Κρούγκμαν: Ένας «ψυχαναλυτής» των αγορών που στηρίζει την Ελλάδα

Athenae Delenta Est, «Η Αθήνα πρέπει να καταστραφεί», ήταν ο τίτλος του άρθρου του Πολ Κρούγκμαν στις 16 Φεβρουαρίου στους New York Times, που προκάλεσε αίσθηση μετά το δεύτερο αποτυχημένο Eurogroup για εξεύρεση λύσης στο ελληνικό ζήτημα. Δεν ήταν η πρώτη φορά που ο -«φιλελεύθερος» για τους Αμερικανούς, σοσιαλδημοκράτης σύμφωνα με τον ίδιο- οικονομολόγος αναφέρθηκε στην κρίση του ευρώ και ειδικότερα στη θέση της Ελλάδας σε αυτή.

Είχαν προηγηθεί άρθρα του στα οποία χαρακτήριζε λάθος την εισδοχή της Ελλάδας στην ευρωζώνη (αλλά μεγαλύτερο λάθος τυχόν έξοδό της), καυτηρίαζε την ευρωπαϊκή πολιτική εκδικητικής λιτότητας στα μέλη που εκτροχιάστηκαν οικονομικά, τόνιζε ότι η σκληρή λιτότητα διώχνει και δεν προσελκύει επενδύσεις, και πως οι Γερμανοί πολιτικοί κρύβουν από τους πολίτες τους την αλήθεια για την Ελλάδα, γιατί «δεν τους εξήγησαν ποτέ τα “μαθηματικά” πίσω από τις συμφωνίες».

Ποιος είναι, όμως, πραγματικά ο άνθρωπος αυτός που ασχολείται σχεδόν καθημερινά με την ελληνική κρίση και γιατί τη χρησιμοποιεί ως παράδειγμα και αφετηρία για να αναφερθεί στην αντίστοιχη παγκόσμια;

Ο Κρούγκμαν γεννήθηκε το 1953 στη Νέα Υόρκη. Οι παππούδες του είχαν μεταναστεύσει στις ΗΠΑ το 1922 από την Πολωνία. Άρχισε να ενδιαφέρεται για τα οικονομικά από μικρή ηλικία διαβάζοντας την τριλογία «Θεμέλιο» του Ισαάκ Ασίμοφ όπου περιγραφόταν η έννοια της «μαθηματικής κοινωνιολογίας» και της «ψυχοϊστορίας», επινοημένες από τον συγγραφέα επιστήμες σύμφωνα με τις οποίες το μέλλον μπορεί να προβλεφθεί χρησιμοποιώντας μαθηματικά. Επέλεξε τα οικονομικά ως το κοντινότερο πεδίο σε αυτό που τον είχε συναρπάσει τότε.

Αποφοίτησε με άριστα από το Yale το 1974 και πήρε το διδακτορικό του από το ΜΙΤ της Μασαχουσέτης το 1977. Το άστρο του ήταν εμφανές από νωρίς για αυτό και το 1982 -πριν κλείσει τα 30- εργάστηκε για έναν χρόνο στον Λευκό Οίκο επί προεδρίας Ρέιγκαν ως μέλος του επιτελείου οικονομικών συμβούλων («πολύ παράξενη εμπειρία», έχει πει για αυτή την περίοδο). Στη συνέχεια αφοσιώθηκε στα ακαδημαϊκά του καθήκοντα διδάσκοντας στο ΜΙΤ, το Stanford, το Yale και το LSE στο Λονδίνο. Από το 2000 διδάσκει στο Princeton. Όλα αυτά τα χρόνια ανέπτυσσε και δημοσίευε τις θεωρίες του, οι οποίες το 2008 τον οδήγησαν στην απονομή του Νόμπελ Οικονομίας επειδή, σύμφωνα με το σκεπτικό της επιτροπής, «ενοποίησε τα πρωτύτερα διακριτά ερευνητικά πεδία του διεθνούς εμπορίου και της οικονομικής γεωγραφίας».

Έχει γράψει δέκα βιβλία που απευθύνονται στο ευρύ κοινό (το παλαιότερο το 1990) και άλλα 28 ακαδημαϊκά συγγράμματα στα οποία υπογράφει ως συγγραφέας ή συν-συγγραφέας.

