Καύσιμα, ενεργειακή κρίση, πληθωρισμός: Ποια είναι η επόμενη μέρα για τις αεροπορικές εταιρείες;

Άνοδος της τιμής των καυσίμων, έλλειψη εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού, ενεργειακή κρίση και πληθωρισμός είναι στοιχεία που μπαίνουν στο μικροσκόπιο των αεροπορικών εταιρειών οι οποίες καταρτίζουν business plans βραχυπρόθεσμου χαρακτήρα, καθώς τα δεδομένα αλλάζουν, μέρα με τη μέρα, και γίνεται σαφές ότι ο πιο ευέλικτος είναι αυτός που τελικά θα επιβιώσει.

Για το νέο τοπίο που διαμορφώνεται στον κλάδο των αερομεταφορών μιλά στο Fortune, ο Ιορδάνης Καρατζάς, Σύμβουλος Εξυγίανσης αεροπορικών εταιρειών, απαντώντας σε καίρια ερωτήματα που αφορούν την πολιτική των επιχειρήσεων, τη βιωσιμότητά τους, την ψυχολογία των ταξιδιωτών, αλλά και τις καθυστερήσεις στα αεροδρόμια που ταλαιπωρούν καθημερινά χιλιάδες τουρίστες σε όλο τον κόσμο.

Ιορδάνης Καρατζάς, Σύμβουλος Εξυγίανσης αεροπορικών εταιρειών

Κύριε Καρατζά, τα προηγούμενα χρόνια έσκασαν αρκετά κανόνια στον κλάδο των αερομεταφορών. Θεωρείτε ότι θα δούμε ακόμη και μεγάλες αεροπορικές να βάζουν λουκέτο εξαιτίας της ενεργειακής κρίσης;

Όπως σε κάθε περίοδο κρίσης, έτσι και στην τρέχουσα, ή μάλλον στην τωρινή σειρά κρίσεων (γιατί μην ξεχνάμε είχαμε μια καθολική καθίζηση λόγω της πανδημίας, είχαμε ένα εκτεταμένο και μακρύ πόλεμο διαρκείας ,και τώρα βρισκόμαστε αντιμέτωποι με  το φάσμα  της ύφεσης και τον δράκο του πληθωρισμού) γίνεται ένα ξεσκαρτάρισμα από τους αδύνατους στην αγορά, είναι αν θέλετε μία οικονομική εκδοχή της θεωρίας του Δαρβίνου περί επιβιώσεως αυτών που μπορούν να προσαρμοστούν. Οι αεροπορικές εταιρίες που έχουν ένα δυνατό ταμείο, δυνατή κεφαλαιακή επάρκεια και ρευστότητα, διαθέτουν αγορές στις οποίες δραστηριοποιούνται ανταγωνιστικά και διατηρούν ένα συγκεκριμένο και υπερασπίσιμο στρατηγικό αβαντάζ, και ένα αποδεδειγμένο εύρωστο και βιώσιμο μοντέλο λειτουργίας, θα επιβιώσουν, θα προσαρμοστούν και θα αναπτυχθούν. Οι εταιρείες οι οποίες δεν έχουν κάτι από τα παραπάνω, είναι καταδικασμένες να πεθάνουν.

Ωστόσο, πρέπει να σημειώσουμε ότι, όπως και σε οποιαδήποτε άλλη περίοδο κρίσης, έτσι και τώρα για κάθε εταιρεία η οποία κλείνει υπάρχουν μία η και περισσότερες που αναφύονται. Οι περίοδοι κρίσεων είναι τα καλύτερα φυτώρια για την ίδρυση  και ανάπτυξη νέων εταιρειών εφόσον έχουν ανταγωνιστικό αβαντάζ και μία διαφορετική και ενδιαφέρουσα και ελκυστική καταναλωτική πρόταση να προτάξουν.

