Μια προφητεία που επαληθεύεται: Η νέα «φούσκα» που απειλεί την παγκόσμια οικονομία

«Απληστία (= πλεονεξία.. Κάποιος που θέλει όλο και περισσότερα.)»

Από τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα

Πάπας Γρηγόριος ο Α΄

Νταβός, χειμώνας 2011. Το χωριό σκεπασμένο από χιόνι. Έξω το κρύο είναι διαπεραστικό. Μέσα στις αίθουσες που διεξάγεται το ετήσιο Forum, η ατμόσφαιρα «θερμαίνεται». Οι μεγάλοι της πολιτικής, της οικονομίας, των επιχειρήσεων αισιοδοξούν για το μέλλον του καπιταλισμού. Ύστερα από τέσσερα χρόνια βαθιάς κρίσης. Ύστερα από μεταστάσεις της κρίσης του 2007 από τα στεγαστικά αφερέγγυα δάνεια, στην κρίση του χρηματοοικονομικού συστήματος και από αυτήν στην κρίση χρέους της Ευρωζώνης, οι παρόντες διατυπώνουν σεμνά και συγκρατημένα την άποψη ότι η κρίση παρήλθε. Το μεγάλο τσουνάμι συγκρατήθηκε. Φυσικά με απώλειες θέσεων εργασίας και ύφεση.

Τα κράτη διέσωσαν τις μεγάλες επενδυτικές τράπεζες στην Αμερική και τις συστημικές τράπεζες στην Ευρώπη με δάνεια από χρήματα φορολογουμένων. Το νεοφιλελεύθερο λάθος της πτώχευσης της Lehman δεν επανελήφθη. Οι επενδυτικές τράπεζες ενσωματώθηκαν στις καταθετικές, οι οποίες λειτουργούσαν σε ρυθμισμένο περιβάλλον. Παράλληλα εξαγγέλθηκε η πρόθεση για λήψη μέτρων για τα προϊόντα εκτός ρυθμίσεων, όπως τα Hedge funds, τα CDO’s, οι «πονηρές» τιτλοποιήσεις και άλλα εξωτικά προϊόντα το ύψος των οποίων είχε φτάσει μέσα σε μια δεκαετία να είναι ισοδύναμο με το παγκόσμιο ετήσιο ΑΕΠ και το παγκόσμιο χρέος. Δηλαδή τα 63 τρισ. δολάρια.

Οι κεντρικές τράπεζες μηδένισαν σχεδόν τα επιτόκια δανεισμού, ώστε να αναστραφεί η κρίση στην πραγματική οικονομία και να αντιμετωπιστεί η ύφεση και συνεπώς η πολιτικά εκρηκτική ανεργία.

Η Ευρωζώνη, που σήκωσε το κύριο βάρος της κρίσης των κρατικών ομολόγων, άρχισε τότε να διαμορφώνει ένα σύστημα διάσωσης για τα κράτη μέλη της και να αντιμετωπίζει δειλά το πρόβλημα της αρχιτεκτονικής της. Η παγκόσμια κοινότητα λοιπόν εμφανίστηκε αισιόδοξη και η παγκοσμιοποίηση συνεχίζει την θριαμβευτική της πορεία.

Σε μια μικρή περιφερειακή αίθουσα όμως, ένας νεαρός απόφοιτος του Cambridge, συνεργάτης της εταιρείας συμβούλων Wynman, κερδίζει τα φώτα της δημοσιότητας. Ο Barrie Wilkinson με την εισήγησή του (‘’ The Financial Crisis of 2015: An Avoidable History’’) σκορπάει ρίγη φόβου για το μέλλον. Τι λέει ο νέος μας;

Με λίγα λόγια, αφού αναφερθεί στην «φυσική» τάση του συστήματος να παράγει «φούσκες», ως κύριο όπλο κέρδους για τράπεζες και ιδιώτες, προβλέπει ότι το 2015 θα ζήσουμε την αρχή μιας μεγαλύτερης κρίσης. Και η κρίση θα προέλθει από μια νέα «φούσκα» πολύ χειρότερη από τα αφερέγγυα στεγαστικά και τις απορυθμισμένες χρηματοοικονομικές υπηρεσίες: την φούσκα των εμπορευμάτων (commodities)! Που θα συνοδευτεί με κρίση στις αναδυόμενες αγορές, που είναι οι κύριοι παραγωγοί πετρελαίου, φυσικού αερίου, εξόρυξης μετάλλων κλπ. Και από την υπερ-καταναλώτρια Κίνα με τη μείωση του ΑΕΠ της, αλλά και από τις χώρες καταναλωτές εμπορευμάτων. Και αυτές οι εξελίξεις στις αγορές, θα τροφοδοτήσουν το σκάσιμο της φούσκας που θα έχει στο μεταξύ δημιουργηθεί. Αυτά είπε πριν 4 χρόνια.

