Μαθήματα ηγεσίας από τον Ιωάννη Καποδίστρια: Διαχρονικές Αξίες στη Σύγχρονη Διοίκηση
Του Αλκιβιάδη Σιαράβα, Marketing, Communications & Corporate Citizenship Manager, KPMG στην Ελλάδα
Με αφορμή την 25η Μαρτίου, ημέρα που σηματοδοτεί την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, είναι σημαντικό να αναλογιστούμε τη σημασία της όχι μόνο για την απελευθέρωση του ελληνικού έθνους, αλλά και για την πολιτική εξέλιξη της Ευρώπης. Η Ελληνική Επανάσταση, εμπνευσμένη από τα ιδεώδη του Διαφωτισμού, επηρέασε βαθιά τα εθνικά κινήματα της εποχής, αποτελώντας σημείο αναφοράς για τους λαούς που επιδίωκαν αυτοδιάθεση και ανεξαρτησία.
Σε αυτό το ιστορικό πλαίσιο, ο Ιωάννης Καποδίστριας, ένας από τους σπουδαιότερους ηγέτες της νεότερης ελληνικής ιστορίας, ανέλαβε το κρίσιμο έργο της οικοδόμησης ενός κράτους από το μηδέν. Ως πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας (1828-1831), αφιέρωσε όλες του τις δυνάμεις στη θεμελίωση των θεσμών, τη διοικητική αναδιοργάνωση και την οικονομική ανόρθωση της χώρας. Η πορεία και οι αρχές του προσφέρουν πολύτιμα μαθήματα management, τα οποία εξακολουθούν να είναι επίκαιρα τόσο στον τομέα της πολιτικής όσο και της σύγχρονης διοίκησης.
Όραμα και Μετασχηματισμός: ηγεσία με στρατηγική
Ο Καποδίστριας δεν επιδίωξε απλώς να διαχειριστεί μια μεταπολεμική κατάσταση, αλλά να δημιουργήσει ένα ισχυρό κράτος με θεμέλια που θα εξασφάλιζαν τη μακροπρόθεσμη επιβίωση της Ελλάδας. Ανέλαβε την εξουσία σε μια περίοδο όπου η χώρα βρισκόταν σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας, χωρίς κεντρική διοίκηση και με κατακερματισμένη επικράτεια. Ήταν πεπεισμένος ότι μόνο μέσω ισχυρών θεσμών, δημόσιας διοίκησης και ενίσχυσης της εκπαίδευσης θα μπορούσε να σταθεροποιηθεί το ελληνικό κράτος.
Σε μια επιστολή του προς συνεργάτες του, ο Καποδίστριας ανέφερε: «Οι ‘επιτροπές’ και η ‘προσωρινότης’ κατέστρεψαν την Ελλάδα». Με αυτή τη φράση, τόνιζε την ανάγκη για μια μόνιμη και οργανωμένη κυβέρνηση, η οποία θα αντικαθιστούσε την προσωρινή και αποσπασματική διοίκηση που είχε εγκαθιδρυθεί κατά τη διάρκεια της Επανάστασης. Στη σύγχρονη ηγεσία, το strategic leadership δίνει έμφαση στη δημιουργία μακροπρόθεσμων θεσμών και όχι σε προσωρινές λύσεις.
Ανεξαρτησία και Πολιτική Αυτονομία: η αξία της αυτοδύναμης ηγεσίας
Αν και είχε υπηρετήσει ως υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας, ο Καποδίστριας δεν επιδίωξε ποτέ να καταστήσει την Ελλάδα εξαρτημένη από καμία ξένη δύναμη. Ήταν αποφασισμένος να διαφυλάξει την ανεξαρτησία της χώρας, απορρίπτοντας οποιαδήποτε προσπάθεια μετατροπής της σε προτεκτοράτο.
Ο ίδιος δήλωσε ξεκάθαρα: «Απηλλάγην της ρωσικής υπηρεσίας και εδήλωσα εις τον Τσάρον, ότι ουδέποτε θα στήσω εις την Ελλάδα την ρωσικήν σημαίαν». Αυτή η στάση αναδεικνύει το αίσθημα εθνικής αυτονομίας που τον διέκρινε και τη βαθιά του δέσμευση στην ανεξαρτησία της Ελλάδας από κάθε ξένη επιρροή. Η αυτονομία και η ανεξαρτησία είναι βασικές αρχές και στη σύγχρονη επιχειρηματική ηγεσία, όπου οι οργανισμοί που βασίζονται στις δικές τους δυνάμεις μπορούν να καινοτομήσουν και να αντέξουν σε κρίσεις.
Ηθική Ηγεσία και Διαφάνεια: διακυβέρνηση στον πυρήνα
Η πολιτική ηθική ήταν θεμελιώδης αξία για τον Καποδίστρια. Αρνήθηκε να λαμβάνει μισθό ως κυβερνήτης, υποστηρίζοντας ότι η οικονομική κατάσταση της Ελλάδας δεν επέτρεπε σε κανέναν κρατικό αξιωματούχο να απολαμβάνει οικονομικά προνόμια.
Σε ομιλία του προς την κυβέρνηση, ανέφερε: «Εφ’ όσον τα ιδιαίτερα εισοδήματά μου αρκούν διά να ζήσω, αρνούμαι να εγγίσω μέχρι και του οβολού τα δημόσια χρήματα ενώ ευρισκόμεθα εις το μέσον ερειπίων και ανθρώπων βυθισμένων εις εσχάτην πενίαν». Αυτή η φράση αποτυπώνει την ανιδιοτέλειά του και την αντίληψή του για τη διοίκηση ως καθήκον προς το έθνος και όχι ως μέσο προσωπικού πλουτισμού.
Η διαφάνεια στη διακυβέρνηση αποτελεί θεμελιώδη αρχή και στη σύγχρονη ethical leadership, όπου οι ηγέτες λειτουργούν με βάση την εντιμότητα, την ηθική και τη λογοδοσία.
Η Διπλωματική του Δεξιότητα: διαπραγματεύσεις και εξωτερική πολιτική
Ο Καποδίστριας δεν ήταν μόνο ένας εσωτερικός μεταρρυθμιστής αλλά και ένας έμπειρος διπλωμάτης. Γνώριζε τη σημασία της διεθνούς στήριξης και προσπάθησε να εξασφαλίσει την επίσημη αναγνώριση της Ελλάδας από τις Μεγάλες Δυνάμεις.
Αντιλαμβανόμενος την ανάγκη ενότητας και εθνικής συνείδησης, είχε δηλώσει: «Η νίκη θα είναι δική μας, αν βασιλεύση εις τας καρδίας μας μόνον το αίσθημα το ελληνικόν. Ο φιλήκοος των ξένων είναι προδότης». Αυτή η φράση συνοψίζει τη βαθιά του πίστη στο ελληνικό έθνος και την ανάγκη να στηριχθεί η χώρα στις δικές της δυνάμεις και όχι σε ξένους προστάτες.
Στο σύγχρονο international negotiation, η ικανότητα διαχείρισης των διεθνών σχέσεων είναι κρίσιμη για την επιτυχία των εθνών και των οργανισμών.
Ο Ιωάννης Καποδίστριας υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους ηγέτες της ελληνικής ιστορίας. Η πολιτική του ηθική, η αφοσίωσή του στην ανεξαρτησία της Ελλάδας, η διοικητική του ικανότητα και η διπλωματική του εμπειρία αποτελούν διαχρονικά μαθήματα ηγεσίας. Πίστευε βαθιά στην ανάγκη δημιουργίας ενός ισχυρού κράτους, βασισμένου στην εκπαίδευση, την οικονομική αυτοτέλεια και τη θεσμική σταθερότητα.
Τα διδάγματά του παραμένουν εξαιρετικά επίκαιρα, τόσο για τη σύγχρονη πολιτική σκηνή όσο και για τον χώρο της διοίκησης και του management. Ο τρόπος με τον οποίο άσκησε την εξουσία βασίστηκε σε αρχές που σήμερα θεωρούνται θεμελιώδεις για κάθε ηγεσία: όραμα, ακεραιότητα, στρατηγική σκέψη και αυταπάρνηση. Η ζωή του και η προσφορά του αποδεικνύουν ότι η πραγματική ηγεσία απαιτεί αφοσίωση, θυσίες και ένα όραμα που υπερβαίνει τις ατομικές φιλοδοξίες.