Αυτή τη στιγμή το 40% της τιμής ενός αεροπορικού εισιτηρίου είναι οι φόροι. Τι περιθώρια κέρδους υπάρχουν για τους αερομεταφορείς; Βλέπετε να περιορίζεται ο αριθμός των ταξιδιών με αεροπλάνο; Εξακολουθεί να θεωρείται value for money μέσο μετακίνησης, όταν υπάρχουν έξτρα χρεώσεις για τις αποσκευές, τα γεύματα που προσφέρονται περιορίζονται στο ελάχιστο, ενώ σπάνια βγαίνουν προσφορές από την πλευρά των εταιρειών;

Από τις αρχές του 2022 η τιμή του πετρελαίου (αεροπορικό καύσιμο) έχει αυξηθεί περίπου κατά 90% σε σύγκριση με το 2021 και αποτελεί σοβαρότατη πρόκληση στην επιχειρηματική επίδοση και συνέχεια μιας και το κόστος του καυσίμου αντιπροσωπεύει το  25% του συνολικού κόστους της λειτουργίας της αεροπορικής εταιρείας. Παρόλα αυτά δεν αποτελεί καταστροφική πρόκληση.

Οι αεροπορικές εταιρείες έχουν αντιμετωπίσει και προηγούμενες κρίσεις τιμής καυσίμου και έχουν ανταπεξέλθει με επιτυχία. Πάντα βρίσκαμε τρόπους να μειώσουμε την κατανάλωση, είτε με δημιουργικές επιχειρησιακές πρωτοβουλίες, πχ. χρησιμοποιώντας μία μηχανή αντί για δύο κατά την τροχοδρόμηση προς τον διάδρομο απογείωσης ή μειώνοντας την ταχύτητα κατά την διάρκεια της πτήσης σε επίπεδα τα οποία διασφαλίζουν  την μεγαλύτερη δυνατή εξοικονόμηση  καυσίμου.

Επιπλέον, όσο και να φαίνεται παράξενο υπάρχει και ένα παράπλευρο (και κρυφό) όφελος σαν αποτέλεσμα των πρωτοβουλιών για την αντιμετώπιση της αύξησης της τιμής των καυσίμων. Διότι οι αεροπορικές εταιρείες αναγκάζονται να επιβάλλουν λειτουργική πειθαρχία ώστε να γίνουν πιο παραγωγικές, πχ  στοχεύουν στις πτήσεις τους και στον προγραμματισμό των αεροπλάνων κατά τρόπο ώστε να περιορίζονται, όχι μόνο τα έξοδα του καυσίμου, αλλά και όλα τα λειτουργικά έξοδα, και έτσι γίνονται πιο παραγωγικές και άρα αποδοτικές.

Η Lufthansa έχει ξεκινήσει εκστρατεία για να ‘στρατολογήσει’ 20.000 υπαλλήλους στην Ευρώπη, εν μέσω ισχυρής ανάκαμψης της αεροπορικής κίνησης και έλλειψης εργατικού δυναμικού στον κλάδο. Σε ποιες ειδικότητες καταγράφεται μεγαλύτερη ζήτηση;

Η έλλειψη προσωπικού, είτε πτητικών πληρωμάτων, είτε τεχνικού προσωπικού, είναι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα τα οποία θα αντιμετωπίσουν οι αεροπορικές εταιρείες την επόμενη δεκαετία. Κατά την πανδημία, όταν αεροπορικές εταιρείες αναγκάστηκαν να καθηλώσουν τα αεροπλάνα τους και να απολύουν προσωπικό ή να το θέσουν σε διαθεσιμότητα, πολλοί από τους εργαζόμενους που επηρεάστηκαν, αποφάσισαν να εγκαταλείψουν τον αεροπορικό τομέα και να αναζητήσουν επαγγελματικές καριέρες αλλού. Ως  αποτέλεσμα ένα σημαντικό ποσοστό ιπτάμενων η τεχνικών υπαλλήλων ξεγράφτηκαν από τα αρχεία ενεργών αεροπορικών υπαλλήλων. Με τη λήξη της πανδημίας και την  επανεκκίνηση των πτήσεων οι  αεροπορικές εταιρείες βρέθηκαν με σημαντικές ελλείψεις προσωπικού.

Είναι χαρακτηριστικό ότι για πρώτη φορά στην ιστορία της η αμερικανική εταιρεία United Airlines ίδρυσε και λειτουργεί μία ακαδημία εκπαίδευσης πιλότων προκειμένου να εκπαιδεύσει 5000 πιλότους μέχρι το 2030, μια επένδυση της τάξης των 100 εκατ. δολαρίων. Άλλες αεροπορικές εταιρείες, όπως για παράδειγμα η American Airlines, εξαγόρασαν υπάρχουσες ακαδημίες εκπαίδευσης πιλότων προκειμένου να διασφαλίσουν μία σταθερή και ικανοποιητική παραγωγή πιλοτών για τίς ίδιες ανάγκες και όχι να βασίζονται στην εκτός ελέγχου τους παραγωγή.

