Κρίση στο Ιράκ: Τι συμβαίνει με το πετρέλαιο;
Έχοντας ήδη μια συμφωνία με την ExxonMobil και έναν αγωγό στην Τουρκία, το Κουρδιστάν ετοιμάζεται για την ανεξαρτησία του από τη Βαγδάτη.
της Βίβιεν Γουόλτ
Ενώ εκρήγνυται η βία στο Ιράκ μεταξύ των σουνιτών ισλαμιστών του «Ισλαμικού Κράτους στο Ιράκ και το Λεβάντε» και της σιιτικής κυβέρνησης, υπάρχουν πέντε εκατομμύρια Ιρακινοί για τους οποίους το ξεδίπλωμα της καταστροφής φαίνεται ότι θα αποφέρει μεγάλα οφέλη, και ίσως τους καταστήσει το νεότερο πετρελαϊκό κράτος στον κόσμο: οι Κούρδοι.
Πριν από περίπου ένα χρόνο, το Fortune ταξίδεψε στην αυτόνομη βόρεια περιοχή του Κουρδιστάν του Ιράκ για να περιγράψει πώς η συμφωνία μεταξύ της ExxonMobil και της κουρδικής περιφερειακής κυβέρνησης, ή KRG, θα μπορούσε να προκαλέσει εμφύλιο πόλεμο στο Ιράκ, καθώς διάφορες φατρίες έδιναν μάχη για τον έλεγχο των τεράστιων αποθεμάτων πετρελαίου της χώρας. Εκείνη την εποχή, οι Κούρδοι αξιωματούχοι έλεγαν ότι ήταν ενθουσιασμένοι που η μεγαλύτερη πετρελαϊκή εταιρεία του κόσμου ήταν έτοιμη να ξεκινήσει γεωτρήσεις στην αυτόνομη περιοχή τους, η οποία σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας έχει περίπου 4 δισ. βαρέλια αποδεδειγμένων αποθεμάτων πετρελαίου, αλλά που σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του KRG θα μπορούσε στην πραγματικότητα να είναι περίπου 45 δισ. βαρέλια.
Επιπλέον, οι Κούρδοι αξιωματούχοι προειδοποιούσαν πέρυσι ότι η μπερδεμένη, λανθασμένη πολιτική της Ουάσιγκτον στο Ιράκ ήταν μια δυνητική καταστροφή. «Η πολιτική των ΗΠΑ είναι “Φύγαμε, τελείωσε. Αποστολή εξετελέσθη. Προχωράμε”», μου ανέφερε εκείνη την εποχή στην πρωτεύουσα του Κουρδιστάν Ιρμπίλ ο Κουμπάντ Ταλαμπανί, ένας ανώτερος αξιωματούχος του Κουρδιστάν που έγινε αναπληρωτής πρωθυπουργός του KRG τον περασμένο μήνα. Ένα σημαντικό πρόβλημα, σύμφωνα με τον Ταλαμπανί (ο οποίος ήταν προηγουμένως εκπρόσωπος του KRG στην Ουάσιγκτον) και άλλους αξιωματούχους, ήταν ότι οι Αμερικανοί αξιωματούχοι ήταν αποφασισμένοι να κρατήσουν το Ιράκ ως μια ενιαία άθικτη χώρα, παρά τα πίκρα σχίσματα μεταξύ της σιιτικής κυβέρνησης της Βαγδάτης, των μειονοτήτων σουνιτών του Ιράκ, και της κουρδικής κοινότητας, η οποία ονειρευόταν να αποκτήσει το δικό της κράτος επί δεκαετίες. «Οι ΗΠΑ εξακολουθούν να θέλουν οι Ιρακινοί να είναι πρωτίστως Ιρακινοί», δήλωσε ο Ταλαμπανί. «Είναι λες και λέγοντάς το θα συμβεί. Αλλά δεν είναι έτσι».
Τώρα τα λόγια του Ταλαμπανί ακούγονται προφητικά. Με τη βία των τελευταίων έξι ημερών, το Ιράκ φαίνεται να υφίσταται μια τριπλή διάλυση: Το δυτικό Ιράκ των σουνιτών που κυριαρχείται από σκληροπυρηνικές μαχητικές ομάδες τζιχαντιστών, μια βόρεια κουρδική επικράτεια, και ένα νότιο και κεντρικό Ιράκ με σιίτες. Με την ενδεχόμενη διάλυση δημιουργείται μεγάλη αναστάτωση στη δεύτερη μεγαλύτερη πετρελαιοπαραγωγό χώρα του ΟΠΕΚ και μια από τις μεγαλύτερες παγκοσμίως – αλλά και μια τεράστια νίκη για τους Κούρδους.
