«Το κλειδί είναι η καινοτοµία»

Του Απόστολου Μαγγηριάδη

Ο καθηγητής του Πανεπιστηµίου Κολούµπια της Νέας Υόρκης Έντµουντ Φελπς µιλάει αποκλειστικά στο Fortune για την οικονοµική ανάπτυξη και τη δηµιουργία θέσεων εργασίας, µε αφορµή την πρόσφατη επίσκεψή του στην Ελλάδα.

Στη χώρα µας, ο δείκτης ανεργίας αγγίζει το 26%, ενώ δύο στους τρεις νέους είναι άνεργοι. Υπάρχει κάποια «συνταγή» που θα βοηθήσει µια χώρα να ξεπεράσει το τροµακτικό αυτό πρόβληµα;
Έπειτα από χρόνια µελετών, κατέληξα στο συµπέρασµα ότι το καλύτερο σύστηµα για δηµιουργία θέσεων εργασίας είναι αυτό της βιώσιµης οικονοµικής ανάπτυξης µέσω της εγχώριας καινοτοµίας. Καινοτοµία σε όλα τα επίπεδα, στις βάσεις της κοινωνίας. Αυτή δηµιουργεί θέσεις εργασίας µε διάφορους τρόπους και τείνει να ανεβάζει τα ηµεροµίσθια. Δεν ζούµε στην εποχή του µερκαντιλισµού, κατά την οποία σηµαντικότατες εφευρέσεις γίνονταν ανά τον κόσµο αλλά τα ηµεροµίσθια έµεναν πολύ χαµηλά.

Υποστηρίζετε ότι η ικανότητα ενός έθνους να καινοτοµεί στηρίζεται στις αντιλήψεις του. Τι εννοείτε;
Εννοώ πως οι αξίες που κυριαρχούν στην κοινωνία και την οικονοµία ορίζουν σε µεγάλο βαθµό την ικανότητα κάθε έθνους να καινοτοµεί και να απελευθερώνει τη δηµιουργικότητα των ανθρώπων. Εστιάζω στις έννοιες του ατοµικισµού της Αναγέννησης, στη ζωτικότητα στη σκέψη του Ντιντερό και του Νίτσε, όλων των µεγάλων φιλοσόφων του 19ου αιώνα, οι οποίοι είχαν τεράστια επιρροή στις ΗΠΑ, τη Βρετανία, τη Γερµανία και τη Γαλλία. Η φιλοσοφική σκέψη οδήγησε τους ανθρώπους να ψάξουν µια ζωή µε επιχειρηµατικότητα, έρευνα και εφευρετικότητα. Εκεί αποδίδω το ότι η καινοτοµία ήταν τόσο ισχυρή σε αυτά τα κράτη και πολύ λιγότερο σε άλλα.

Σήµερα, πάντως, το οικονοµικό περιβάλλον κάθε άλλο παρά πρόσφορο είναι…
Ναι, γιατί τόσο η Αµερική όσο και η Ευρώπη υποφέρουν από χαµηλή παραγωγικότητα. Η δυναµική πίσω από την εγχώρια καινοτοµία κρύβει µια κουλτούρα που ενισχύει και ενθαρρύνει τη φαντασία, τη δηµιουργία, το ρίσκο και την εξερεύνηση. Χρειάζονται, όµως, τρεις προϋποθέσεις: µια κοινωνία που δεν θα φοβάται την αποτυχία, δεν θα φοβάται τη δηµιουργική καταστροφή που συχνά προκαλεί η καινοτοµία και θα είναι απαλλαγµένη από τον κορπορατισµό, το σύστηµα βάσει του οποίου η οικονοµία ελέγχεται από µικρές αλλά πανίσχυρες οµάδες συµφερόντων που υπονοµεύουν την ατοµική πρωτοβουλία.

Τι εννοείτε;
Εννοώ επιχειρήσεις που απολαµβάνουν την κρατική γενναιοδωρία αναλαµβάνοντας δηµόσια έργα και ισχυρές συντεχνίες που αποσπούν ανεξέλεγκτα ρυθµίσεις υψηλών παροχών και πρόωρων συνταξιοδοτήσεων. Αυτό δεν συνέβη στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια; Το αποτέλεσµα ήταν η δηµιουργία «κοινωνικού πλούτου», που σύντοµα άρχισε να υποστηρίζεται από την επέκταση του κρατικού δανεισµού.

Μας λέτε, λοιπόν, ότι το οικονοµικό οικοδόµηµα των τελευταίων 30 ετών ήταν βασισµένο σε ένα λάθος…
Εάν κοιτάξετε πίσω, θα δείτε ότι οι ελληνικές κυβερνήσεις, αλλά και αυτές του ευρωπαϊκού Νότου, αξιοποίησαν τα διαρθρωτικά κεφάλαια της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να µεγαλώσουν τις συντάξεις, δηλαδή τον κοινωνικό πλούτο, δηµιουργώντας δηµοσιονοµικά ελλείµµατα και αυξάνοντας τον ιδιωτικό πλούτο. Τα κεφάλαια που έπρεπε να δοθούν στην παραγωγικότητα και να αυξήσουν τις επενδύσεις έγιναν υποδοµές, αλλά δεν αύξησαν την παραγωγικότητα της εργασίας.

Και τώρα τι;
Μεγάλη βαρύτητα στις αξίες µιας οικονοµίας. Αλλαγή του εκπαιδευτικού προτύπου. Επιστροφή στις ανθρωπιστικές επιστήµες, στη φιλοσοφία και την ιστορία, που θα κάνει τους νέους ανθρώπους να αναζητούν τη δηµιουργία και την καινοτοµία.