Μια παγκόσμια κούρσα για τη ρύθμιση της τεχνητής νοημοσύνης έχει βάλει τον αναπτυσσόμενο κλάδο σε θέση άμυνας

Μέχρι τα μεσάνυχτα, όλα τα μπισκότα είχαν φαγωθεί. Στο μηχάνημα αυτόματης πώλησης είχε τελειώσει ο καφές. Τα σάντουιτς που είχαν παραγγελθεί για το δείπνο είχαν εξαφανιστεί. Ωστόσο, περίπου 700 νομοθέτες παρέμεναν εγκλωβισμένοι μέσα στο εκτελεστικό όργανο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις Βρυξέλλες. Τελικά, καθώς ο ήλιος ανέτειλε μια παγωμένη 8η Δεκεμβρίου 2023, πήγαν στο σπίτι για να κοιμηθούν και να κάνουν ντους προτού επιστρέψουν για άλλες 17 ώρες, έως ότου —από εξάντληση ή σκοπιμότητα— συμφώνησαν σε ένα πακέτο νόμων για ένα από τα πιο ακανθώδη θέματα για τα οποία είχαν ψηφίσει ποτέ: την τεχνητή νοημοσύνη.

Οι μαραθώνιες διαπραγματεύσεις για τον Νόμο για την Τεχνητή Νοημοσύνη (AI Act) της ΕΕ ήταν από τις πιο εντατικές στην ιστορία του μπλοκ και παρήγαγαν τον πρώτο κατάλογο κανόνων στον κόσμο για μια διευρυμένη νέα τεχνολογία με τεράστιες επιπτώσεις. Τα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ δεν ήταν μόνα τους στην προσπάθειά τους να επιτύχουν αυτό το νομοθετικό αποτέλεσμα. Ο Πρόεδρος Τζο Μπάιντεν τον περασμένο Οκτώβριο εξέδωσε εκτελεστικό διάταγμα, το οποίο καθόριζε κατευθυντήριες γραμμές για την προστασία των Αμερικανών από τις διακρίσεις και τις μαζικές απώλειες θέσεων εργασίας που προκαλούνται από την τεχνητή νοημοσύνη, ενώ το Κογκρέσο και υπηρεσίες των ΗΠΑ όπως το Υπουργείο Εμπορίου προσπαθούν να μετατρέψουν το διάταγμα σε απτούς κανόνες. Εν τω μεταξύ, η Ιαπωνία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Νότια Κορέα και άλλες μεγάλες οικονομίες έχουν εκδώσει παρόμοιες προτάσεις που ποικίλλουν από την καταστολή της παραπληροφόρησης και των deepfakes έως την προστασία του απορρήτου των ανθρώπων και την αποκάλυψη των δεδομένων που χρησιμοποιούνται για τη μηχανική μάθηση. Και σε μια σύνοδο κορυφής για την ασφάλεια της τεχνητής νοημοσύνης στο Ηνωμένο Βασίλειο τον περασμένο Νοέμβριο, που συγκλήθηκε από τον πρωθυπουργό Rishi Sunak, 28 χώρες συμφώνησαν να καταπολεμήσουν τη «σοβαρή, έως και καταστροφική, βλάβη» από την τεχνολογία.

