Moody’s: H Ελλάδα πρέπει να αποφύγει τον κίνδυνο του Σίσυφου
Η νέα έκθεση της Moody’s για την Ελλάδα αναγνωρίζει σημαντική πρόοδο, ενώ προειδοποιεί για συνέχιση των μεταρρυθμίσεων.
Ο οίκος αξιολόγησης της Moody’s με αναλυτική του έκθεση επισημαίνει ότι η κρίση χρέους στην Ελλάδα αποτελεί παρελθόν. Η χώρα μετά από πέντε διαδοχικά τρίμηνα αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ έχει εμφανίσει το καλύτερο σερί οικονομικής ανάπτυξής της από το 2005-2006, αναφέρει. Ωστόσο, όπως σημειώνει, αν και η ανάπτυξη ήταν σταθερή, δεν μπορεί να λεχθεί το ίδιο και για τις πηγές της ανάπτυξης: οι εξαγωγές συνήθως ήταν θετικές, όμως όχι και η κατανάλωση και οι επενδύσεις.
Η οικονομική ανάπτυξη θα συνεχιστεί τα επόμενα χρόνια, προβλέπει η Moody’s. Η κατανάλωση θα συμβάλει περισσότερο στο ΑΕΠ καθώς θα βελτιώνεται η αγορά εργασίας, οδηγώντας σε μεγαλύτερες αυξήσεις μισθών και ενισχύοντας τα εισοδήματα και τις δαπάνες, που στο τέλος θα «περάσουν» και στην αγορά στέγασης.
«Οκτώ χρόνια μετά την κρίση έγινε αρκετή πρόοδος ώστε να χαλαρώσουν οι πιστωτές τους περιορισμούς και πρακτικά να επιτρέψουν στους Έλληνες να μπουν ξανά στις διεθνείς αγορές ομολόγων. Η ολοκλήρωση του προγράμματος συμβολίζει το τέλος της κρίσης της ευρωζώνης και τώρα η χώρα θα πρέπει να χρηματοδοτηθεί από τις αγορές και τα αποθέματά της. Αυτό σταματά την ανάγκη να υποστεί περαιτέρω δημοσιονομικά μέτρα από τους πιστωτές της, όπως ήταν οι όροι της διάσωσης».
Ο οίκος σημειώνει τη σημαντική πρόοδο που έγινε με την μετατροπή του ελλείμματος ύψους 15,1% το 2008 σε πλεόνασμα 0,3% πέρυσι, την αναμόρφωση του ασφαλιστικού, την βελτίωση του φοροεισπρακτικού μηχανισμού και τη δημιουργία ανεξάρτητης φορολογικής διοίκησης. Ωστόσο υπήρξε κόστος: μειώθηκαν 40% οι συντάξεις και η φτώχεια.
Η χώρα δεν έχει ξεπεράσει όλα τα προβλήματα, επισημαίνει η Moody’s. Αν και έχει κερδίσει χώρο σε ότι αφορά το χρέος για τα επόμενα δέκα χρόνια θα συνεχίσει να το αποπληρώνει ως το 2060. Αυτό που είναι σημαντικό είναι να αποφύγει τον κίνδυνο του Σίσυφου (σ.σ. του μυθικού ήρωα που ανέβαζε ένα βράχο στο βουνό αλλά κάθε βράδυ αυτός κυλούσε πίσω) και να χάσει το έδαφος που κέρδιζε.
Οι καταστροφικές συνέπειες της κρίσης
Όπως αναφέρει η Moody’s, τα οκτώ χρόνια βαριάς λιτότητας και αναδιάρθρωσης της αγοράς εργασίας είχαν καταστροφικές συνέπειες για την ελληνική οικονομία.
Όπως επισημαίνεται το πραγματικό ΑΕΠ μειώθηκε κατά 25% από τα επίπεδα του 2008, η ανεργία εκτινάχθηκε ξεπερνώντας το 25% και τα εισοδήματα μειώθηκαν κατά σχεδόν ένα τρίτο. Ως αποτέλεσμα, η ελληνική οικονομία παραμένει πολύ πιο πίσω από αυτές των ευρωπαϊκών χωρών.
