τα courier αναφέρεται σε ενημερωτικό σημείωμα του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων. Το υπουργείο αναφέρει ότι «αφήνεται να εννοηθεί από ορισμένους ότι ο νόμος για την προστασία της εργασίας δεν είναι εναρμονισμένος με το καθεστώς που ισχύει στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Συμβαίνει το αντίθετο ακριβώς! Οι προβλέψεις του νόμου 4808/2021 είναι σε αρμονία με τη συντριπτική πλειονότητα των ευρωπαϊκών χωρών στις οποίες προβλέπεται η ύπαρξη τόσο συμβάσεων μισθωτής εργασίας (ορισμένου και αορίστου χρόνου), όσο και συμβάσεων παροχής υπηρεσιών».

Η ανακοίνωση αναφέρει ότι το μοντέλο που εφαρμόζεται στην Ελλάδα με το νέο εργασιακό νόμο προϋπήρχε (και επί κυβερνήσεως ΣΥΡΙΖΑ δηλαδή) «με τη διαφορά ότι τώρα εμπλουτίστηκε με νέα δικαιώματα για τους εργαζόμενους. Ο νέος νόμος βασίστηκε σε σχετική απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με βάση την οποία τέθηκαν αυστηρά κριτήρια, για να θεωρείται κάποιος πάροχος υπηρεσιών».

Όπως υπογραμμίζει το υπουργείο Εργασίας, «καμία διάταξη του νέου νόμου, όπως και καμία διάταξη της προϋφιστάμενης νομοθεσίας, δεν έδωσε στις πλατφόρμες το δικαίωμα να τροποποιούν μονομερώς το καθεστώς, υπό το οποίο οι διανομείς παρέχουν τις υπηρεσίες τους. Όποια πλατφόρμα επιχειρεί να κάνει κάτι τέτοιο, παραβιάζει το νόμο».

Σύμφωνα με έρευνα του οίκου PWC (https://www.eurofound.europa.eu/data/platform-economy/records/gig-economy-report-employment-status) με στοιχεία του 2019, στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης επιτρέπεται οι απασχολούμενοι στις ψηφιακές πλατφόρμες να συμβάλλονται με αυτές τόσο υπό καθεστώς σύμβασης παροχής υπηρεσιών, όσο και υπό καθεστώς εξαρτημένης εργασίας.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έθεσε σε διαβούλευση τον Φεβρουάριο (https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/el/ip_21_686) προτάσεις σχετικά με τον τρόπο βελτίωσης των συνθηκών εργασίας για τα άτομα που εργάζονται σε ψηφιακές πλατφόρμες εργασίας. Στο κείμενο της διαβούλευσης επισημαίνεται ότι οι περισσότεροι από τους απασχολούμενους στις πλατφόρμες διατηρούν το καθεστώς του αυτοαπασχολούμενου» τονίζεται στο ενημερωτικό σημείωμα.

Τι ισχύει στις άλλες χώρες της Ευρώπης

Ειδικότερα, στο ενημερωτικό σημείωμα του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων υπογραμμίζονται τα ακόλουθα:

«Η κατάσταση στην Ευρώπη, σύμφωνα με την έρευνα της PWC, έχει ως εξής:

Βέλγιο: Η κατάταξη γίνεται ανά περίπτωση. Αν οι εργαζόμενοι έχουν επαρκή ελευθερία στην οργάνωση της εργασίας τους και του χρόνου εργασίας τους και δεν υπόκεινται σε ιεραρχία, θα πρέπει να θεωρούνται αυτοαπασχολούμενοι. Οι περισσότερες εταιρείες θεωρούν τους εργαζομένους τους ως αυτοαπασχολούμενους.

Δανία: Η ταξινόμηση των εργαζομένων εξαρτάται από τις πραγματικές συνθήκες της συνεργασίας τους. Τα κριτήρια που λαμβάνονται υπόψη για την εκτίμηση, εάν το άτομο είναι αυτοαπασχολούμενος ή μισθωτός, περιλαμβάνουν:

– Αν φέρει το συνολικό οικονομικό κίνδυνο της δικής του επιχείρησης.

– Με ποιο νομικό καθεστώς λειτουργεί; Εταιρεία προσωπικών υπηρεσιών, εγγραφή ΦΠΑ, αποδέκτης αμοιβής, κ.λπ.

