Ισοπεδώνει η κρίση την επιχειρηματική γραφειοκρατία;

του Alan Murray

Η κρίση του COVID-19 υποσκάπτει, άραγε, τη γραφειοκρατία των επιχειρήσεων;

Αυτή είναι η ερώτηση που έθεσα στον επιχειρηματικό γκουρού Gary Hamel, το νέο βιβλίο του οποίου με τίτλο Humanocracy (Ανθρωποκρατία) πρόκειται να κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα. Η συγκεκριμένη έννοια είναι η δική του εναλλακτική προς τη γνωστή μας γραφειοκρατία.

Ακούω συνεχώς ιστορίες από στελέχη για το πώς η δουλειά από το σπίτι έχει ισοπεδώσει ιεραρχίες, έχει εκδημοκρατίσει την πληροφορία, έχει εξασθενίσει τη μικρο-διοίκηση, έχει οδηγήσει στην εστίαση στα αποτελέσματα, και έχει ενθαρρύνει την ψηφιοποίηση και την καινοτομία παντού.

Μήπως, άραγε, έχει αποδυναμώσει παράλληλα την εταιρική αδράνεια και – για να χρησιμοποιήσουμε τον υπότιτλο του βιβλίου του Hamel – μας έχει φέρει πιο κοντά στη δημιουργία οργανισμών τόσο εκπληκτικών όσο οι άνθρωποι μέσα τους (Creating Organizations as Amazing as the People Inside Them);

Μη βιάζεστε, λέει ο Hamel. «Σε κάθε κρίση, η εξουσία μετακινείται στην περιφέρεια», λέει. «Εξ ορισμού, μια κρίση σπρώχνει την εξουσία προς τα έξω – την αποκεντρώνει. Κανένας ιεραρχικός οργανισμός δεν μπορεί να χειριστεί τις απαιτήσεις επεξεργασίας πληροφοριών και λήψης αποφάσεων που θέτει μια κρίση». Αλλά θα διαρκέσουν άραγε οι αλλαγές αυτές; «Έχουμε περάσει από άλλες κρίσεις και συνήθως η γραφειοκρατία επαναβεβαιώνει τη θέση της αρκετά γρήγορα».

Η γραφειοκρατία είναι το μαρτύριο των επιχειρηματικών ηγετών εδώ και δεκαετίες. Η συνομιλία με τον Hamel μού θύμισε ένα άρθρο που είχα γράψει για την εφημερίδα The Wall Street Journal το 2010 με τίτλο ‘The End of Management’ («Το τέλος της διοίκησης») – ένα απόσπασμα από το βιβλίο μου The Wall Street Journal Essential Guide to Management. Η διοίκηση του 20^ου αιώνα αφορούσε τη δημιουργία συστημάτων που έκαναν τους ανθρώπους μέρος μιας μεγαλύτερης μηχανής. Η ηγεσία του 21^ου αιώνα πρέπει να τους απελευθερώσει από τη μηχανή και να τους δώσει τη δυνατότητα να καινοτομήσουν. Η πρόκληση, για να χρησιμοποιήσουμε τη μεταφορά του πρώην CEO της IBM, Lou Gerstner, είναι να κάνουμε τον ελέφαντα να χορέψει.

Ωστόσο, ο Hamel υποστηρίζει ότι η πρόοδος είναι ανύπαρκτη. Παρά τη συζήτηση περί της gig economy, το ποσοστό του εργατικού δυναμικού των ΗΠΑ που εργάζεται για εταιρείες με περισσότερους από 5.000 υπαλλήλους έχει αυξηθεί σε ποσοστό-ρεκόρ 34%, από 29% το 1987. Και «ο αριθμός των διοικητών, των μάνατζερ και των εποπτικών αρχών… έχει υπερδιπλασιαστεί» κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ενώ όλες οι άλλες θέσεις εργασίας αυξήθηκαν κατά λιγότερο από 50%. «Η γραφειοκρατία αναπτύσσεται, δεν συρρικνώνεται».

Ρώτησα τον Hamel εάν η επιτάχυνση της ψηφιοποίησης σε όλους τους κλάδους που σημειώθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας θα βοηθήσει στην ανατροπή της γραφειοκρατίας. Η απάντησή του ήταν, στην ουσία, ότι ενώ η ψηφιοποίηση μπορεί να παρέχει νέα εργαλεία για την καταπολέμηση της γραφειοκρατίας, δεν μπορεί να κάνει τη δουλειά από μόνη της. Οι περισσότερες από αυτές τις προσπάθειες απλώς ενσωματώνουν «νέες πρακτικές και νέες διαδικασίες στο παλιό γραφειοκρατικό απόθεμα».

Ποιο είναι λοιπόν το αντίδοτο; Στο βιβλίο, ο Hamel και ο συν-συγγραφέας Michele Zanini προτείνουν την επιστροφή σε θεμελιώδεις αρχές – νέες αρχές που επικεντρώνονται στην ενδυνάμωση των ανθρώπων. Αξίζει να το διαβάσετε.