Για να ανακεφαλαιώσουμε: η κρίση στο Ιράκ, η οποία εκκολαπτόταν όλον τον χρόνο, εξερράγη την περασμένη Τετάρτη, όταν μαχητές από το ΙΚΙΛ, εισέβαλαν στη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη του Ιράκ, τη Μοσούλη και την κατέλαβαν σχεδόν δίχως μάχη. Οι κυβερνητικοί στρατιώτες έφυγαν, εγκαταλείποντας ένα οπλοστάσιο των ΗΠΑ αξίας δεκάδων εκατομμυρίων δολαρίων, συμπεριλαμβανομένων τεθωρακισμένων οχημάτων, επιθετικών ελικοπτέρων και πολυβόλων με τα οποία οι ΗΠΑ είχαν εξοπλίσει στρατιωτικά το Ιράκ, κατά ειρωνεία της τύχης για την καταπολέμηση των ισλαμιστών ανταρτών. Αντ’ αυτού, οι μαχητές του ΙΚΙΛ πέταξαν με ένα αμερικανικό ελικόπτερο και κινήθηκαν νότια, καταλαμβάνοντας την πατρίδα του Σαντάμ Χουσεΐν Τικρίτ στα περίχωρα της Βαγδάτης. Την Κυριακή κατέλαβαν επίσης την Ταλ Αφάρ, μια πόλη με περίπου 200.000 κατοίκους δυτικά της Μοσούλης.
Υπό το πρίσμα της ορεινής βόρειας περιοχής του Κουρδιστάν -που βρίσκεται μεταξύ της Συρίας, της Τουρκίας και του Ιράν, απολαμβάνει κάποια πολιτική αυτονομία από τη Βαγδάτη, η οποία όμως απαγορεύεται να εξάγει το δικό της πετρέλαιο- η εντυπωσιακά γρήγορη κατάρρευση είναι πιθανώς ένα απροσδόκητο καλό για τους Κούρδους, που δίνει τέλος στη χρόνια διαμάχη με τη Βαγδάτη.
Καθώς οι ιρακινές δυνάμεις εγκατέλειψαν την εξαιρετικά πλούσια σε πετρέλαιο πόλη του Κιρκούκ την περασμένη Πέμπτη, οι Κούρδοι στρατιώτες, που ονομάζονται peshmerga, κινήθηκαν γρήγορα, καταλαμβάνοντας τον έλεγχο μιας περιοχής η οποία από μόνη της έχει σχεδόν 9 δισ. βαρέλια σε αποθέματα πετρελαίου. Αυτό τοποθετεί τον νέο χώρο δραστηριοτήτων της Exxon σε κουρδικά χέρια και όχι σε κάποιο ασαφώς διαφιλονικούμενο έδαφος που διεκδικούν τόσο οι Κούρδοι όσο και η Βαγδάτη. Το Κιρκούκ διεκδικείται από την εποχή που ο Σαντάμ έδιωξε τους Κούρδους κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980 και του 1990 σε μια βίαιη εκστρατεία εθνικής κάθαρσης, και οι Κούρδοι ήταν αποφασισμένοι να το ανακτήσουν εδώ και δεκαετίες.
Από τότε που έληξε η αμερικανική κατοχή το 2012, ο Πρωθυπουργός του Ιράκ Νούρι αλ Μαλίκι έχει δηλώσει ότι η κυβέρνηση θα αποκλείσει κάθε εταιρεία πετρελαίου που δραστηριοποιείται στο έδαφος που οι Κούρδοι υποστηρίζουν ότι είναι δικό τους. Η Exxon αγνόησε αποτελεσματικά την απειλή, υπολογίζοντας (σωστά) ότι ήταν πάρα πολύ μεγάλη για να αποκλειστεί. Και εν τω μεταξύ, οι Κούρδοι έχουν τους τελευταίους μήνες ανοίξει το δικό τους αγωγό εξαγωγών προς την Τουρκία, θέτοντας σταθερά σε εφαρμογή τα δομικά στοιχεία για μια νέα χώρα.
Το KRG είναι απίθανο να κηρύξει πραγματική ανεξαρτησία σύντομα. Με το Ιράκ να βυθίζεται στο χάος, δεν έχει ανάγκη να το κάνει. «Έχει γίνει σαφές στους Κούρδους ότι τα γεγονότα των τελευταίων ημερών θα τους επιτρέψουν να κηρύξουν την ανεξαρτησία τους σε κάποιο χρονικό σημείο», ανέφερε στο Fortune τη Δευτέρα ο Αϊχάμ Καμέλ, σύμβουλος του ομίλου Eurasia στη Μέση Ανατολή. «Είμαστε σίγουροι ότι κινούνται προς την κατεύθυνση της κρατικής υπόστασης, αλλά δεν θα κηρύξουν ανεξαρτησία μέσα στο 2014».
Όταν ταξίδεψα στο Κιρκούκ το περασμένο έτος ο Κούρδος οδηγός μου, Χόσανγκ Ισμαήλ, διευθυντής ανάπτυξης της Crescent Petroleum των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, μου είπε ότι οι Κούρδοι θα κατέφευγαν στα όπλα αν η Βαγδάτη τους απαγόρευε τις γεωτρήσεις για πετρέλαιο. «Τίποτα δεν μας δεσμεύει με το Ιράκ, εκτός από το στάτους κβο», είπε. Τώρα το στάτους κβο έχει διαρραγεί. Και τίποτα δε δεσμεύει τους Κούρδους και τις πετρελαιοπηγές μέσα στο χάος που μαίνεται γύρω τους.
Διαβάστε ακόμη:
«Έκτακτα» μέτρα εξετάζουν οι ΗΠΑ για την αναχαίτιση του ΙΚΙΛ στο Ιράκ
Στη δημοσιότητα εικόνες ομαδικών εκτελέσεων στο Ιράκ
Τόνι Μπλερ: «Δεν ευθύνεται η επέμβαση του 2003 στο Ιράκ για τη σημερινή κρίση
