Μικροχρηματοδοτήσεις: Τα εργαλεία για αποκλεισμένους από το τραπεζικό σύστημα που έφτασαν και στην Ελλάδα
Οι μικροχρηματοδοτήσεις, ως ένα από τα ελάχιστα διαθέσιμα εργαλεία για τους συνήθως αποκλεισμένους από το τραπεζικό σύστημα, συμπεριλαμβανομένων των πολύ μικρών επιχειρήσεων, αποδεικνύονται αποτελεσματικά μέσα για την ανθεκτικότητα και την ανάπτυξη.
Είναι ενδεικτικό άλλωστε ότι τα δάνεια που χορηγήθηκαν την περίοδο της πανδημίας σε μικρές επιχειρήσεις όχι μόνο έχουν κατά το ήμισυ αποπληρωθεί αλλά καταγράφουν θετική τάση κάτω από 1% σε Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια NPL. Σχετικά στοιχεία για την επιτυχία του προγράμματος στήριξης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων από την Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα-HDB παρουσίασε η Γενική Διευθύντρια της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών, Χαρίκλεια Απαλαγάκη στην ετήσια συνάντηση του Ευρωπαϊκού Φορέα Εγγυοδοσίας AECM (European Association of Guarantee Institutions) που διοργάνωσε στην Αθήνα η HDB.
Σύμφωνα με τον διοικητή της ΤτΕ, Γιάννη Στουρνάρα, που μίλησε στην ίδια εκδήλωση, η μικροχρηματοδότηση περιλαμβάνει σήμερα ένα σύνολο χρηματοοικονομικών προϊόντων που απευθύνονται σε φυσικά πρόσωπα χαμηλών εισοδημάτων και σε πολύ μικρές νομικές οντότητες, που συνήθως αποκλείονται από τον τραπεζικό τομέα, κυρίως λόγω της αδυναμίας τους να παρέχουν εξασφαλίσεις προς εγγύηση των δανείων που λαμβάνουν. Ανάμεσα στα διάφορα χρηματοοικονομικά προϊόντα που περιλαμβάνονται στη μικροχρηματοδότηση (μικροασφάλιση, αποταμίευση, μεταφορά χρημάτων κ.α.), το πιο γνωστό είναι η μικροπίστωση.
Η αγορά μικροπιστώσεων στην Ευρώπη
Ως προς τους φορείς που χορηγούν μικροχρηματοδοτήσεις, σύμφωνα με μελέτη του Δικτύου Ευρωπαϊκής Μικροχρηματοδότησης (“European Microfinance Network”) που επικαλέστηκε ο διοικητής της ΤτΕ στην ετήσια συνάντηση του Ευρωπαϊκού Φορέα Εγγυοδοσίας AECM, το 2022, το 80% των ιδρυμάτων μικροχρηματοδοτήσεων αξιολογούν την κατάστασή τους ως καλή ή πολύ καλή και το 71% των ιδρυμάτων μικροχρηματοδοτήσεων πιστεύει ότι η επιχειρηματική τους κατάσταση θα βελτιωθεί τους επόμενους 12 μήνες. Σύμφωνα με τα στοιχεία του 2021, η αξία του συνολικού χαρτοφυλακίου μικροχρηματοδοτήσεων στην Ευρώπη εκτιμάται σε 4,3 δισ. ευρώ από 3,9 δισ. ευρώ το 2020 (+9%) και ο αριθμός των ενεργών δανειοληπτών ήταν 1,4εκ. από 1,2εκ. το 2020 (+20%).
Το θεσμικό πλαίσιο στην Ελλάδα
Το 84% των ιδρυμάτων μικροχρηματοδοτήσεων διαθέτει ψηφιακές λύσεις που υποστηρίζουν τους πελάτες στην υποβολή αίτησης και τη διαχείριση ή την αποπληρωμή ενός δανείου.
