Moody’s: Ποιες είναι οι προκλήσεις για μόνιμη και βιώσιμη ανάπτυξη στην Ελλάδα 

Στους βασικούς κινδύνους που αντιμετωπίζει η Ελλάδα στο εγγύς μέλλον και στη βιωσιμότητα των υψηλών ρυθμών ανάκαμψης που καταγράφει αναφέρεται με πρόσφατο ενημερωτικό της σημείωμα η Moody’s.

Όπως επισημαίνει οι αμερικανικός οίκος, η Ελλάδα μεταπανδημικά έχει καταγράψει μία από τις ισχυρότερες ανακάμψεις στην Ευρώπη, με αποτέλεσμα τη βελτίωση των βασικών πιστωτικών της δεικτών. Ωστόσο:

» Είναι πιθανό η Ελλάδα να διατηρήσει έναν από τους υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης στην Ευρώπη; Ο ισχυρός τουριστικός τομέας, η εγχώρια κατανάλωση και οι επενδύσεις θα οδηγήσουν σε υγιή αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 5,3% το 2022. Ωστόσο, η ανάπτυξη θα επιβραδυνθεί απότομα στο 1,8% το 2023, καθώς οι υψηλές τιμές στην Ενέργεια αποδυναμώνουν την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών ενώ παράλληλα η αύξηση των επιτοκίων θα επιβαρύνει τις επενδύσεις. Πέραν του επόμενου έτους, διαρθρωτικοί παράγοντες όπως η ραγδαία γήρανση του πληθυσμού της Ελλάδας θα συνεχίσουν να αποτελούν τροχοπέδη για τη μακροπρόθεσμη αναπτυξιακή δυναμική της οικονομίας περίπου στο 1,2%.

» Παραμένει το βάρος χρέους της Ελλάδας η κύρια πιστωτική της πρόκληση και ποιοι είναι οι βασικοί κίνδυνοι που πρέπει να προσέξουμε; Το δημόσιο χρέος έχει μειωθεί στο 193,3% του ΑΕΠ στο τέλος του 2021 από 206,3% το 2020 και εκτιμάται ότι η ονομαστική αύξηση του ΑΕΠ και τα πρωτογενή πλεονάσματα από το 2023 και μετά θα υποστηρίξουν περαιτέρω μειώσεις στο 154% έως το 2026. Ωστόσο, η Ελλάδα θα έχει ακόμα ένα από τα υψηλότερα χρέη παγκοσμίως. Το ταμειακό απόθεμα της κυβέρνησης και ένας μέσος χρόνος λήξης για τα ομόλογα άνω των 18 ετών αμβλύνουν τους άμεσους κινδύνους ρευστότητας, αλλά η διατήρηση της εμπιστοσύνης των πιστωτών του επίσημου τομέα είναι ζωτικής σημασίας για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας του ελληνικού  χρέους.

» Βελτιώθηκαν οι συνθήκες στον τραπεζικό τομέα; Παρά τις πληθωριστικές πιέσεις και τα σημάδια οικονομικής επιβράδυνσης, οι προοπτικές μας για τον ελληνικό τραπεζικό τομέα παραμένουν θετικές, κυρίως λόγω της προόδου που έχουν σημειώσει οι τράπεζες στη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων τους από σχεδόν 50% κατά την κρίση χρέους του ευρώ σε 9,5% τώρα. Η βελτίωση της ποιότητας του ενεργητικού θα στηρίξει την οργανική κερδοφορία των τραπεζών, κάτι που με τη σειρά του θα στηρίξει την οικονομική ανάπτυξη και θα περιορίσει τους κινδύνους.

» Πόσο μεγάλο κίνδυνο εγκυμονούν οι εκλογές του επόμενου έτους για το πιστωτικό προφίλ της Ελλάδας; Ο νέος εκλογικός νόμος που καταργεί το μπόνους εδρών και εισάγει ένα πιο καθαρό σύστημα αναλογικής εκπροσώπησης καθιστά πιθανούς δύο γύρους εκλογών, κάτι που αναμένουμε την άνοιξη του 2023. Μπορεί να χρειαστούν αρκετές εβδομάδες ή περισσότερες για να σχηματιστεί κυβέρνηση συνασπισμού. Ο κίνδυνος ανατροπής των μεταρρυθμίσεων ή ουσιαστικής αλλαγής στις δημοσιονομικές και οικονομικές πολιτικές είναι χαμηλός.

Είναι πιθανό η Ελλάδα να διατηρήσει έναν από τους υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης στην Ευρώπη;

Πιο αναλυτικά, η ελληνική οικονομία έχει ανακάμψει από την πανδημία και είναι στην πραγματικότητα 5% μεγαλύτερη σε πραγματικούς όρους από ό,τι ήταν το δ’ τρίμηνο του 2019, κάτι που υπερβαίνει τον μέσο όρο ανάκαμψης στην Ευρώπη. Η Moody’s αναμένει επίσης ότι ο ισχυρός τουριστικός τομέας, η εγχώρια κατανάλωση και οι επενδύσεις, καθώς και οι εξαγωγές αγαθών, θα οδηγήσουν σε υγιή αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 5,3% το 2022, σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ΕΕ-27 που είναι 3,3%. 

