Μυρτώ Καλουπτσίδη: Πώς η «τυχαία» μελέτη της ναυτιλίας τής αποκάλυψε νέα πεδία έρευνας

Στις 13 Μαΐου το Ίδρυμα Μποδοσάκη ανακοίνωσε τους έξι επιστήμονες που βραβεύονται στο πλαίσιο του θεσμού των Επιστημονικών Βραβείων για το 2021, ως αναγνώριση του δημιουργικού και ολοκληρωμένου επιστημονικά έργου τους.

Οι έξι βραβευόμενοι για το 2021 διακρίθηκαν για την εξαιρετική τους συμβολή στους ακόλουθους επιστημονικούς τομείς: στις Βασικές Επιστήμες, στις Βιοεπιστήμες, στις Εφαρμοσμένες Επιστήμες/Τεχνολογία και στις Κοινωνικές Επιστήμες.

Ανάμεσα στους βραβευθέντες ήταν και η Μυρτώ Καλουπτσίδη, Επίκουρη Καθηγήτρια στο Harvard University, στο Τμήμα Οικονομικών, η οποία έλαβε το Επιστημονικό Βραβείο του Τομέα Κοινωνικών Επιστημών: Κλάδος Οικονομικής Επιστήμης, Πολιτικής Επιστήμης, Νομικής Επιστήμης.

Η διάκριση αφορά στην καινοτόμο έρευνά της στην εφαρμοσμένη μικροοικονομία και ειδικότερα τη διασταύρωση της βιομηχανικής οργάνωσης και του διεθνούς εμπορίου.. Η Μυρτώ έχει αναπτύξει μία ισχυρή, πρωτότυπη ερευνητική ατζέντα, εισάγοντας πρωτοποριακές υπολογιστικές και δομικές εμπειρικές μεθόδους, οι οποίες παράγουν αποτελέσματα ενδιαφέροντος για ένα ευρύ κοινό. Πιο συγκεκριμένα, έχει αναπτύξει ένα μαθηματικό μοντέλο που περιγράφει την αλληλεπίδραση ανάμεσα στη ναυτιλία και το διεθνές εμπόριο, η οποία, όπως επισημαίνει η ίδια, δεν έχει μελετηθεί επαρκώς.

Έχει ενεργή συνεισφορά στη βιβλιογραφία και το έργο της έχει ασκήσει σημαντική επίδραση στην οικονομική έρευνα. Διαθέτει αρκετές κορυφαίες δημοσιεύσεις, αναφορικά με την παγκόσμια αγορά των μεταφορών με ποντοπόρα πλοία (American Economic Review, 2014), τις εμπορικές επιδράσεις των κρατικών επιδοτήσεων στην κινεζική ναυπηγική βιομηχανία (Review of Economic Studies, 2016), τον ρόλο της ναυτιλίας και των μεταφορών στο διεθνές εμπόριο (Econometrica, 2020). Επίσης έχει σημαντικές δημοσιεύσεις που σχετίζονται με οικονομετρικές και υπολογιστικές μεθόδους για δυναμικά συστήματα διακριτής επιλογής, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που δημοσιεύθηκαν στο Journal of Applied Econometrics (2012), Journal of Econometrics (επικείμενη έκδοση) και Quantitative Economics (επικείμενη έκδοση).

Διαθέτει σειρά διακρίσεων και βραβείων, ενώ της έχει απονεμηθεί η υποτροφία NSF Grant (2014-2017) και NSF CAREER Award (2014-2019) για την έρευνά της.