Ο κατακλυσμός κανόνων και η δυνατότητα για περισσότερους κανόνες έχουν ανοίξει ένα νέο μέτωπο μάχης για τις εταιρείες που αναπτύσσουν και χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη. Ο τρόπος με τον οποίο ερμηνεύονται και επιβάλλονται τα «ψιλά γράμματα» θα έχει εκτεταμένο αντίκτυπο στο μέλλον του κλάδου της τεχνολογίας, υπαγορεύοντας τα είδη προϊόντων που θα μπορούν να δημιουργήσουν οι επιχειρήσεις και πώς θα μπορούν να αξιοποιήσουν τα δεδομένα των πελατών. Διακυβεύονται εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια σε μελλοντικά εταιρικά έσοδα και αγοραία αξία. Και το ίδιο ισχύει και για τα εθνικά συμφέροντα. Οι χώρες σταθμίζουν την προστασία των πολιτών τους από κινδύνους όπως παραβιάσεις της ιδιωτικής ζωής, βιοόπλα και μεγάλης κλίμακας επιθέσεις στον κυβερνοχώρο έναντι της επιθυμίας να γίνουν ηγέτες στην τεχνολογία προκειμένου να ενισχύσουν τις οικονομίες και τους στρατούς τους στην πολύ σημαντική παγκόσμια κούρσα εξοπλισμών. «Αυτό είναι τόσο σημαντικό, τόσο μεταμορφωτικό, όχι μόνο για εμάς, αλλά για ολόκληρο τον κόσμο», λέει ο Dragos Tudorache, επικεφαλής διαπραγματευτής της ΕΕ για την τεχνητή νοημοσύνη.

Για τις ρυθμιστικές αρχές στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, το αίνιγμα είναι το εξής: Η υπερβολικά ελαφριά ρύθμιση θα μπορούσε να δημιουργήσει απροσδόκητους κινδύνους, ενώ η υπερβολικά αυστηρή ρύθμιση θα μπορούσε να καταπνίξει την καινοτομία – το κεντρικό επιχείρημα που προωθείται από επενδυτές και στελέχη τεχνολογίας όταν υποστηρίζουν να επιτραπεί στις εταιρείες να κινηθούν σχετικά ελεύθερα.

Επιπλέον, με την τεχνητή νοημοσύνη να αλλάζει με αστραπιαία ταχύτητα, οι κανονισμοί που συζητούνται αυτή τη στιγμή σε όλο τον κόσμο θα μπορούσαν σύντομα να είναι παρωχημένοι. «Προσπαθείτε να ρυθμίσετε έναν κινούμενο στόχο που πολύ λίγοι άνθρωποι είναι τεχνικά ικανοί να κατανοήσουν, ενώ και οι κυβερνητικές υπηρεσίες δυσκολεύονται να προσελκύσουν τις κατάλληλες δεξιότητες για να τον ρυθμίσουν αποτελεσματικά», λέει ο Bill Whyman, πρόεδρος της Tech Dynamics, μιας εταιρείας συμβούλων για εταιρείες τεχνολογίας με έδρα την Ουάσινγκτον. «Δεν ξέρεις τι θα πάρεις στο τέλος, όταν ανοίξεις το κουτί της Πανδώρας με τους κανονισμούς».

Όταν οι πολιτικοί της ΕΕ άνοιξαν το κουτί της Πανδώρας, βρήκαν δύο ζητήματα που σχεδόν εγγυημένα θα πυροδοτούσαν σκληρές συζητήσεις μεταξύ των 27 χωρών της Ένωσης. Πρώτα ήταν η αναγνώριση προσώπου – κάτι που πολλοί νομοθέτες στην Ευρώπη, με τους αυστηρούς νόμους περί απορρήτου, θεώρησαν ότι παραβιάζει τα ατομικά δικαιώματα και ενισχύει τις εγγενείς προκαταλήψεις. Τελικά, οι νομοθέτες της ΕΕ συμφώνησαν να περιορίσουν τη χρήση της αναγνώρισης προσώπου με τεχνητή νοημοσύνη στις αρχές επιβολής του νόμου, και ακόμη και τότε μόνο για τον σκοπό της επίλυσης σοβαρών εγκλημάτων, όπως η τρομοκρατία.

