Ο Έλληνας ξυλουργός που ζει το αµερικανικό όνειρο

Tοποθετηµένο στο Δέλτα Φαλήρου, 4,5 χιλιόµετρα νοτίως του κέντρου της Αθήνας, βρίσκεται ένα αρχιτεκτονικό αριστούργηµα της εποχής µας το οποίο άλλαξε προς το καλύτερο την εικόνα της πόλης. Το Κέντρο Πολιτισµού – Ίδρυµα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) στεγάζεται σε ένα κτίριο-αρχιτεκτονικό κόσµηµα, συνολικής έκτασης 28.000 τ.µ., σχεδιασµένο από τον διεθνούς φήµης αρχιτέκτονα Ρέντσο Πιάνο, µε σκοπό τη διάδοση της παιδείας και του πολιτισµού στον ελληνικό χώρο. Στο κτίριο αυτό στεγάζονται η Εθνική Λυρική Σκηνή (ΕΛΣ), καθώς και η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος (ΕΒΕ), ένα έργο συνολικού προϋπολογισµού 617 εκατ. ευρώ, που χρειάστηκε περισσότερα από οκτώ χρόνια για να ολοκληρωθεί και κατάφερε ήδη να γίνει αγαπηµένος τόπος επίσκεψης για τους Αθηναίους.

Το έργο αυτό ήταν που άλλαξε µια για πάντα και την πορεία του Νίκου Αναστασίου και της Epexyl, της εταιρείας κατασκευών που έχει «γράψει» το όνοµά της πάνω σε κάθε κοµµάτι ξύλου που κοσµεί το Κέντρο Πολιτισµού. Στη βιβλιοθήκη και στην αίθουσα της Λυρικής Σκηνής του ΚΠΙΣΝ όλες οι επιφάνειες είναι κατασκευασµένες µε επένδυση φυσικού ξύλου κερασιάς, του οποίου ο κοκκινωπός χρωµατισµός αιχµαλωτίζει το µάτι του επισκέπτη και το όλο έργο… σου παίρνει τα µυαλά.

Ο Νίκος ήταν αυτός που κατάφερε να προσφέρει τη λύση που έψαχνε ο Ρέντσο Πιάνο για την επένδυση του πολυβραβευµένου δηµιουργήµατός του, κερδίζοντας παράλληλα την εµπιστοσύνη του Ιταλού αρχιτέκτονα. Ανέπτυξε µια πρωτοποριακή µέθοδο επεξεργασίας ξύλου, η οποία έδωσε στον Πιάνο τη δυνατότητα να ντύσει την όπερα µε ξύλινα πάνελ, ειδικών προδιαγραφών, τα οποία µέχρι τότε υπήρχαν µόνο στο µυαλό του ως ιδέα και καµία εταιρεία στον κόσµο δεν αναλάµβανε να τα κατασκευάσει.

Μιλώντας στο Fortune, γυρίζει τον χρόνο πίσω στο 2012 και θυµάται πώς κατάφερε να «κλειδώσει» τη συγκεκριµένη συνεργασία. «Στις προδιαγραφές του έργου, ο µεγάλος αρχιτέκτονας ζήτησε τα πάνελ της όπερας να είναι απολύτως ειδικών προδιαγραφών: Ήθελε να είναι κυµατιστά, διαστάσεων 3Χ3 και χωρίς αρµούς, για λόγους αισθητικής. Αυτό που ζητούσε δεν υπήρχε, καθώς οι συνηθισµένες τεχνικές δεν οδηγούσαν στο επιθυµητό αποτέλεσµα. Επειδή αγαπώ την ιστιοπλοΐα, ένα βράδυ έπεσα πάνω σε ένα ντοκιµαντέρ ναυπηγικής. Αµέσως τράβηξε την προσοχή µου µια ειδική τεχνική αρνητικής πίεσης, η οποία χρησιµοποιείται για την κατασκευή σύγχρονων ιστιοπλοϊκών σκαφών. Η λύση είχε βρεθεί µέσα από µια εντελώς διαφορετική-ανορθόδοξη προσέγγιση. Αξιοποίησα αυτή την τεχνολογία, φέρνοντας πρακτικά την κατασκευαστική αντίληψη της ναυπηγικής µέσα στην όπερα» αναφέρει ο Νίκος Αναστασίου.