Φαίνεται λοιπόν ότι ο «προφήτης» αποδεικνύεται σωστός. Εδώ και χρόνια παρακολουθούμε αύξηση της τιμής των εμπορευμάτων. Τα συμβόλαια αγοράς ανεβάζουν τις τιμές των εμπορευμάτων στα ύψη και την ανάπτυξη της Βραζιλίας, Ρωσίας, και άλλων παραγωγών χωρών σε ζηλευτά ποσοστά. Αλλά και τα κέρδη του μεγάλου κεφαλαίου, που προέρχεται από πλεονασματικά κράτη και χρήματα που πλεονάζουν σε πλούσια Funds βαθύπλουτων ιδιωτών, ασφαλιστικών και συνταξιοδοτικών ταμείων κλπ. Όλα αυτά τα μυθικά κεφάλαια αντί να οδηγηθούν σε παραγωγικές επενδύσεις, που δημιουργούν θέσεις εργασίας, προτίμησαν σε μεγάλο βαθμό να συνεχίσουν την εκτός μέτρου κερδοφορία τους επενδύοντας στη νέα φούσκα. Βλέπετε η προηγούμενη είχε σκάσει και η κερδοφορία από αυτήν μειώθηκε με τις έστω και δειλές ρυθμιστικές παρεμβάσεις των ΗΠΑ και της Ε.Ε.

Δεν ξέρω αν θα επαληθευθεί ο νέος ως προς τον χρόνο της έκρηξης. Όμως είμαστε μάρτυρες εδώ και καιρό της δραματικής πτώσης των τιμών του πετρελαίου. Και πρόσφατα της κατάρρευσης των τιμών των μετάλλων και άλλων εμπορευμάτων. Των φημών για επικείμενη πτώχευση υπερχρεωμένων κολοσσών του εμπορίου και της παραγωγής . Της κρίσης στο χρηματιστήριο και της μείωσης της αύξησης του ΑΕΠ στην Κίνα. Της δραματικής αντιστροφής της οικονομίας στην Ρωσία και στη Βραζιλία κατά κύριο λόγο, αλλά και στις άλλες αναδυόμενες αγορές.

Και τελικά το πρόβλημα θα μεταφερθεί στις συστημικές τράπεζες Ευρώπης και Αμερικής, οι οποίες δάνειζαν όλο αυτό τον καιρό με χαμηλά επιτόκια τις αναδυόμενες αγορές. Το τι θα συμβεί αν οι αντιδράσεις των κρατών δεν ευδοκιμήσουν, καλύτερα να μην το σκαφτόμαστε.

Σ’ αυτό το περιβάλλον ίσως συντονιστεί και η δική μας ξεχωριστή κρίση. Και τότε ο ξαφνικός έρωτας της αριστερής μας κυβέρνησης για τις επενδύσεις και κατά συνέπεια για την παγκοσμιοποίηση δεν θα προλάβει να εκδηλωθεί και να φέρει την αγαπημένη μας ανάπτυξη. Και το όραμα του υφυπουργού κ. Μάρδα για την δημιουργία του «Νταβός της Μεσογείου» σε ελληνικό νησί, να μείνει στα χαρτιά. Ή μάλλον στην φαντασία του.

Πολλοί πιστεύουν, ότι στην πραγματικότητα αυτά που συμβαίνουν στην οικονομία είναι αποτέλεσμα των ανισορροπιών που δημιουργεί η παγκοσμιοποίηση. Από το 1300 και μετά είναι το μόνο σύστημα που παράγει πλούτο. Και το ζήτημα δεν είναι να κλειστούμε σε μια οικονομία αυτάρκη τύπου φασιστικού ή Βορειοκορεάτικου. Το ζήτημα είναι να υπάρξει μια παγκόσμια διακυβέρνηση, που να αντιμετωπίσει ρυθμιστικά την παγκόσμια οικονομία. Μόνο τότε θα μπορούμε να μιλάμε για ανατροπή του κυκλικού φαινομένου των κρίσεων. Κάτι τέτοιο όμως δεν φαίνεται στον ορίζοντα, με μοναδική εξαίρεση την Ευρώπη, που προσπαθεί με περιφερειακούς κανόνες να δαμάσει τις φούσκες. Χωρίς να τα πολυ-καταφέρνει…