Ένα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ανάπτυξη, σύμφωνα με το οίκο, είναι η μετανάστευση του ελληνικού πληθυσμού. Οι Έλληνες έφυγαν μαζικά από τη χώρα για να βρουν δουλειά αλλού, κάτι που οδήγησε σε μια μείωση του πληθυσμού κατά 4% από το 2010. Το brain drain άλλαξε παράλληλα τη σύνθεση της βιωσιμότητας της ελληνικής οικονομίας, καθώς η χώρα δεν μπορούσε να στηρίξει βιομηχανίες υψηλής τεχνολογίας χωρίς εργαζόμενους υψηλής εξειδίκευσης.
Περισσότερες δουλειές, περισσότερες δαπάνες
Κατά τη Moody’s, η βελτίωση της οικονομίας έχει βοηθήσει στη σταθερή ανάκαμψη της αγοράς εργασίας. Με «οδηγό» τον δευτερογενή και τριτογενή τομέα, η συνολική απασχόληση αυξάνεται σταθερά από το 2014. Η αγορά εργασίας έχει ακόμα δρόμο μπροστά της για να επιστρέψει στα προ-Μεγάλης Υφέσεως επίπεδα. Η απασχόληση βρίσκεται 20% χαμηλότερα από το peak των μέσων του 2008, ενώ η ανεργία, που το α’ τρίμηνο του 2018 ήταν στο 2018, είναι περίπου 13 ποσοστιαίες μονάδες πάνω από τα προ ύφεσης χαμηλά.
Το χειρότερο είναι πως το ένα τρίτο των οικογενειών έχουν τουλάχιστον ένα άνεργο μέλος και από αυτούς που έχουν δουλειά, αυτή πιθανόν πληρώνεται με τον κατώτατο μισθό. Συνδυαστικά, η εργασιακή φτώχεια βρίσκεται σε ένα από τα υψηλότερα επίπεδα στην Ευρώπη.
Ο τουρισμός υπήρξε κρίσιμης σημασίας για την ελληνική αγορά εργασίας, διότι οι δαπάνες των ξένων ενθάρρυναν τη δημιουργία μικρών επιχειρήσεων για την εξυπηρέτηση των τουριστών. Άλλες θέσεις εργασίας δημιουργήθηκαν καθώς ο τομέας της μεταποίησης μετέφερε τις πωλήσεις εκτός ελληνικής αγοράς, δίνοντας ώθηση στις εξαγωγές, που τώρα απαρτίζουν το ένα τρίτο της οικονομικής δραστηριότητας, έναντι του ενός τετάρτου πριν την κρίση.
Η αύξηση των θέσεων εργασίας με τη σειρά της αυξάνει τα εισοδήματα. Οι συνολικές αμοιβές των εργαζομένων έχουν αυξηθεί τα τελευταία τέσσερα χρόνια, οδηγώντας σε αύξηση των διαθέσιμων εισοδημάτων. Ως αποτέλεσμα, το καταναλωτικό κλίμα ξεπέρασε στο τέλος του 2017 το peak του προηγούμενου κύκλου και θα αυξηθεί περαιτέρω καθώς θα αυξάνονται οι μισθοί. Οι καταναλωτές διαθέτουν πλέον τα απαραίτητα για να δαπανήσουν: ο ρυθμός των πραγματικών λιανικών πωλήσεων αυξάνεται για πρώτη φορά από την οικονομική κρίση και αναμένεται πως θα τηρήσει την πορεία του μέχρι το τέλος της δεκαετίας.
Η στεγαστική αγορά
Όπως αναφέρει στην έκθεσή της η Moody’s, η βελτίωση στην αγορά εργασίας και στα εισοδήματα, σταδιακά θα δώσει νέα πνοή στη στεγαστική ζήτηση και με τη σειρά της θα δώσει ώθηση στην αγορά ακινήτων. Η ανάκαμψη στην στεγαστική αγορά θα εμφανίσει γεωγραφικές διαφορές: θα είναι ισχυρότερη σε περιοχές γύρω από την Αθήνα ενώ στην υπόλοιπη Ελλάδα θα δυσκολευτεί να καλύψει το χαμένο έδαφος. Οι τιμές κατοικιών στην Αττική μόλις τώρα «έπιασαν πάτο», ενώ στην υπόλοιπη Ελλάδα συνεχίζουν να κατρακυλούν. Η Αττική είναι επίσης το επίκεντρο της ζήτησης κατοικιών, με την περιοχή να αντιστοιχεί σε περίπου το ένα πέμπτο των αδειών κατασκευής της χώρας από την αρχή του έτους.