Η Epexyl µε αυτή την καινοτόµο πρόταση κατάφερε να αφήσει εκτός τρεις εταιρείες από το εξωτερικό, πολύ µεγαλύτερες τότε από την ίδια, αναλαµβάνοντας το έργο. «Όταν ο Πιάνο είδε το δικό µας κοµµάτι ξύλου, το χάιδεψε και είπε ‘‘this work is sexy’’. Αυτή ήταν η αρχή µιας µεγάλης συνεργασίας. Αρχικά αναλάβαµε την όπερα και φτάσαµε να κατασκευάσουµε όλα τα ξύλινα µέρη του ΚΠΙΣΝ» συµπληρώνει ο Νίκος.

Projects παγκόσµιας ακτινοβολίας

Από εκείνη την ηµέρα και µέσα σε τρία χρόνια η Epexyl κατάφερε να δραστηριοποιηθεί σε projects παγκόσµιας ακτινοβολίας, σε τέσσερις ηπείρους, και ο ξυλουργός από το Μενίδι, ο οποίος κληρονόµησε τη βιοτεχνία του µαραγκού πατέρα του, ζει σήµερα ανάµεσα σε Παρίσι και Μανχάταν, επιβλέποντας έργα όπως το Hudson Yards, προϋπολογισµού 25 δισ. δολαρίων, πολλά έργα του Ρέντσο Πιάνο, όπως το Columbia University, καθώς και τις νέες Όπερες του Mumbai στην Ινδία και του Ανόι στο Βιετνάµ, το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Ταϊπέι, αλλά και την υπεράκτια επέκταση του Μονακό.

«Ξεκινήσαµε µε 15 εργαζοµένους, σε ένα κτίριο 500 τετραγωνικών. Σήµερα η Epexyl έχει εγκαταστάσεις 5.500 τ.µ. και 225 εργαζοµένους, µε στόχο να φτάσουν τους 400 µέχρι το τέλος του έτους, ενώ συνεχίζουµε να αναπτυσσόµαστε. Συµµετέχουµε στη µεγαλύτερη ιδιωτική επένδυση στην Ιστορία των ΗΠΑ, στο Hudson Yards, ένα έργο προϋπολογισµού 25 δισ. δολαρίων, 1,2 εκατοµµυρίου τ.µ., που αλλάζει την εικόνα της Νέας Υόρκης. Επίσης, έχουµε αναλάβει όλα τα ξυλουργικά έργα σε οικοδόµηµα στο 432 Park Avenue, το ψηλότερο κτίριο κατοικιών στο Δυτικό Ηµισφαίριο, ύψους 425 µέτρων, µε 105 πολυτελή διαµερίσµατα» τονίζει ο Νίκος Αναστασίου.

Επίσης, η Epexyl συµµετέχει σε µεγάλες ξενοδοχειακές µονάδες του Accor Hotel Group, όπως στην Ακτή του Ελεφαντοστού, ενώ συνεργάζεται µε τον παγκόσµιο ξενοδοχειακό κολοσσό Four Seasons στη Δοµινικανή Δηµοκρατία και σε συγκροτήµατα στον Λίβανο και το Παρίσι, αλλά και το Λονδίνο και την Αϊόβα.

Ο CEO της εταιρείας εντοπίζει το ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα της Epexyl σε έναν συνδυασµό πείρας, καινοτοµίας, ποιότητας και αξιοπιστίας, που της επιτρέπει να ανταποκριθεί στις προκλήσεις, όσο µεγάλες ή σύνθετες και αν είναι. Αυτά τα χαρακτηριστικά, άλλωστε, φαίνεται να αποδίδουν και στα νούµερα της εταιρείας, η οποία κατάφερε σε µόλις δύο χρόνια, από το 2014 µέχρι το 2016, να εξαπλασιάσει τον κύκλο εργασιών της, χωρίς παράλληλα να επηρεαστούν αρνητικά τα περιθώρια κέρδους της, τα οποία κινούνται σε υψηλά επίπεδα.