– Αν έχει περισσότερους πελάτες ή εξαρτάται στην πραγματικότητα από έναν πελάτη;

– Αν λαμβάνει σταθερή μηνιαία αμοιβή ή υπάρχει ωριαία ή ημερήσια χρέωση;

– Αν υπάρχει αποζημίωση σε περίπτωση ασθένειας, αν δικαιούται άδεια μετ’ αποδοχών ή άλλες παρόμοιες, τυπικές παροχές για εργαζόμενους;

Γαλλία: Ο εργαζόμενος μπορεί να ταξινομηθεί είτε ως ελεύθερος επαγγελματίας είτε ως μισθωτός ανάλογα με την ύπαρξη ή όχι μιας ιεραρχικής σχέσης μεταξύ της πλατφόρμας και του ατόμου.

Τα κριτήρια περιλαμβάνουν:

– Αν υπάρχει έλεγχος της δραστηριότητας του ατόμου.

– Αν υπάρχουν κυρώσεις σε περίπτωση μη εφαρμογής των οδηγιών που δίνει ο εργοδότης.

– Αν ο εργαζόμενος δεν αναλαμβάνει οικονομικούς κινδύνους, έχει τακτική σταθερή αμοιβή και δεν φέρει κανένα κίνδυνο μη πληρωμής, λόγω κακής απόδοσης.

– Ο αριθμός των πελατών: για παράδειγμα, ένας ελεύθερος επαγγελματίας υποτίθεται ότι έχει περισσότερους από 1 πελάτες.

– Πλήρης ανεξαρτησία στην οργάνωση και την εκτέλεση της εργασίας (χωρίς έλεγχο, χωρίς έλεγχο επιδόσεων, χωρίς αναφορά). Ένα αυτοαπασχολούμενο άτομο θα είναι ελεύθερο να εμπλέκει άλλους υπαλλήλους στην παροχή της υπηρεσίας και να παρέχει ένα υποκατάστατο.

– Δυνατότητα του ατόμου να αρνηθεί την εργασία.

– Ένας αυτοαπασχολούμενος συνήθως πληρώνεται για μια ατομική εργασία που έχει ολοκληρωθεί (δηλαδή γενικά στο τέλος της ανάθεσης, με πιθανή πληρωμή προκαταβολών, όχι τακτικές μηνιαίες πληρωμές).

– Δυνατότητα κέρδους ή ζημίας: Ο αυτοαπασχολούμενος θα υποστεί ζημία, εάν υποτιμήσει το χρόνο που θα χρειαστεί για την ολοκλήρωση της ανάθεσης ή αντιμετωπίσει απρόσμενες δυσκολίες που δεν προβλέπονται, βάσει των όρων της σύμβασης.

– Εκτέλεση εργασιών, χρησιμοποιώντας δικό του εξοπλισμό και έχοντας λάβει δική του επαγγελματική ασφάλιση αποζημίωσης.

Γερμανία: Οι εργαζόμενοι συνήθως ταξινομούνται ως αυτοαπασχολούμενοι, αλλά συχνά είναι δύσκολο να διαχωριστούν από τους εργαζόμενους. Το θέμα αποτελεί σημαντικό νομικό ζήτημα στη Γερμανία. Δεν υπάρχουν ειδικοί κανονισμοί για τις ψηφιακές πλατφόρμες, αλλά ισχύουν τα κριτήρια οριοθέτησης, που προκύπτουν από τη νομοθεσία, τη νομολογία και τον τρόπο ασφάλισης.

Ιταλία: Σύμφωνα με την ιταλική νομοθεσία, οι εργαζόμενοι στις ψηφιακές πλατφόρμες μπορούν να ταξινομηθούν ως (i) δευτερεύοντες εργαζόμενοι (ii) αυτοαπασχολούμενοι ή (iii) ως τρίτη κατηγορία, που είναι οι λεγόμενοι “συνεργαζόμενοι”. Ωστόσο, οι περισσότεροι από τους κανόνες που ισχύουν για τους συνεργαζόμενους είναι αυτοί που σχετίζονται με την αυτοαπασχόληση, επομένως μπορούν ουσιαστικά να θεωρηθούν ως αυτοαπασχολούμενοι.

