Μήπως η Ευρώπη αρχίζει να έρχεται κοντύτερα στον Τραμπ;

του Ίαν Μάουντ

Πολλοί είναι αυτοί που υποστηρίζουν ότι οι τρομοκρατικές επιθέσεις στις Βρυξέλλες – και προηγουμένως στο Παρίσι – έχουν τροφοδοτήσει την άνοδο των λαϊκιστικών ακροδεξιών κομμάτων στην Ευρώπη. Κάτι σαν τον …«Τραμπισμό» στις ΗΠΑ.

Πράγματι, αυτή η πίεση από τα λαϊκίστικα αντι-μεταναστευτικά κόμματα στη Γερμανία και τη Γαλλία οδήγησε τη Γερμανίδα Καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ τον Μάρτιο να προβεί ταχύτατα σε συμφωνία με την Τουρκία για να περιορίσει την εισροή προσφύγων στην Ευρώπη και, αντίστοιχα, το Γαλλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα να αποσύρει τους υποψηφίους του σε τρεις περιφερειακές εκλογές για να αποτρέψει μια νίκη του αντι-μεταναστευτικού Εθνικού Μετώπου της Μαρίν Λε Πεν.

Όμως, η άνοδος αυτών των κομμάτων σε όλη την Ευρώπη – φαινόμενο που απειλεί να αποδιοργανώσει τα πολιτικά συστήματα της ηπείρου – δεν είναι απλώς μια δεξιά αντίδραση στην αύξηση των μεταναστευτικών ροών και στην ένταση της τρομοκρατίας. Και η πολιτική αριστερά ανεβαίνει επίσης, ταυτόχρονα. Αριστερά κόμματα είναι κυβερνητικοί εταίροι στην Ελλάδα και στην Πορτογαλία, ενώ έχουν αξιοσημείωτη κοινοβουλευτική παρουσία στην Ιταλία και την Ισπανία.

«Η εποχή του δικομματισμού έχει τελειώσει» λέει ο Πάμπλο Ιγκλέσιας, επικεφαλής του ισπανικού αριστερού κόμματος Podemos.

Αυτό είναι αλήθεια. Αλλά γιατί;

Τα κόμματα που ανέρχονται αυτή τη στιγμή στην Ευρώπη δεν έχουν όμοια χαρακτηριστικά. Όμως, όλα αντανακλούν την απογοήτευση κάθε χώρας με την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ).

Από το Κόμμα για την Ελευθερία στην Ολλανδία μέχρι το Κόμμα Ελευθερίας στην Αυστρία, τα κόμματα που απειλούν το status quo στην κεντρική και τη βόρεια Ευρώπη υιοθετούν μια λαϊκίστικη, αντι-μεταναστευτική στάση. Οι ψηφοφόροι αυτών των λαϊκίστικων, ακροδεξιών κομμάτων έχουν κάποια ομοιότητα με τους υποστηρικτές του Τραμπ, λέει ο Αντόνιο Μπαρόσο, αναλυτής της Teneo Intelligence.

«Αυτοί είναι οι χαμένοι της παγκοσμιοποίησης» λέει. «Λευκοί, με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, και φόβο για την απώλεια της εθνικής ταυτότητας».

Το αντίθετο συμβαίνει στη νότια Ευρώπη, όπου κόμματα όπως το Podemos και ο ΣΥΡΙΖΑ επιτίθενται στο σύστημα από τα αριστερά του πολιτικού φάσματος. Είναι ίσως το αντίστοιχο των υποστηρικτών του Μπέρνι Σόντερς στις ΗΠΑ.

«Στην Ισπανία, οι υποστηρικτές του Podemos έχουν πανεπιστημιακά πτυχία» επισημαίνει ο Μπαρόσο. «Είναι σχετικά υπέρ της μετανάστευσης. Η άνοδός τους σχετίζεται με τη δυσαρέσκεια για το πολιτικό κατεστημένο και την οικονομική κρίση».

Κάθε χώρα έχει τη δική της ταυτότητα και το δικό της παρελθόν• η γενίκευση είναι δύσκολη. Όμως, η διαφορά μεταξύ των δύο αυτών ομάδων χωρών (και κομμάτων) σχετίζεται με την εμπειρία των αντίστοιχων περιφερειών εντός της ΕΕ.

Οι χώρες της βόρειας Ευρώπης είναι πλούσιες, συγκριτικά, και άρα και ελκυστικές για τους φτωχότερους μετανάστες. Παραδοσιακά, πληρώνουν περισσότερα στην ΕΕ απ’ όσα λαμβάνουν απ’ αυτήν. Μεταξύ του 2000 και του 2014, για παράδειγμα, η Ολλανδία συνεισέφερε στην ΕΕ 34 δισεκατομμύρια ευρώ περισσότερα απ’ όσα έλαβε. Για πολλούς ψηφοφόρους στον Βορρά, η ΕΕ δεν είναι παρά ένα σύστημα που φέρνει τρομοκρατία και απορροφά χρήμα.

Ο φτωχότερος Νότος, απ’ την άλλη μεριά, παραδοσιακά λαμβάνει περισσότερα απ’ όσα δίνει στην ΕΕ. Εδώ, η πρόσφατη οικονομική κατάρρευση έχει αποκαλύψει τη διαφθορά και την προχειρότητα με την οποία οι χώρες της περιφέρειας εκσυγχρονίστηκαν με το χρήμα της ΕΕ. Πολλοί στην Ισπανία, η οποία έλαβε 71 δισεκατομμύρια ευρώ περισσότερα απ’ όσα κατέβαλλε στην ΕΕ την περίοδο 2000 – 2014, θα ήθελαν η ΕΕ να συνεχίσει, αλλά με τρόπο που να ωφελεί όχι μόνο τους πολιτικούς αλλά και τον λαό.

Το κρίσιμο ερώτημα για την ΕΕ, πλέον, είναι κατά πόσο οι κυβερνήσεις στα κράτη-μέλη μπορούν να ενσωματώσουν αυτά τα νέα κόμματα ως ενεργούς παίκτες στο πολιτικό παιχνίδι, χωρίς αυτό να βλάψει τις ίδιες.

Όπως έγραψε πρόσφατα ο Αρμέν Ορουγιάν στο Fortune, ίσως η εκλογή του Τραμπ στον προεδρικό θώκο θα ήταν καλή για τις ΗΠΑ. Η έλευση λαϊκιστών ηγετών στην κυβέρνηση – μόνο και μόνο για να απορριφθούν εν τέλει απ’ τον κόσμο – ίσως να ήταν καλή και για την Ευρώπη, επίσης.