«Αναπτύξαµε τη µονάδα παραγωγής στην Ελλάδα και εξελιχτήκαµε σε µια τεχνική εταιρεία µεγάλων κατασκευών που ειδικεύεται στο ξύλο. Αξιοποιήσαµε την πείρα παλαιών τεχνιτών και τη συνδυάσαµε µε τις νέες τεχνολογίες. Οι κατασκευές µας γίνονται µε laser και ροµπότ, ενώ είµαστε οι µοναδικοί στην Ευρώπη που δουλεύουµε µε το σύστηµα τριδιάστατου σχεδιασµού BIM» προσθέτει. Παράλληλα σηµαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της εταιρείας έπαιξε και η συνεργασία µε τη CNL Capital, την εταιρεία κεφαλαίου επιχειρηµατικών συµµετοχών η οποία προσφέρει βραχυπρόθεσµα κεφάλαια σε ΜµΕ. Η CNL έχει ήδη επενδύσει σε 26 οµολογιακά δάνεια που έχουν εκδοθεί από 19 διαφορετικές εταιρείες, µε συνολικό ποσό επένδυσης που ξεπερνά τα 6,8 εκατ. ευρώ εντός 30 µηνών από την 1η επένδυση.

«Όλοι γνωρίζουµε την ανεπάρκεια των ελληνικών τραπεζών στη χρηµατοδότηση ΜµΕ, καθώς έχουν µικρή σχέση µε την πραγµατική οικονοµία και τη χρηµατοδότηση αυτής. Μέσα σε αυτή την πραγµατικότητα απευθυνθήκαµε στη CNL για χρηµατοδότηση συγκεκριµένων συµβολαίων. Οι κύριοι λόγοι που την επιλέξαµε για να συνεργαστούµε µας είναι η ευθύτητα, η τιµιότητα, ο επαγγελµατισµός και ο σεβασµός που δείχνουν προς την Epexyl» αναφέρει ο Νίκος.

Η τιµητική διάκριση και το τίµηµα της σκληρής δουλειάς

Η αναγνώριση, µόλις στα 36 του χρόνια, επισφραγίζεται από το Πανεπιστήµιο της Οξφόρδης, το οποίο τον Απρίλιο θα τον «ντύσει» µε την τήβεννο του επίτιµου διδάκτορα στον επιχειρηµατικό τοµέα (Business and Management), ως «βασικό συντελεστή στην ανάπτυξη µιας τοπικής οικονοµίας».

Μια διάκριση που ο ίδιος χαρακτηρίζει στο Fortune «πραγµατικά τιµητική» όχι µόνο για τον ίδιο, αλλά για όλη την οµάδα της Epexyl, στην οποία βλέπει την αναγνώριση της σκληρής δουλειάς των τελευταίων χρόνων. «Είναι σηµαντικό να αναγνωρίζεται, πέρα από την ποιότητα της δουλειάς µας, και η ευρύτερη συµβολή της εταιρείας. Ειδικά αυτή την περίοδο, που η επιχειρηµατικότητα στη χώρα µας έχει χτυπηθεί από την κρίση, είναι ενθαρρυντικό να διακρίνονται ελληνικές επιχειρήσεις. Να προβάλλουν τη δυναµική διάσταση της Ελλάδας. Να αποδεικνύουν ότι, παρά τις δυσκολίες, µπορούµε να σπάµε τα αρνητικά στερεότυπα, να καινοτοµούµε και να είµαστε κορυφαίοι σε διεθνές επίπεδο» επισηµαίνει ο Νίκος.