H αυξανόμενη ζήτηση για νέες εναλλακτικές μορφές χρηματοδότησης, όπως αποτυπώνεται και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, δημιούργησε την ανάγκη ύπαρξης θεσμικού πλαισίου στην Ελλάδα για δύο λόγους:
- τη διευκόλυνση των πολύ μικρών επιχειρήσεων στην πρόσβαση χρηματοδότησης και
- την ενίσχυση κοινωνικών ομάδων για την αντιμετώπιση της ανεργίας και του κοινωνικού αποκλεισμού.
Ο νόμος 4701 του 2020, υπό το πνεύμα του Ευρωπαϊκού Κώδικα Καλής Πρακτικής για τη χορήγηση Μικροπιστώσεων, έθεσε τα θεμέλια για την ανάπτυξη του κλάδου. Σύμφωνα με τον κ. Στουρνάρα, θεσπίστηκε κατά κύριο λόγο για να καλύψει το χρηματοδοτικό κενό το οποίο υπάρχει στην επιχειρηματική δραστηριότητα και πλήττει κυρίως όσους βρίσκονται στο ξεκίνημα της επιχειρηματικής τους δραστηριοποίησης, γιατί ένα από τα κυριότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι πολύ μικρές επιχειρήσεις, είναι η πρόσβαση τους στον τραπεζικό δανεισμό, ιδίως λόγω αδυναμίας παροχής των εξασφαλίσεων που απαιτεί η τραπεζική ενωσιακή νομοθεσία. Επίσης, κατά τη θέσπιση του νόμου αναγνωρίστηκε η σημασία που έχει η δυνατότητα παροχής από τα ιδρύματα μικροχρηματοδοτήσεων συμβουλευτικών υπηρεσιών επιχειρηματικής εκπαίδευσης στους δικαιούχους των μικροχρηματοδοτήσεων. Έτσι, και στο πνεύμα αυτό, ο νόμος καθιέρωσε υποχρεωτική τη δυνατότητα αυτή.
Ως ίδρυμα μικροχρηματοδοτήσεων νοείται το νομικό πρόσωπο με έδρα την Ελλάδα που χορηγεί μικροχρηματοδοτήσεις, δηλαδή δάνεια μέχρι ποσού 25χιλ. ευρώ. Δικαιούχοι αυτών των μορφών πιστώσεων είναι οι πολύ μικρές οντότητες, τα φυσικά πρόσωπα με σκοπό τη σύσταση πολύ μικρών οντοτήτων, τα φυσικά πρόσωπα που ασκούν ατομική επιχειρηματική δραστηριότητα και οι Φορείς Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας.
Οι πρώτες τρεις άδειες για μικροπιστώσεις
Η Τράπεζα της Ελλάδος έχει οριστεί ως αρμόδια αρχή, επιφορτισμένη με την αδειοδότηση και την εποπτεία των ιδρυμάτων μικροχρηματοδοτήσεων. Το νομικό πρόσωπο που επιθυμεί να λάβει άδεια λειτουργίας υποβάλλει στην Τράπεζα της Ελλάδος σχετική αίτηση, συνοδευόμενη από τα προβλεπόμενα στοιχεία και δικαιολογητικά.
Ως προς τη δραστηριοποίηση των ιδρυμάτων μικροχρηματοδοτήσεων στην Ελλάδα από την έναρξη ισχύος του νόμου μέχρι σήμερα έχουν λάβει άδεια λειτουργίας από την Τράπεζα της Ελλάδος τρία ιδρύματα μικροχρηματοδοτήσεων. Πρόκειται για τα ιδρύματα «Τ.Μ.Ε.Δ.Ε. Microfinance Solutions», «Μicrosmart» και «AΦΗ Microfinance Α.Ε.» που έλαβαν άδεια τον Ιανουάριο του 2022, το Μάρτιο και το Μάιο του 2023 αντίστοιχα και αναμένεται να ξεκινήσουν τη δραστηριοποίησή τους στο αμέσως επόμενο διάστημα.