Η Μυρτώ βρέθηκε να μελετά τη ναυτιλία κάπως τυχαία, καθώς είναι οικονομολόγος και όλες οι σπουδές της ήταν πάνω στα οικονομικά. «Με γοήτευαν οι μελέτες συγκεκριμένων βιομηχανιών και ιδιαίτερα οι βιομηχανίες με διακυμάνσεις, όπου οι αποφάσεις έχουν μακροπρόθεσμες συνέπειες, όπως η επένδυση σε νέα πλοία. Διαβάζοντας αρκετά, άρχισα να μαθαίνω για τη ναυτιλία και τότε κατάλαβα ότι θα καταλήξω να δουλεύω σε αυτήν για πολύ καιρό. Είναι πραγματικά ένας απίστευτος κόσμος, με πολλά ενδιαφέροντα ζητήματα και δεν υπήρχε σχεδόν καθόλου ποσοτική έρευνα, ειδικά με δυναμικά οικονομικά μοντέλα», αναφέρει.

Φυσικά, η «θέση» της Ελλάδας στη διεθνή ναυτιλία έπαιξε ρόλο στο να βρεθεί αυτός ο χώρος στο ραντάρ της, έστω και έμμεσα. Αρχικά έμαθε για τα υπάρχοντα δεδομένα και για το πώς λειτουργεί η ναυτιλία από μία φίλη της από το δημοτικό που δουλεύει σε ναυλομεσιτική στον Πειραιά. Δέκα χρόνια μετά, το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς της έχει ακόμα σχέση με τα ναυτιλιακά, αλλά σε πολλά διαφορετικά ερωτήματα. Στο διδακτορικό της μελέτησε τους κύκλους της ναυτιλίας, στη συνέχεια τις κινεζικές επιδοτήσεις στη ναυπήγηση, ενώ το τελευταίο διάστημα εξετάζει τον ρόλο των μεταφορών, και ειδικότερα των θαλάσσιων, στο διεθνές εμπόριο.

Η Μυρτώ και οι συνεργάτες της έχουν αναπτύξει ένα μαθηματικό μοντέλο για την αλληλεπίδραση ανάμεσα στη ναυτιλία και το διεθνές εμπόριο, συλλέγοντας δορυφορικά δεδομένα (AIS) για την κίνηση και τα χαρακτηριστικά των πλοίων. Παρατηρούν, δηλαδή, τη θέση του πλοίου κάθε πέντε λεπτά και τον τύπο του, καθώς και πόσο βαθιά είναι στο νερό. Το υπόδειγμα, σε συνδυασμό με τα μεγάλα δεδομένα (big data) παρέχει απαντήσεις σε πολλά παραδοσιακά, αλλά και σύγχρονα ερωτήματα, όπως για παράδειγμα πώς μακροοικονομικά σοκ, σαν την ύφεση στην Κίνα, οι αυξήσεις στην τιμή του πετρελαίου και άρα και των καυσίμων, ή δασμοί και άλλες εμπορικές πολιτικές, διαδίδονται στο δίκτυο του διεθνούς εμπορίου, ενώ τέλος, εξετάζονται σημαντικά θέματα αποτελεσματικότητας και ευημερίας της ναυτιλίας.

Ο ρόλος και η επίδραση των μεταφορών

Όπως αναφέρει η Μυρτώ, η ναυτιλία επηρεάζει το εμπόριο μέσω τριών μηχανισμών. Πρώτον, τα ναύλα καθορίζουν την παραγωγική γεωγραφία και συγκεκριμένα μετακινούν παραγωγική δραστηριότητα από εξαγωγείς σε εισαγωγείς. Δεύτερον, μετατρέπουν τα τοπικά μακροοικονομικά σοκ σε παγκόσμια, ώστε, τρίτον, να καταλήξουν να τα μετριάσουν.

«Τα μοντέλα μας, έχουν κατασκευαστεί για να περιγράψουν την αγορά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της. Με τα δεδομένα, το μοντέλο γίνεται ποσοτικό, δηλαδή οι παράμετροί του αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα. Έτσι, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για συγκεκριμένες «προβλέψεις». Πράγματι, μπορούμε να δοκιμάσουμε οποιοδήποτε «πείραμα» ή υποθετική αλλαγή, όπως για παράδειγμα πώς μία αλλαγή στις τιμές πετρελαίου επηρεάζει τη ναυτιλία και το εμπόριο. Επομένως η δουλειά μας μπορεί να είναι πολύ χρήσιμη, είτε για την αποδοτικότητα της αγοράς είτε για την επιλογή των καλύτερων πολιτικών», λέει χαρακτηριστικά η Μυρτώ.