Οι εισροές ξένων άμεσων επενδύσεων (ΑΞΕ) βρίσκονται σε επίπεδα ρεκόρ, έχοντας αυξηθεί κατά 74,3% το 2021 ενω αυξήθηκαν κατά 60% σε ετήσια βάση το πρώτο εξάμηνο του τρέχοντος έτους, αντανακλώντας την ελκυστικότητα της Ελλάδας ως επενδυτικού προορισμού και ως αποτέλεσμα των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και των προσπαθειών ιδιωτικοποίησης τα τελευταία χρόνια. Οι ΑΞΕ έχουν διευρυνθεί σε τομείς όπως η πληροφορική και η πράσινη επιχειρηματικότητα που θα στηρίξουν μακροπρόθεσμες δυνατότητες ανάπτυξης. Οι άμεσες εμπορικές, τουριστικές ή χρηματοοικονομικές εκθέσεις της Ελλάδας στην κρίση Ρωσίας-Ουκρανίας είναι περιορισμένες.

Επιβράδυνση

Ωστόσο, η Moody’s προβλέπει ότι η ανάπτυξη θα επιβραδυνθεί απότομα στο 1,8% το 2023, καθώς οι υψηλές τιμές της ενέργειας τροφοδοτούνται από ευρύτερες πιέσεις τιμών και αποδυναμώνουν την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών. Η αύξηση των επιτοκίων θα αρχίσει επίσης να επιβαρύνει τις επενδύσεις. Δεδομένης της ισχυρής ανάκαμψης του τουρισμού το 2022, υπάρχει επίσης περιορισμένη περαιτέρω ανοδική πορεία στον τομέα. Μια βαθύτερη από την αναμενόμενη ύφεση σε βασικές χώρες προέλευσης τουριστών όπως η Γερμανία αποτελεί επίσης βασικό κίνδυνο για την ανάπτυξη.

Πέραν του επόμενου έτους, διαρθρωτικοί παράγοντες θα συνεχίσουν να εμποδίζουν την αναπτυξιακή δυναμική της ελληνικής οικονομίας. Η κυβέρνηση έχει αρχίσει να αντιμετωπίζει τα χαμηλά ποσοστά αποταμίευσης και επενδύσεων μειώνοντας τους φορολογικούς συντελεστές, χαλαρώνοντας τους κανονισμούς, βελτιώνοντας το πλαίσιο αδειοδότησης επενδύσεων και προωθώντας τις ιδιωτικοποιήσεις. Ωστόσο, ο πληθυσμός της Ελλάδας γερνά ταχέως και γνώρισε σημαντική εκροή εγκεφάλων κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης. Σύμφωνα με τις βασικές προβολές της Eurostat, το ποσοστό των ατόμων ηλικίας 20 έως 64 ετών στην Ελλάδα θα συρρικνωθεί σχεδόν εννέα ποσοστιαίες μονάδες (pp) έως το 2050.

Ως αποτέλεσμα, οποιαδήποτε διαρκής επιτάχυνση στην αναπτυξιακή δυναμική της Ελλάδας μετά το 2025 θα εξαρτάται από την ώθηση των επενδύσεων και την αύξηση της παραγωγικότητας. 

Από αυτή την άποψη, τα χρήματα από το Ταμείο Ανάκαμψης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ, Aaa σταθερά) και οι μεταρρυθμίσεις που συνδέονται με την εκταμίευση είναι θετικά γεγονότα. Υποθέτοντας ότι η Ελλάδα θα αξιοποιήσει το 90% των δανείων και όλων των επιχορηγήσεων που της διατέθηκαν, το ΔΝΤ εκτίμησε ότι το NGEU θα προσθέσει 0,6 ποσοστιαίες μονάδες στην αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ ετησίως μεταξύ 2022-26. Η κυβέρνηση έλαβε 4 δισ. ευρώ σε προχρηματοδότηση τον Αύγουστο του 2021 και άλλα 3,6 δισ. ευρώ τον Απρίλιο του 2022.

H Eλλάδα βρίσκεται επίσης σε καλό δρόμο για να ανταποκριθεί στα ορόσημα μεταρρυθμίσεων που απαιτούνται για να ξεκλειδώσει την επόμενη εκταμίευση και αναμένεται να υποβληθεί αίτημα πληρωμής πριν από το τέλος του έτους

Σε ό,τι αφορά το χρέος, μειώθηκε στο 193,3% του ΑΕΠ στο τέλος του 2021 από 206,3% το 2020 και προβλέπουμε ότι η ονομαστική αύξηση του ΑΕΠ και η επιστροφή στα πρωτογενή πλεονάσματα από το 2023 θα υποστηρίξουν περαιτέρω μειώσεις στο 154% έως το 2026. Ωστόσο, η Ελλάδα θα έχει ένα από τα υψηλότερα χρέη παγκοσμίως μέχρι τότε – κάτω από μόνο την Ιαπωνία. Ο αντίκτυπος των δυσμενών δημογραφικών στοιχείων στα δημόσια οικονομικά μετριάζεται από τις επιπτώσεις των προηγούμενων συνταξιοδοτικών μεταρρυθμίσεων: στην τελευταία Έκθεση για τη Γήρανση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (EC) προβλέπει ότι το κόστος γήρανσης της Ελλάδας θα μειωθεί κατά 3,7 ποσοστιαίες μονάδες μεταξύ 2019 και 2070, που είναι η μεγαλύτερη προβλεπόμενη μείωση της ευρωζώνης και της ΕΕ.