MediterRE3: Πώς το ευρωπαϊκό έργο φιλοδοξεί να συμβάλλει στη μείωση της επέκτασης των πυρκαγιών
Τις δυνάμεις τους για την υιοθέτηση πρακτικών διαχείρισης ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος και η επέκταση των πυρκαγιών αλλά και οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που σχετίζονται με αυτές ένωσαν η Γαλλία, το Μαυροβούνιο και η Ελλάδα. Πρόκειται για το ευρωπαϊκό έργο MediterRE3, στο οποίο συμμετέχει το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών και όπως εξηγεί στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, ο εξωτερικός συνεργάτης του ΙΕΠΒΑ/ ΕΑΑ, δρ Tim van der Schriek «το πρόγραμμα ξεκίνησε δύο χρόνια πριν κι είχε στην ουσία δύο κατευθύνσεις. Το ένα μέρος ήταν μέσα από τη διαχείριση των δασών και της επιφάνειας της γης πώς μπορούμε να μειώσουμε τις πυρκαγιές ή την έκταση που καίουν αυτές. Από την πλευρά του Αστεροσκοπείου αυτό που κάναμε ήταν να κάνουμε μία πρόβλεψη πώς αλλάζουν οι πυρκαγιές όταν αλλάζει το κλίμα».
Χρησιμοποιώντας συγκεκριμένα μοντέλα η ομάδα CLIMADAPT του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (NOA) και το Ινστιτούτο Oikos προτείνει ότι η εφαρμογή έξυπνων πρακτικών διαχείρισης τοπίου φωτιάς στο μόλις 5% των περιοχών υψηλού κινδύνου πυρκαγιάς μπορεί να μειώσει την περιοχή που καίγεται ετησίως κατά 15 %. Αυτό, όπως τονίζουν, βοηθά στη μείωση των εκπομπών CO2 και συμβάλλει στους στόχους κλιματικής ουδετερότητας που έχουν τεθεί για το 2050 από την ΕΕ. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της μελέτης οι έξυπνες λύσεις πυρκαγιάς είναι αποτελεσματικές για τη μείωση της προβλεπόμενης αύξησης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου λόγω μελλοντικών πυρκαγιών μέχρι το τέλος αυτού του αιώνα. Η ομάδα CLIMADAPT ανέπτυξε επίσης ένα πρωτόκολλο για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας τοπίων έξυπνων πυρκαγιών (fire-smart landscapes) χρησιμοποιώντας δημόσια δεδομένα.
Παράλληλα το έργο MediterRE3 έθεσε στο επίκεντρό του τρία τοπία (εθνικούς δρυμούς) σε Ελλάδα, Μαυροβούνιο και Γαλλία και συγκεκριμένα στην Luberon (Γαλλία), Prokletije και Komovi (Μαυροβούνιο) και Σαμαριά (Ελλάδα) ώστε να μελετήσει πώς θα μπορούσαν να προωθηθούν και να υιοθετηθούν πρακτικές για τη διαχείριση των κινδύνων από πυρκαγιές: τη λεγόμενη «έξυπνη διαχείριση των τοπίων». «Κλειδί» της προσέγγισης του έργου αποτέλεσε η διαχείριση της βιομάζας με σκοπό τη μείωση της εξάπλωσης της πυρκαγιάς και της έντασης της, καθώς όπως επισημαίνει το ινστιτούτο Oikos, «μειώνοντας την πιθανότητα ανάφλεξης και τη δυνατότητα συμπεριφοράς της πυρκαγιάς, τα δάση και ολόκληρα τα τοπία γίνονται πιο ανθεκτικά στην εξάπλωση της πυρκαγιάς και πιο ανθεκτικά στην εκδήλωσή της».
Αναπτύχθηκαν μάλιστα κατευθυντήριες γραμμές «Building Fire-Smart Landscapes in the Mediterranean Region» οι οποίες προσαρμόζουν τις αρχές της αποκατάστασης δασικού τοπίου, που αποτελούν λύσεις βασισμένες στη φύση με σκοπό την προώθηση της ανθεκτικότητας των μεσογειακών δασικών τοπίων και τη μείωση του κινδύνου πυρκαγιάς στην περιοχή της Μεσογείου.