Οι τεχνολογικές εξελίξεις στη ναυτιλία, το smart shipping και τα σχέδια για το μέλλον

Ξέρουμε πλέον ότι οι αγορές μεταφορών, οι υποδομές και συγκεκριμένα η ναυτιλία παίζουν σημαντικό ρόλο στο το διεθνές εμπόριο και την ανάπτυξη, αν αναλογιστούμε μάλιστα πως το 90% του διεθνούς εμπορίου μετακινείται με πλοία. Σύμφωνα με την Μυρτώ, τα κόστη μεταφορών είναι πλέον πιο σημαντικά από δασμούς και άλλες πολιτικές εμπορίου, ενώ η έρευνα τους δείχνει πως 1% αύξηση στα κόστη μεταφοράς οδηγεί σε 1% μείωση των διεθνών εξαγωγών. Επομένως αλλαγές που καθιστούν αυτές τις αγορές πιο αποτελεσματικές μπορούν να έχουν σημαντικές επιπτώσεις ειδικά σε αναπτυσσόμενες χώρες. «Από τη δική μας οπτική, ένα επιπρόσθετο σημαντικό θέμα αφορά στη συλλογή δεδομένων, η οποία σε συνδυασμό με τα state of the art οικονομικά μοντέλα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για βελτιστοποίηση σε πολλές διαστάσεις».

Τα επόμενα βήματα στην έρευνα της Μυρτούς αφορούν θέματα που σχετίζονται με την καλύτερη αξιοποίηση των υποδομών. «Αυτή τη στιγμή συλλέγουμε τεράστιες βάσεις δεδομένων για λιμάνια για να κατανοήσουμε την κίνηση, τις καθυστερήσεις και τον ανταγωνισμό. Μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα ο ρόλος των υποδομών στην ανάπτυξη αναπτυσσόμενων χωρών, όπως είναι η Αφρική».

Το βραβείο από το Ίδρυμα Μποδοσάκη έδωσε πραγματικά μεγάλη χαρά και αποτελεί ιδιαίτερη τιμή για την Μυρτώ. Όπως επισημαίνει χαρακτηριστικά η ίδια, είναι ένα βραβείο που έχει καταξιωθεί στην επιστημονική κοινότητα ως σημαντική διάκριση, αποτελώντας όνειρο για πολλούς νέους Έλληνες επιστήμονες και πηγή έμπνευσης για μία αντίστοιχη πορεία.

Λίγα λόγια για τα Επιστημονικά Βραβεία του Ιδρύματος Μποδοσάκη

Τα Επιστημονικά Βραβεία του Ιδρύματος Μποδοσάκη απονέμονται από το 1993, κάθε δύο έτη, σε Έλληνες και Ελληνίδες, ηλικίας έως 40 ετών, που διαπρέπουν στον χώρο της επιστήμης στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Η φετινή τελετή απονομής των βραβείων αναμένεται να πραγματοποιηθεί περί το τέλος του έτους.

Ο θεσμός των Επιστημονικών Βραβείων εντάσσεται στο πλαίσιο των κοινωφελών σκοπών του Ιδρύματος Μποδοσάκη για την προαγωγή της παιδείας. Με τα Επιστημονικά Βραβεία, το Ίδρυμα αναγνωρίζει το δημιουργικό έργο νέων Ελλήνων επιστημόνων, ανταμείβει τη συνεπή και συνεχή προσπάθειά τους για την προαγωγή της επιστήμης, τιμά την ηθική τους συνέπεια και επιδιώκει να συμβάλλει στη δημιουργία σωστών προτύπων για την ελληνική κοινωνία.