Η ζωή του έχει αλλάξει ριζικά, όπως ίσως δεν θα µπορούσε να φανταστεί όταν τελείωνε τη Διπλάρειο Σχολή: Ελληνική Βιοτεχνική Εταιρεία, µε ειδικότητα επιπλοποιού. Έπειτα βρέθηκε το Λονδίνο, στο ICBS Βusiness College του Πανεπιστηµίου Κίνγκστον, για σπουδές στο management και τη διοίκηση επιχειρήσεων. «Πλέον περνάω τις περισσότερες µέρες µου στη Νέα Υόρκη, στο Λονδίνο και το Παρίσι, όπου έχουµε γραφεία, και λιγότερο στην Αθήνα, στην οποία βρίσκεται η παραγωγή µας, την οποία έχει αναλάβει ο αδελφός µου Δηµήτρης. Γενικά, θα σας έλεγα ότι ζω κυρίως στα αεροδρόµια, τα αεροπλάνα και τα τηλέφωνα… Ο χρόνος είναι πιεσµένος, καθώς τρέχουµε µεγάλα projects, σε τέσσερα διαφορετικά time zones, παράλληλα. Αυτό σηµαίνει ότι δουλεύω σχεδόν όλο το 24ωρο. Μπορεί αυτό που κάνω να µην είναι η ιδανική συνταγή ευζωίας, αλλά ποιος είπε ότι η επιτυχία δεν έχει τίµηµα;» αναρωτιέται.

Γυρίζοντας τον χρόνο, θυµάται την οικογενειακή ξυλουργική επιχείρηση στο Μενίδι, από την οποία άρχισαν όλα, το 1981, από τον πατέρα του, Βασίλη Αναστασίου, που αποτέλεσε εφαλτήριο και βάση για όλα όσα ακολούθησαν. Ο Νίκος φέρνει στο µυαλό του τη µυρωδιά του ξύλου, το πλάνισµα, το κόψιµο, το τρίψιµο. «Θυµάµαι µικρός τα κοµµατάκια ξύλου, σε διάφορα περίεργα σχήµατα, που περίσσευαν από τους µαραγκούς. Ήταν για µένα τα αγαπηµένα µου παιχνίδια. Ακόµη, τη µυρωδιά του ξύλου, η οποία έχει συνδυαστεί µε τη δηµιουργική διαδικασία, που το άµορφο παίρνει µορφή. Αυτή η διαδικασία συνεχίζει να µε γοητεύει».

Οι «δρόµοι της ελπίδας» για την Ελλάδα

Ο Νίκος Αναστασίου αναφέρεται στο επιχειρείν στη χώρα µας µε ανάµεικτα συναισθήµατα. Από τη µία από την Ελλάδα ξεκίνησαν όλα, από την άλλη το σύστηµα εξακολουθεί να του προκαλεί προβλήµατα. Το υψηλό µη µισθολογικό κόστος, η γραφειοκρατία, η φορολογία και η έλλειψη κινήτρων τον προβληµατίζουν. «Στην Ελλάδα, η µεγαλύτερη δυσκολία είναι το ‘‘σύστηµα’’ µε το οποίο έρχεσαι διαρκώς αντιµέτωπος. Δεν το βρίσκεις απλώς µπροστά σου. Το βρίσκεις απέναντί σου. Με διαδικασίες και γρανάζια που σε καθυστερούν. Στις ΗΠΑ, για παράδειγµα, όλα είναι πιο απλά, πιο γρήγορα και πιο αποτελεσµατικά. Αλλά αυτό είναι θέµα µιας αντίληψης. Στην Αµερική αρκεί ένα ραντεβού για να κλείσεις µια µεγάλη δουλειά. Στη Γαλλία θέλεις έξι εβδοµάδες. Και στην Ελλάδα έξι µήνες. Καταλαβαίνετε τη διαφορά» µου απαντά.

Παρά τις δυσκολίες, δεν σκέφτηκε ποτέ να κάνει ούτε βήµα πίσω και να τα παρατήσει. «Υπήρξαν στιγµές που απογοητεύτηκα και άλλες που φοβήθηκα ότι δεν θα τα καταφέρω. Έχω, όµως, µια αρχή: δεν εστιάζω στο πρόβληµα, αλλά στη λύση. Πολλές φορές οι άνθρωποι εγκλωβίζονται στο πρόβληµα, θεωρώντας το ανυπέρβλητο. Επιµένουµε να δοκιµάζουµε ξανά και ξανά τις ίδιες ή παρόµοιες τακτικές που µας οδηγούν στο ίδιο αδιέξοδο, ενώ χρειάζεται µια διαφορετική προσέγγιση ώστε όλα να γίνουν απλούστερα. Αυτή θεωρώ ότι είναι η πρόκληση» συµπληρώνει.

Σε πρόσφατη οµιλία του, επιστρέφοντας στο Κέντρο Πολιτισµού Ίδρυµα Σταύρος Νιάρχος, στο πλαίσιο του φόρουµ «Ελλάδα: οι δρόµοι της ελπίδας», στο ερώτηµα εάν θεωρεί πως υπάρχει ελπίδα για τη χώρα απάντησε, µε µια ιστορία για ένα σχεδόν κατεστραµµένο κοµµάτι ξύλου.

Είναι η ιστορία του γιου ενός ξυλουργού που ζήτησε από τον πατέρα του να του φτιάξει ένα ξύλινο αυτοκίνητο. Ο πατέρας έψαξε στην αποθήκη, αδιαφόρησε για την καινούργια παραλαβή από τα φρεσκοφουρνισµένα ξύλα και έπιασε από το βάθος ένα παλιό κοµµάτι ξύλου, που έδειχνε ταλαιπωρηµένο, σχεδόν κατεστραµµένο. Ο γιος διαµαρτυρήθηκε, διότι πίστεψε ότι αυτό το παλιό ξύλο δεν θα µπορούσε να γίνει το λαµπερό παιχνίδι που είχε στο µυαλό του. Ο πατέρας τού εξήγησε ότι στο ξύλο δεν έχει σηµασία τόσο η εξωτερική του επιφάνεια όσο το τι κρύβεται από κάτω. Το έτριψε προσεκτικά, το γυάλισε και αποκαλύφθηκε µια γερή κερασιά.

«Σίγουρα τα χρόνια της κρίσης έχουν αφήσει ξεκάθαρα σηµάδια στην ελληνική κοινωνία. Αλλά όπως και στο ξύλο, οι ποιότητες κρύβονται λίγο πιο βαθιά και περιµένουν να αναδειχθούν. Με δουλειά, φροντίδα και επιµονή είναι δυνατόν οι εσωτερικές αξίες, η εσωτερική δύναµη να έρθει στην επιφάνεια. Αυτό χρειαζόµαστε σήµερα. Προσοχή, όµως. Δεν φτάνει απλώς να πιστέψουµε αυτάρεσκα στον πυρήνα των αξιών µας ως άνθρωποι και ως χώρα. Αλλά να δουλέψουµε σκληρά για να τις αναδείξουµε. Μαγικές και εύκολες λύσεις δεν υπάρχουν» καταλήγει.

H εξαιρετικά σηµαντική ιστορικός της αρχιτεκτονικής Victoria Newhouse, που παρουσιάζει τη δουλειά του στο πρόσφατο βιβλίο της Chaos and Culture είπε ότι «είναι ένας Έλληνας που ζει το αµερικανικό όνειρο».

Ο ίδιος προτιµά να παρουσιάζεται ως ο ξυλουργός που έδωσε ελληνική διάσταση στο αµερικάνικο όνειρο. Ένας ξυλουργός µεγάλων έργων σε παγκόσµια κλίµακα.

* To άρθρο δημοσιεύεται στο περιοδικό Fortune που κυκλοφορεί στα περίπτερα στο πλαίσιο του αφιερώματος 40 under 40 2018