Είναι μια κίνηση που θα την υιοθετήσουν και άλλες εταιρείες; Ο πόλεμος στην Ουκρανία και η πανδημία σε τι βαθμό έχουν επηρεάσει τον κλάδο των αερομεταφορών και τι εναλλακτικές υπάρχουν;

Προφανώς και ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει άμεσα και καταλυτικά και μακροχρόνια αποτελέσματα στην εξέλιξη των μεταφορών. Στην Ελλάδα μόνο φέτος η Κρήτη έχασε τους 200.000 – 250.000 Ρώσους τουρίστες που επισκέπτονται το νησί κάθε χρόνο, επιπλέον των  50.000 περίπου Ρώσων υπηκόων που έχουν καλοκαιρινά σπίτια στην Ελλάδα και οι οποίοι είναι τακτικοί επισκέπτες πολλαπλές φορές μέσα στο χρόνο.

Το τελευταίο διάστημα παρατηρούνται πολύωρες καθυστερήσεις στα αεροδρόμια. Γιατί συμβαίνει αυτό;

Η καθυστέρηση που παρατηρήσαμε φέτος το καλοκαίρι και η ταλαιπωρία των επιβατών με το μποτιλιάρισμα των αεροδρόμιων και τις ακυρώσεις οφείλεται πρώτιστα στην έλλειψη προσωπικού. Και κατά δεύτερο λόγο στον άστοχο προγραμματισμό των αεροδρομίων και την αποτυχία τους να προβλέψουν την αύξηση της (πραγματικά εντυπωσιακής) επιβατικής κίνησης και την ανικανότητα τους να προσαρμοστούν γρήγορα και αποφασιστικά στα νέα δεδομένα.

Ποιες οι μεγαλύτερες προκλήσεις για τον κλάδο τα επόμενα χρόνια;

Η εκτίναξη στις τιμές του πετρελαίου και της βενζίνης δεν είναι μακροχρόνια πρόκληση είναι μάλλον μεσοπρόθεσμη. Οι αεροπορικές εταιρείες έχουν συνηθίσει σε παρόμοιες κατακόρυφες αυξήσεις καύσιμου σχεδόν κάθε 10 χρόνια και έχουν αναπτύξει τους τρόπους και τις μεθόδους για να την αποτελεσματική αντιμετώπιση.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι πρώτον η γεωπολιτική αστάθεια, όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία, που κι αυτός μπορεί να είναι μεσοπρόθεσμος, πιο δραματικά και μακροπρόθεσμα η ανοδική πορεία του πληθωρισμού και η επαπειλούμενη ύφεση.

Ο πληθωρισμός πέραν του ότι έχει απευθείας επίδραση στην αύξηση των λειτουργικών εξόδων της αεροπορίας (πχ την ίδια περίοδο που το καύσιμο αυξήθηκε 90% , δηλ. από τις αρχές του 2022, τα συνολικά λειτουργικά έξοδα των αεροπορικών αυξήθηκαν κατά 120%), έχει  μία δευτερεύουσα, επαγόμενη πληθωριστική επίδραση

Υπάρχει βέβαια και μία έμμεση απόρροια της αύξηση του πληθωρισμού: όσο τα νοικοκυριά βλέπουν το κόστος των αναγκαίων αγαθών να ανεβαίνει, τόσο περιορίζουν τα έξοδα που είναι διαθέσιμα για ταξίδια και αναψυχή. Άρα ενεργεί περιοριστικά και στην πρόθεση και δυνατότητα των καταναλωτών να ξοδέψουν μέρος του εισοδήματος του νοικοκυριού για ταξίδια.

Τέλος, η επαπειλούμενη ύφεση που με σιγουριά αναμένεται στην Ευρώπη και πιθανώς στην Αμερική, θα δημιουργήσει τις μακροοικονομικές αρνητικές καταστάσεις (κλείσιμο εταιρειών, συρρίκνωση  εισοδημάτων ή και απώλεια θέσεων εργασίας) που κι αυτά θα επηρεάσουν την δυνατότητα των καταναλωτών να ξοδέψουν σε ταξίδια.