Μετά ακολούθησε η συζήτηση σχετικά με το πόσο μεγάλες πρέπει να είναι οι εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης προτού υποχρεωθούν να συμμορφώνονται με το σύνολο των κανονισμών της ΕΕ. «Αυτό χτύπησε πραγματικά τον κώδωνα του κινδύνου σε αυτές τις εταιρείες», λέει ο Bram Vranken, ακτιβιστής του Corporate Europe Observatory, μιας ΜΚΟ με έδρα τις Βρυξέλλες που παρακολουθεί τις δραστηριότητες των εταιρειών στην ευρωπαϊκή πρωτεύουσα. Η ομάδα του Vranken διαπίστωσε ότι η Google, η Microsoft και άλλοι τεχνολογικοί γίγαντες ξόδεψαν εκατομμύρια για να ασκήσουν πίεση στους νομοθέτες της ΕΕ κατά τους μήνες που προηγήθηκαν της ψηφοφορίας για την τεχνητή νοημοσύνη.

Ο Tudorache, ο επικεφαλής διαπραγματευτής της ΕΕ, λέει ότι βομβαρδίστηκε από μηνύματα και email από λομπίστες και βιομηχανικές ομάδες που παπαγαλίζουν τα σημεία συζήτησης των εταιρειών τεχνολογίας, «ζητώντας εκατοντάδες και εκατοντάδες και εκατοντάδες συναντήσεις», λέει. Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη για τους ειδικούς της τεχνητής νοημοσύνης. «Αυτές οι εταιρείες έχουν περισσότερη δύναμη από ποτέ», λέει ο Luciano Floridi, ιδρυτικός διευθυντής του νέου Κέντρου Ψηφιακής Ηθικής του Πανεπιστημίου Yale. «Είναι πλουσιότερες από μερικές εκατοντάδες χώρες σε όλο τον κόσμο».

Το φάντασμα που πλανιόταν πάνω από τις διαπραγματεύσεις των Βρυξελλών ήταν κατά πόσο τα θεμελιώδη μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης των εταιρειών – όπως το chatbot τεχνητής νοημοσύνης ChatGPT, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για μια σχεδόν ατελείωτη ποικιλία σκοπών – θα μπορούσαν να προκαλέσουν σοβαρή βλάβη στα χέρια κακόβουλων δρώντων. Αυτός ο φόβος έχει αυξηθεί σημαντικά με την εκρηκτική δημοτικότητα του ChatGPT, το οποίο λάνσαρε η OpenAI το 2022. Η Γαλλία και η Γερμανία διαπραγματεύθηκαν σκληρά για να προστατεύσουν τους δικούς τους πρωταθλητές τεχνητής νοημοσύνης, ειδικά τη startup Mistral AI με έδρα το Παρίσι (που ιδρύθηκε από πρώην επιστήμονες της Meta και της Google) και την Aleph Alpha στη Γερμανία, καθεμία από τις οποίες έχει συγκεντρώσει εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια σε επιχειρηματικά κεφάλαια.

Στο τέλος, ο νόμος της ΕΕ υποχρέωσε τους μεγαλύτερους τεχνολογικούς γίγαντες (σε μεγάλο βαθμό αμερικανικούς) να συμμορφωθούν πλήρως, ενώ πιθανότατα έδωσε στις νεοφυείς επιχειρήσεις της Ευρώπης χρόνια να αναπτυχθούν προτού υπαχθούν στους ίδιους κανόνες. «Είμαστε στο πολύ πρώιμο στάδιο της ρύθμισης ενός εντελώς καινοτόμου φαινομένου», λέει ο Robert Spano, δικηγόρος που ειδικεύεται στη νομοθεσία που σχετίζεται με την τεχνητή νοημοσύνη στη Gibson Dunn & Crutcher στο Παρίσι και το Λονδίνο. «Πιθανώς για την επόμενη δεκαετία θα είναι δύο βήματα μπροστά, ένα βήμα πίσω. Θα υπάρξουν πολλές διαφωνίες ως προς το τι απαιτεί ο κανονισμός».

Σε αντίθεση με τον νόμο της ΕΕ για την τεχνητή νοημοσύνη, το εκτελεστικό διάταγμα της κυβέρνησης Μπάιντεν είναι ένα σύνολο κατευθυντήριων γραμμών που πρέπει να ακολουθήσουν περίπου 50 ομοσπονδιακές υπηρεσίες. Σύμφωνα με το διάταγμα, οι εταιρείες θα πρέπει να σημειώνουν με σαφή τρόπο το περιεχόμενο που δημιουργείται από τεχνητή νοημοσύνη, να δοκιμάζουν τα μοντέλα τους για πιθανούς κινδύνους ασφαλείας και να επενδύουν σε περισσότερους μηχανικούς τεχνητής νοημοσύνης. Ωστόσο, οι επικριτές λένε ότι το διάταγμα στερείται μηχανισμών επιβολής και αγνοεί τις ανησυχίες για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ενώ η Ευρώπη περιορίζει αυστηρά το λογισμικό αναγνώρισης προσώπου, οι ΗΠΑ θα βασίζονται στην ομοσπονδιακή υπηρεσία προτύπων και τεχνολογίας για να δοκιμάζουν αυτές τις νέες εφαρμογές. «Αυτό ΔΕΝ ακούγεται καθόλου καθησυχαστικό», λέει η Don’t Spy EU, μια ΜΚΟ που παρακολουθεί τους κανονισμούς τεχνητής νοημοσύνης στις ΗΠΑ και την ΕΕ, σε μια ανάλυση του εκτελεστικού διατάγματος του Μπάιντεν. Ομοίως, η ομάδα επέκρινε την ΕΕ επειδή επέτρεψε στις υπηρεσίες ασφαλείας να χρησιμοποιούν αναγνώριση προσώπου, λέγοντας: «Δεν υπάρχει τρόπος να προβλέψουμε πώς οι αρχές επιβολής του νόμου θα χρησιμοποιήσουν στην πραγματικότητα αυτά τα συστήματα».

Τόσο για τις δημοκρατικές όσο και για τις αυταρχικές κυβερνήσεις, η κούρσα της τεχνητής νοημοσύνης είναι ζωτικής σημασίας για την ενίσχυση της πολιτικής επιρροής των χωρών τους τα επόμενα χρόνια. «Όποιος γίνει ηγέτης σε αυτή τη σφαίρα θα γίνει ο κυρίαρχος του κόσμου», δήλωσε ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν ήδη από το 2017. Ομοίως, η Κίνα έχει ανακηρύξει την τεχνολογία τεχνητής νοημοσύνης μια βασική εθνική στρατηγική. Εξάγει τεχνολογία αναγνώρισης προσώπου βασισμένη στην τεχνητή νοημοσύνη στους συμμάχους της στο εξωτερικό και στο εσωτερικό απαγορεύει τις δυτικές εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης όπως το ChatGPT της OpenAI και το Bard της Google. Η κυβέρνηση της Κίνας απαιτεί επίσης από τις εταιρείες να δείχνουν ότι οι αλγόριθμοί τους αντικατοπτρίζουν «βασικές σοσιαλιστικές αξίες» και ελέγχει αυστηρά τα δεδομένα που τροφοδοτούνται σε μηχανές τεχνητής νοημοσύνης. Αυτό διασφαλίζει ότι τα κινεζικά chatbot δεν λένε, για παράδειγμα, στους χρήστες ότι το κινεζικό όνειρο είναι να μετακομίσουν στην Αμερική – όπως έκαναν δύο εφαρμογές πριν από αρκετά χρόνια.