Πώς έγινε ο πιο επιδραστικός αρθρογράφος στις ΗΠΑ
Αν και στο χώρο του ήταν από νωρίς ένας σούπερ σταρ, ο Κρούγκμαν έγινε γνωστός στο ευρύ κοινό από την αρθρογραφία του στο Fortune (1997-1999) και στους New York Times, όπου γράφει από το 1999 μέχρι σήμερα. Τον έχουν χαρακτηρίσει ως «τον πιο μισητό και ταυτόχρονα τον πιο θαυμαστό αρθρογράφο στις ΗΠΑ». Οι θέσεις του στις ΗΠΑ θεωρούνται μάλλον «αριστερές» και στην ιστορία έχουν μείνει τα άρθρα του από τα πρώτα χρόνια τις διακυβέρνησης Μπους μετά το 2000, στα οποία κατέκρινε την πολιτική μείωσης φόρων εν μέσω κρίσης στην προσπάθεια του, όπως έχει περιγραφεί, «να σταματήσει μια οικονομική καταστροφή χρησιμοποιώντας μόνο την πένα του». Περιγράφοντας τον τρόπο με τον οποίο ο Μπους ταίριαξε τα συμφέροντα των επιχειρήσεων με εκείνα της ανώτερης τάξης και των πολιτικών, ο Κρούγκμαν έγινε ο πιο επιδραστικός οικονομικός αρθρογράφος των ΗΠΑ, τίτλος που τον ακολουθεί μέχρι σήμερα. Η κυβέρνηση Ομπάμα είναι για τον γνωστό οικονομολόγο «θετική, αλλά όχι όσο θα ήθελα», όπως έλεγε σε συνέντευξή του το 2009. «Με τα άρθρα μου προσπαθώ να κάνω αυτή την προοδευτική στιγμή στην ιστορία των ΗΠΑ μια επιτυχία, πιέζω προς αυτή την κατεύθυνση», αναφέρει χαρακτηριστικά.

Παρά το «αριστερό» του προφίλ, είναι υπέρμαχος της ελεύθερης αγοράς με τρόπους που έχουν προκαλέσει αντιδράσεις. Έχει αρθρογραφήσει για παράδειγμα κατά του ελέγχου των τιμών των ενοικίων, υποστηρίζοντας πως αυτά πρέπει να τα ορίζει η προσφορά και η ζήτηση. Παρομοίασε τις αντιδράσεις ενάντια στην παγκοσμιοποίηση και το ελεύθερο εμπόριο με τις αντιδράσεις ενάντια στην εξέλιξη των ειδών και τη φυσική επιλογή. Κατέκρινε τις αγροτικές επιδοτήσεις, υποστήριξε πως τα sweatshops (τα εργοστάσια, κυρίως στην Ασία, με απαράδεκτες και απάνθρωπες συνθήκες εργασίας) είναι προτιμότερα από την ανεργία, δεν πιστεύει στην επιβολή κατώτατου μισθού, είναι αντίθετος στα κίνητρα και τις επιδοτήσεις για την αιθανόλη, είναι πολύ δύσπιστος απέναντι στο διαστημικό πρόγραμμα της NASA και είναι κριτικός απέναντι στην ευρωπαϊκή εργατική νομοθεσία.

Ο Πολ Κορύγκμαν είναι σπάνιος, όχι μόνο επειδή έχει τη θαυμαστή ικανότητα να περιγράφει με κατανοητό τρόπο πολύπλοκες οικονομικές θεωρίες και έννοιες, αλλά κυρίως επειδή εξηγεί μέσω αυτών τη σύγχρονη πολιτική πραγματικότητα. Σε έναν κόσμο όπου οι ακαδημαϊκοί οικονομολόγοι προτιμούν να κοιτούν τα γεγονότα από την πλευρά του ιστορικού και να εξηγούν τα πάντα εκ των υστέρων, εκείνος προτιμάει να εξετάζει και να ερμηνεύει τα πάντα στην αιχμή των εξελίξεων.

Όχι σαν αρθρογράφος που λέει την άποψή του με αφορμή τα γεγονότα, αλλά σαν ένας σοφός που βλέπει τις κρυφές πτυχές και τα νοήματα πίσω από τις γραμμές και πίσω από τις εκφράσεις. Αν υπήρχε η ειδικότητα του ψυχαναλυτή των αγορών και των ανθρώπων που τις ελέγχουν, ο Κρούγκμαν θα ήταν ο καθηγητής που θα τη δίδασκε.