Η Ισπανία σκληραίνει τη στάση της απέναντι στους οικονομικούς εγκληματίες

του Ίαν Μάουντ

Όταν ο Καρμέλο Άουρεντ, προγραμματιστής και πρώην δήμαρχος της ισπανικής πόλης Λα Μουέλα, καταδικάστηκε το 2012 για φοροδιαφυγή 734.666 ευρώ το 2004 και το 2005, πίστευε ότι θα μπορούσε να πληρώσει τα πρόστιμα του και να πάει στο σπίτι του. Αλλά τα πράγματα είχαν αλλάξει από τότε που διέπραξε τη φοροδιαφυγή, και ο δικαστής τον καταδίκασε σε τρεισήμισι χρόνια στη φυλακή, προκαλώντας αμηχανία στον δικηγόρο υπεράσπισής του.

«Είχε τα χρήματα στην τράπεζα για να πληρώσει, αλλά ο δικαστής δεν τα ήθελε», δήλωσε στην ισπανική εφημερίδα El País ο δικηγόρος του, Σεζάρ Σιριάνο.

Ο Άουρεντ δεν είναι ο μόνος φοροφυγάς στη φυλακή. Το 2012, 88 άτομα φυλακίστηκαν στην Ισπανία για φορολογικές απάτες. Από τότε, ο αριθμός έχει αυξηθεί κατά 64%, στα 144. Συνολικά, 615 άνθρωποι βρίσκονται στη φυλακή στην Ισπανία για οικονομικά εγκλήματα, τα οποία περιλαμβάνουν φορολογικές απάτες, ξέπλυμα βρώμικου χρήματος, και εταιρική κακοδιαχείριση.

Οι αριθμοί μπορεί να είναι μικροί -οι οικονομικοί εγκληματίες αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το 1% των 64.000 κρατουμένων στην Ισπανία- αλλά σηματοδοτούν μια ριζική αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται τα φορολογικά και οικονομικά εγκλήματα στην Ισπανία και σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Οι ευρωπαϊκές χώρες άργησαν να υιοθετήσουν μια ισχυρή στάση κατά της φοροδιαφυγής, λέει η Τζούντιθ βαν Ερπ, καθηγήτρια εγκληματολογίας της Νομικής Σχολής Erasmus στο Ρότερνταμ. Αλλά αυτό άλλαξε μετά την πρόσφατη οικονομική κρίση και τις περικοπές των κοινωνικών δαπανών που ακολούθησαν.

Η Ισπανία υπέφερε περισσότερο από πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Και οι Ισπανοί συνειδητοποίησαν ότι «τα ελλείμματα του προϋπολογισμού μπορούν να αποδοθούν εν μέρει στην έλλειψη της είσπραξης των φόρων, λόγω φοροδιαφυγής», λέει ο Ερνέστο Ντίαζ-Μπαστιέν, δικηγόρος στη Μαδρίτη που εργάζεται ως συνήγορος υπεράσπισης κατηγορουμένων «λευκού κολάρου».

Αυτή η οργή έχει επηρεάσει και τους δικαστές πάρα πολύ, λέει ο Εντμούντο Μπαλ, πρόεδρος του Συνδέσμου των Κρατικών Δικηγόρων. Ενώ η Ισπανία έχει ενισχύσει τις κυρώσεις για τη φοροδιαφυγή, προσθέτοντας μια «διακεκριμένη» κατηγορία απάτης με υψηλότερα πρόστιμα και ποινές φυλάκισης στα τέλη του 2012, η μεγάλη διαφορά είναι ότι οι δικαστές είναι τώρα λιγότερο πιθανό να αφήσουν αυτούς που πληρώνουν τα πρόστιμα να γλιτώσουν το χρόνο φυλάκισης.

«Δεν τους αφήνουν ελεύθερους όπως στο παρελθόν», λέει ο Μπαλ. «Συμμερίζονται το θυμό των πολιτών».

Υπάρχουν ιστορικές ομοιότητες μεταξύ της αφύπνισης στην Ευρώπη για τα οικονομικά εγκλήματα και της πρόσφατης ιστορίας των ΗΠΑ, όταν ένα σκάνδαλο στο Λευκό Οίκο αύξησε την ευαισθητοποίηση του κόσμου και προετοίμασε το έδαφος για τις διώξεις στα χρόνια της κρίσης των δανείων και των καταθέσεων.
«Στις αρχές της δεκαετίας του 1970, με την έκθεση Watergate και άλλες περιπτώσεις υψηλού επιπέδου, ​​υπήρχε μια έξαρση στο εισαγγελικό ενδιαφέρον», λέει ο Ντέιβιντ Φρίντικς, καθηγητής κοινωνιολογίας και ποινικής δικαιοσύνης στο Πανεπιστήμιο του Σκράντον.
Η πρόσφατη έξαρση στην οργή ​​και το ενδιαφέρον στην Ευρώπη συνοδεύτηκε από αύξηση των προϋπολογισμών για τις διώξεις κατά του οικονομικού εγκλήματος.

Κατά ειρωνικό τρόπο, ενώ η Ευρώπη προσπαθεί να μιμηθεί τις ΗΠΑ στο θέμα της δίωξης των οικονομικών εγκλημάτων, οι ΗΠΑ εμφανίζουν σημάδια ελάττωσης του ενδιαφέροντός τους. Κανένας μεγάλος τραπεζίτης της Γουόλ Στριτ δεν έχει πάει στη φυλακή για την πρόσφατη τραπεζική κρίση. Και αυτό μπορεί να οφείλεται στην Αλ Κάιντα.
«Μετά την 11η Σεπτεμβρίου, υπήρξαν μεγάλες περικοπές στο FBI στα τμήματα που ασχολούνταν με τα εγκλήματα “λευκού κολάρου”. Κινήθηκαν προς την τρομοκρατία», λέει ο Χένρι Πόντελ, καθηγητής εγκληματολογίας και κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Ίρβιν. «Και υπήρξε μια τεράστια μείωση στις υποθέσεις επιχειρηματικών εγκλημάτων που απασχολούσαν το FBI».

Πράγματι, σύμφωνα με μια έρευνα των New York Times, ο αριθμός των πρακτόρων του FBI στο πρόγραμμα κατά των οικονομικών εγκλημάτων μειώθηκε κατά 36% μεταξύ 2001 και 2008.