Σύμφωνα με τους ερευνητές η ανεπαρκής διαχείριση της γης που οδηγεί στη συσσώρευση ξηρής βιομάζας αποτελεί μία από τις κύριες αιτίες εκδήλωσης αλλά και εξάπλωσης των πυρκαγιών.
«Μία από τις κύριες αιτίες των πυρκαγιών είναι ο ανεπαρκής σχεδιασμός και διαχείριση του τοπίου που οδηγεί σε συσσώρευση καύσιμης ύλης σε επίπεδο συστάδας και σε αυξημένη συνδεσιμότητα της καύσιμης ύλης στο τοπίο. Οι υφιστάμενες πολιτικές διαχείρισης των πυρκαγιών έχουν επικεντρωθεί κυρίως στην ενίσχυση της ικανότητας καταστολής των πυρκαγιών αντί να δώσουν προτεραιότητα σε πρακτικές διαχείρισης γης και μέτρα πρόληψης πυρκαγιών που θα διατηρούσαν τα φορτία καύσιμης ύλης σε αποδεκτά επίπεδα, μειώνοντας το μέγεθος των πιθανών πυρκαγιών και διευκολύνοντας την αποτελεσματική αντιμετώπιση τους. Δεδομένης της προβλεπόμενης πορείας της κλιματικής αλλαγής, απαιτείται μετατόπιση της έμφασης από την καταστολή των πυρκαγιών σε σημαντικό προληπτικό σχεδιασμό του τοπίου. Κεντρική θέση στην προσέγγιση αυτή κατέχει η έννοια του σχεδιασμού και της διαχείρισης του έξυπνου τοπίου με βάση τις αρχές της αποκατάστασης του δασικού τοπίου, που αντιπροσωπεύει ένα έδαφος όπου οι προσπάθειες διαχείρισης είναι αφιερωμένες στη μείωση του κινδύνου πυρκαγιάς, ενώ ταυτόχρονα ευνοούν οικολογικά και κοινωνικοοικονομικά οφέλη, όπου οι δραστηριότητες χρήσης γης συμφωνούν με τις προγραμματισμένες επεξεργασίες καύσιμης ύλης για τη ρύθμιση της χωρικής κατανομής της πυρκαγιάς και των επιπτώσεών της, βελτιώνοντας την αποτελεσματικότητα της καταστολής των πυρκαγιών και επιτυγχάνοντας παράλληλα οφέλη για το οικοσύστημα», αναφέρουν οι συμμετέχοντες στο πρότζεκ Χριστίνα Γεωργάτου (μηχανικός περιβάλλοντος και υπ. Διδάκτορας στο ΕΛΜΕΠΑ από τη Μονάδα Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Σαμαριάς και Προστατευόμενων Περιοχών Δυτικής Κρήτης), Ηλέκτρα Ρεμούνδου και Ντάνι Γκόσν, από το Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων.
«Oι πυρκαγιές του 21ου αιώνα θα ευθύνονται δυνητικά για το 30% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην περιοχή της Μεσογείου. Μια από τις κύριες αιτίες των πυρκαγιών είναι η ανεπαρκής διαχείριση της γης που οδηγεί στη συσσώρευση ξηρής βιομάζας και στην απλοποίηση του τοπίου» σημειώνει μεταξύ άλλων το ινστιτούτο Oikos.
Σημειώνεται ότι το έργο χρηματοδοτείται από τη Γερμανική Συνεργασία (GIZ) μέσω του EUKI (Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία για το Κλίμα).
Περισσότερα σχετικά με το έργο Mediterre3 για την πρόληψη των πυρκαγιών στην περιοχή της Μεσογείου, επισκεφθείτε τη διεύθυνση https://www.istituto-oikos.org/landing/fire-smart-solutions.