Επιπλέον, οι εργαζόμενοι προσλαμβάνονται σχεδόν πάντα μέσω σύμβασης αυτοαπασχόλησης: εκτελούν τη δραστηριότητά τους, χρησιμοποιώντας τα δικά τους οχήματα και εργαλεία και, κυρίως, είναι ελεύθεροι να επιλέξουν, εάν θα εκτελέσουν ή όχι την παραγγελία/δραστηριότητα για τον πελάτη στον οποίο εργάζονται (που συνήθως είναι μια διαδικτυακή πλατφόρμα).

Το βασικό κριτήριο για τον καθορισμό του καθεστώτος απασχόλησης είναι η ύπαρξη εξάρτησης, δηλαδή ότι ο εργαζόμενος υπόκειται στην εκτελεστική εξουσία και τον έλεγχο του εργοδότη με επακόλουθο περιορισμό της αυτονομίας του.

Νορβηγία: Οι εργαζόμενοι στις πλατφόρμες μπορούν να ταξινομηθούν είτε ως μισθωτοί είτε ως ελεύθεροι επαγγελματίες ανάλογα με την περίπτωση.

Σύμφωνα με τη νομολογία, ορισμένοι από τους καθοριστικούς παράγοντες είναι: 1) ποιος είναι υπεύθυνος/φέρει τον κίνδυνο για το τελικό αποτέλεσμα εργασίας, 2) πόσους προμηθευτές έχει το άτομο που ισχυρίζεται ότι είναι ελεύθερος επαγγελματίας. Εάν υπάρχει μόνο ένας, αυτός είναι ένας παράγοντας που μπορεί να υποδηλώνει ότι στην πραγματικότητα υπάρχει σχέση εργοδότη, 3) πόσο διαρκεί η εργασιακή σχέση, 4) ποιος πληρώνει φόρους και ασφαλιστικές εισφορές, 5) ποιος δίνει οδηγίες πώς να εκτελεστεί η εργασία, 6) σε ποιον ανήκει ο εξοπλισμός που χρησιμοποιείται για την εκτέλεση της εργασίας.

Τα δικαστήρια δεν καθιστούν έναν παράγοντα πιο αποφασιστικό από τον άλλο, αλλά το συμπέρασμα ως προς το αν υπάρχει ή όχι σχέση εργασίας γίνεται, μετά από μια συνολική αξιολόγηση.

Μ. Βρετανία: Υπάρχουν τρεις κατηγορίες: ελεύθεροι επαγγελματίες, μια μεσαία κατηγορία εργαζομένων (που δικαιούνται κατώτατο μισθό, άδεια, εργοδοτικές εισφορές) και υπάλληλοι, (όπως παραπάνω, συν οικογενειακές άδειες, αποζημίωση απόλυσης).

Δεν υπάρχουν ειδικοί κανόνες για τον καθορισμό του καθεστώτος απασχόλησης στις πλατφόρμες. Υπήρξαν μια σειρά από δικαστικές αποφάσεις με τις οποίες χαρακτηρίζονταν ως αυτοαπασχολούμενοι. Διαπιστώθηκε ότι στην πραγματικότητα ήταν εργαζόμενοι.

Σημειώνεται ότι τον Φεβρουάριο εκδόθηκε δικαστική απόφαση, σύμφωνα με την οποία οι απασχολούμενοι σε μια συγκεκριμένη πλατφόρμα (Uber) πρέπει να θεωρούνται ως μισθωτοί.

Ισπανία: Σύμφωνα με την έρευνα, στην Ισπανία, το έτος 2019 που η έρευνα έγινε, δεν υπήρχε ακόμη νόμος που να διέπει το είδος της εργασίας που εκτελείται στις ψηφιακές πλατφόρμες. Ωστόσο, τον Μάιο του 2021, ύστερα από σχετική δικαστική απόφαση, υιοθετήθηκε νομοθεσία, σύμφωνα με την οποία όλες οι συμβάσεις πρέπει να μετατραπούν σε εξαρτημένης εργασίας (https://www.reuters.com/business/sustainable-business/gig-economy-riders-spain-must-become-staff-within-90-days-under-new-rule-2021-05-11/).

Σουηδία: Εφαρμόζεται το μοντέλο τόσο της μισθωτής απασχόλησης, όσο και του ελεύθερου επαγγελματία ανάλογα με την περίπτωση και τα χαρακτηριστικά της συνεργασίας».