Η ιστορία
Κάνοντας μια σύντομη ιστορική αναδρομή, ο διοικητής της ΤτΕ σημειώνει ότι η μικροχρηματοδότηση εφαρμόστηκε πρώτη φορά στη δεκαετία του 1970, υπό την καθοδήγηση του Muhammad Yunus, ενός οικονομολόγου από το Μπαγκλαντές, βραβευμένου με το Νόμπελ Ειρήνης το 2006 για τη δημιουργία της Grameen Bank της «τράπεζας των φτωχών». Ο Yunus, συγκλονισμένος από ένα φοβερό λιμό που προκάλεσε στη χώρα του 1,5 εκατομμύρια θύματα, σκέφτηκε ότι αν οι άνθρωποι είχαν πρόσβαση σε πίστωση, θα μπορούσαν να αυξήσουν το εισόδημά τους ή να διαφοροποιήσουν επικερδέστερα τις οικονομικές τους δραστηριότητες. Δανείζοντας μικρά χρηματικά ποσά σε οικονομικά αδύνατους πίστευε ότι θα βελτίωναν τη ζωή τους τόσο, ώστε να είναι σε θέση να του τα επιστρέψουν. Οπότε θα μπορούσε και ο ίδιος να δανείσει περαιτέρω, χωρίς να χρειαστεί να τα δωρίσει και με αυτό τον τρόπο θα μπορούσε να βοηθήσει πολύ περισσότερους ανθρώπους. Ενδιαφέρουσα θεωρία αλλά αναποτελεσματική, γιατί αρχικά πολλοί από τους οφειλέτες δεν επέστρεφαν τα μικρά αυτά δάνεια. Το σύστημα του Yunus υπέστη βελτιώσεις για να γίνει αποτελεσματικό με την εκπαίδευση νέων, την πρόκριση δανεισμού σε φτωχές γυναίκες αγροτικών περιοχών, την οργάνωση γυναικών σε ομάδες που αναλάμβαναν συλλογικά την ευθύνη αποπληρωμής των δανείων τους κ.α..
Έτσι δημιουργήθηκε η Grameen Bank του Μπανγκλαντές. Αντίστοιχα κινήθηκε και ο Milton Friedman που πρέσβευε ότι: “Οι φτωχοί παραμένουν φτωχοί όχι επειδή είναι τεμπέληδες, αλλά επειδή δεν έχουν πρόσβαση σε κεφάλαιο”.
Σύμφωνα με τον διοικητή της ΤτΕ η μικροχρηματοδότηση μπορεί να αποτελέσει ένα πολύτιμο εργαλείο όταν χρησιμοποιείται κατάλληλα για την δημιουργία ή την ανάπτυξη επιχειρήσεων και την καλυτέρευση των συνθηκών διαβίωσης των νοικοκυριών. Έχει αποδειχθεί ότι η μικροχρηματοδότηση είναι ένα ισχυρό όπλο για την καταπολέμηση της φτώχειας, έχοντας θετικό αντίκτυπο στους δανειολήπτες καθώς το επίπεδο εισοδήματός τους αυξάνεται μετά τη λήψη του δανείου. Μέσω του αυξημένου εισοδήματος, τα άτομα μπορούν να βγουν από τη φτώχεια, να εξασφαλίσουν καλύτερη διατροφή και εκπαίδευση για τους ίδιους και τις οικογένειές τους και να σπάσουν τον κύκλο της φτώχειας μεταξύ των γενεών.
Επίσης, οι μικροχρηματοδοτήσεις διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στην ενδυνάμωση των γυναικών, οι οποίες συχνά αντιμετωπίζουν εμπόδια στην πρόσβαση σε χρηματοοικονομικές υπηρεσίες. Χορηγώντας μικροδάνεια σε γυναίκες, τους δίνεται η δυνατότητα να αναπτύξουν επιχειρηματική δραστηριότητα, αλλά και να γίνουν φορείς λήψης αποφάσεων τόσο για τις ίδιες όσο και για τις κοινότητες στις οποίες δραστηριοποιούνται. Συνέπεια της οικονομικής ενδυνάμωσης των γυναικών είναι η βελτίωση της οικονομικής και κοινωνικής τους θέσης, η πρόσβαση σε καλύτερη υγειονομική περίθαλψη, αλλά και αυξημένες ευκαιρίες εκπαίδευσης για τις μελλοντικές γενιές.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:
