Μια Συμφωνία όλων των Ελλήνων

Του Παύλου Ευθυμίου*

Ζούμε ίσως τις πιο κρίσιμες στιγμές των τελευταίων δεκαετιών. Ένα ολόκληρο έθνος εμβρόντητο συνειδητοποίησε το βράδυ της Δευτέρας πως δεν διακυβεύεται μόνο η θέση της Ελλάδας στο ευρώ, αλλά και αυτή στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Πως όλος ο ευρωατλαντικός προσανατολισμός της χώρας, οι καίριες ασπίδες προστασίας της χώρας, οι κόποι και κατακτήσεις δεκαετιών, όλα αυτά, μπορεί να είναι παρελθόν την ερχόμενη Δευτέρα – όταν την Κυριακή, 12 Ιουλίου 2015 τα άλλα 27 κράτη της ΕΕ κρίνουν πως δεν είναι δυνατή η παραμονή της χώρας μας στην πιο ισχυρή οικογένεια κρατών στον κόσμο.

Ο οικονομικός, κοινωνικός και εθνικός κίνδυνος έγινε ξεκάθαρος, απτός και άμεσος. Πολλοί μάλιστα βιάστηκαν να προεξοφλήσουν πως η πορεία της χώρας προς την καταστροφή είναι μη αναστρέψιμη. Το πώς φτάσαμε εδώ είναι μία μακρά αλυσίδα λαθών. Η κορύφωση των οποίων ήταν η έλλειψη πολιτικής βούλησης για πραγματικές, ριζικές και ρηξικέλευθες μεταρρυθμίσεις στο εσωτερικό της χώρας και η αποχαυνωτική, παραλυτική και αδιέξοδη «εξωτερική» διαδικασία της αέναης και ατέρμονης διαπραγμάτευσης με τους «έξω». Μια διαδικασία που κορυφώθηκε, μετεξελισσόμενη σε μια επικίνδυνη κωμικοτραγωδία, τους τελευταίους πέντε μήνες. Απλά και καθαρά: εάν είχαμε κάνει τις απαραίτητες αλλαγές εντός, δεν θα χρειαζόμασταν τις «διαπραγματεύσεις» εκτός. Και όχι μόνο δεν τις κάναμε, αλλά υπονομεύθηκαν συνειδητά.

Εδώ που έχουμε φτάσει σήμερα δεν υπάρχει τίποτε πιο κρίσιμο από το να συνάψουμε πριν την Κυριακή μία συμφωνία με τους εταίρους μας, που να διασφαλίζει τη θέση μας στην Ευρώπη και το Ευρώ. Αυτή τη διαδικασία, τώρα, οφείλουμε όλοι να στηρίξουμε. Να την διευκολύνουμε, να την επισπεύσουμε και να την αγκαλιάσουμε. Ακόμα αν δεν μας αναλογεί το βάρος, κάθε εναλλακτική είναι ο χειρότερος εφιάλτης και συνταγή απόλυτης καταστροφής. Θα ήταν ιδιαίτερα επιβοηθητικό τα ΜΜΕ, τα κόμματα, οι κοινωνικοί φορείς και οι πολίτες να σταματήσουν για τις επόμενες κρίσιμες ώρες την δριμύτατη κριτική και τον «βεντετισμό» απέναντι στον Πρωθυπουργό και την κυβέρνηση. Το να ασχολείται κανείς αυτή τη στιγμή με το κόστος της συμφωνίας, της καθυστέρησης, του δημοψηφίσματος κ.ο.κ είναι μυωπικό. Είναι τροφή για τους «δραχμιστές» και τους αντιευρωπαϊστές. Δεν επιτρέπεται να κοιτάμε αυτή τη φορά το δέντρο αντί το δάσος, καθώς το δάσος καίγεται και θα καούμε όλοι μαζί του.

Είναι σαφώς χρήσιμο να αναδείξει κανείς το κόστος του λαϊκισμού και των δημαγωγικών μεθοδεύσεων, αλλά όχι εις βάρος του εθνικού συμφέροντος την κρίσιμη αυτή στιγμή. Όταν διακυβεύεται η οικονομική, κοινωνική και εξωτερική ασφάλεια του τόπου, κουτή χαιρεκακία, μικροπολιτικά συμφέροντα, επιμέρους πολιτικές ατζέντες και φιλοδοξίες δεν χωράνε. Τόσο απλά. Ο Πρωθυπουργός έχει πράγματι την αποκλειστική πλέον ευθύνη να κλείσει την καλύτερη δυνατή συμφωνία μέχρι το πρωί της Παρασκευής. Έχει δεσμευθεί για αυτό. Πρέπει να το κάνει. Οφείλει να το κάνει γιατί είναι πρωθυπουργός όλης της Ελλάδας και όλων των Ελλήνων. Διότι γνωρίζει πως μόνο η ευρωπαϊκή ασπίδα μπορεί να διασφαλίσει την οικονομία, την κοινωνία, την ασφάλεια, τα σύνορα και την σημασία της χώρας στην δύσκολη γειτονιά μας και στον παγκόσμιο χάρτη. Ο πρωθυπουργός θα κλείσει τη συμφωνία επωμιζόμενος το ανάλογο κόστος – πολιτικό, κοινωνικό, κομματικό.

Πρέπει να βοηθήσουμε να αποφευχθεί το ρίσκο ο Αλέξης Τσίπρας να «λυγίσει» από την εσωτερική και την εξωτερική πίεση, την εκδικητική κριτική και να χάσουμε όλοι. Αυτό θα ήταν καταστροφή χωρίς επιστροφή.

Ο πρωθυπουργός πρέπει να γνωρίζει πως ακόμα και οι πιο σκληροί του επικριτές σήμερα, οι πιο καχύποπτοι, το κάνουν με την αγωνία του να κλείσει η συμφωνία, ώστε να «θωρακιστεί» η χώρα. Ο Αλέξης Τσίπρας πρέπει να γνωρίζει πως ο λαός μας είναι αντιφατικός. Είναι άλλωστε ενδεικτική η αντίληψη που κυριάρχησε προεκλογικά σε πολλούς που στήριξαν την κυβέρνηση, ότι «ένα από τα δέκα να κάνει από όσα λέει θα θεωρηθεί επιτυχία». Αυτό σημαίνει, πως ενώ ενδίδει στο λαϊκισμό ο πολίτης, μέσα του, ξέρει τα όρια της πολιτικής και το χάσμα της πολιτικής ρητορικής με τις πραγματικές δυνατότητες. Με άλλα λόγια ο πρωθυπουργός ενδεχομένως να χρειαστεί να χάσει ένα τμήμα του σκληρού κομματικού αριστερού μπλοκ του ΣΥΡΙΖΑ, προκειμένου να κερδίσει τον λαό. Η ελληνική κοινωνία θα ανταμείψει τον πρωθυπουργό και όσους τον στηρίξουν στην συμφωνία της Παρασκευής διότι βαθιά μέσα της γνωρίζει πως αυτό είναι το σωστό, το υπεύθυνο, το απαραίτητο. Ο πρωθυπουργός θα χρειαστεί να κάνει την πιο ουσιαστική υπέρβαση – να βάλει το εθνικό συμφέρον πάνω από το κομματικό – να μετατραπεί από αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ και εγγυητής της κομματικής ενότητας σε ηγέτη, εγγυητή της εθνικής ενότητας και ομοψυχίας. Ταυτόχρονα, είναι μια χρυσή ευκαιρία να σηκώσει τη χώρα από το βούρκο των διαπραγματεύσεων με μια συμφωνία που θα τελειώσει όλες τις συμφωνίες – «a deal to end all deals».

Η διαφαινόμενη τριετής συμφωνία της Παρασκευής θα είναι βαριά, αλλά συνάμα λυτρωτική και θα μας δώσει τη δυνατότητα να προχωρήσουμε και σε μια αναγκαία εσωτερική συμφωνία. Μία κοινωνική συμφωνία. Ένα κοινωνικό συμβόλαιο. Μία συμφωνία των Ελλήνων με τον εαυτό μας, για τον εαυτό μας και την πατρίδα μας. Πρέπει όλοι να έρθουμε αντιμέτωποι με τις ευθύνες μας, που είναι τεράστιες. Είναι ευθύνη μας όταν επιλέγουμε σταθερά να σαγηνευόμαστε από τις σειρήνες του λαϊκισμού, να επιλέγουμε το φαινομενικά εύκολο και απλό, όταν μάλιστα γνωρίζουμε την υψηλή πιθανότητα του να οδηγηθούμε σε νέες περιπέτειες και κινδύνους. Δεν γίνεται να απαιτούμε διαρκώς από το πολιτικό προσωπικό να υπηρετεί την ουσιαστική πολιτική και συγχρόνως το «παραμύθι». Δεν μπορεί να συντηρεί «μύθους» και «φαντασιώσεις» που απλώς «χαϊδεύουν» τα αυτιά των πολιτών, εις βάρος του έργου και των ουσιαστικών μεταρρυθμίσεων. Είναι ωραίο να έχουμε όραμα αλλά με κατεύθυνση, ρεαλισμό και πραγματισμό. Να υπηρετείται με μεθοδικότητα, συστηματικότητα και να επιβραβεύεται η ουσιαστική δουλειά, η πρόοδος και το έργο.

Τέρμα τα ψέματα. Επιβάλλεται να σωθεί ο τόπος και να αλλάξουμε όλοι, πολίτες και πολιτικοί. Η ευθύνη είναι κοινή, όπως και το μέλλον μας.

*Ο Παύλος Ευθυμίου είναι ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Cambridge και σύμβουλος σε θέματα Ευρωπαϊκής πολιτικής & οικονομικών.