Παρά τις αντικρουόμενες ιδεολογίες, οι εταιρείες επιμένουν ότι οι κανόνες σε όλο τον κόσμο πρέπει να τυποποιηθούν όσο το δυνατόν περισσότερο για να διευκολύνουν την επιχειρηματική δραστηριότητα. Αλλά στον σημερινό βαθιά διχασμένο κόσμο, αυτή είναι «μια τρομακτική πρόκληση», λέει ο Chris Meserole, εκτελεστικός διευθυντής του Frontier Model Forum, μιας ομάδας του κλάδου που δημιουργήθηκε τον Ιανουάριο από την OpenAI, τη Microsoft, την Google και την αναδυόμενη δύναμη της τεχνητής νοημοσύνης Anthropic, για να πιέσει για ευνοϊκούς νόμους.

Το μελάνι μόλις είχε στεγνώσει στον νόμο της ΕΕ για την τεχνητή νοημοσύνη όταν η Margrethe Vestager, μια από τις κορυφαίες αξιωματούχους της ΕΕ, με τον φανταστικό τίτλο της Εκτελεστικής Αντιπροέδρου για την Ευρώπη Έτοιμη για την Ψηφιακή Εποχή, προσγειώθηκε στο Σαν Φρανσίσκο στις αρχές Ιανουαρίου για να περιγράψει τις επιπτώσεις του νόμου για το Big Tech. Σε μια διήμερη περιοδεία στο Bay Area, η Vestager -μια Δανή πολιτικός που έχει κάνει έρευνες παραβίασης της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας κατά της Google και της Apple την τελευταία δεκαετία στις Βρυξέλλες- είχε σειρά συναντήσεων με τους διευθύνοντες συμβούλους Tim Cook της Apple, Sundar Pichai της Google, Jensen Huang της Nvidia και Sam Altman της OpenAI.

Κάνοντας ένα διάλειμμα μιας ώρας για να συναντηθεί με δημοσιογράφους, δήλωσε ότι είπε σε όλους αυτούς τους άνδρες ότι οι νόμοι για την τεχνητή νοημοσύνη δεν μπορούσαν να περιμένουν άλλο. «Όταν κυκλοφόρησε το ChatGPT, ξαφνικά, λίγο πολύ όλοι στον πλανήτη συνειδητοποίησαν ότι αυτό είναι κάτι πραγματικά πολύ σημαντικό», τόνισε. Όταν οι δύσπιστοι δημοσιογράφοι ρώτησαν γιατί το Big Tech θα ακούσει νομοθέτες που βρίσκονται σε απόσταση χιλιάδων χιλιομέτρων μακριά, η Vestager είπε ωμά: «Εάν δεν υπάρξει συμμόρφωση, είμαστε έτοιμοι να ανοίξουμε έρευνες μη συμμόρφωσης», προσθέτοντας ότι σύμφωνα με το AI Act, οι χώρες της ΕΕ θα μπορούσαν να επιβάλουν πρόστιμα σε επιχειρήσεις έως και 30 εκατομμύρια δολάρια ή μεταξύ 2% και 6% των παγκόσμιων εσόδων τους, ή να τους δώσουν εντολή να διαχωρίσουν τις εξαιρετικά ισχυρές εταιρείες τους.

Μπορεί να χρειαστούν χρόνια για να γίνει αυτό – αν γίνει ποτέ. Οι νόμοι της Ευρώπης θα τεθούν σε πλήρη ισχύ μόλις το 2026 και οι αντίστοιχοι των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου ακόμα πιο αργά. Η δραστηριότητα στις Βρυξέλλες, ωστόσο, έχει πυροδοτήσει μια διαδικασία που δεν μπορεί να αγνοηθεί από κανέναν.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:

• Πρόσω ολοταχώς για νέα τραπεζική κρίση; – Γιατί όλα θυμίζουν Lehman…
• Ποιες είναι οι 4 απροσδόκητες επενδυτικές προοπτικές για το 2024 σύμφωνα με τη Morgan Stanley
• Κ. Χατζηδάκης: Ακόμη ένα βήμα μπροστά για την ελληνική οικονομία η διάθεση μετοχών του Ελ. Βενιζέλος από το ΤΑΙΠΕΔ