O ιλιγγιώδης πλούτος της ρωσικής ελίτ εγκαταλείπει την Κύπρο – Το εγχειρίδιο των holdings και των offshore για την αποφυγή κυρώσεων

Aπλά ρίξτε μια ματιά σε έναν χάρτη: Η Κύπρος είναι ελάχιστη σε σχέση με την τεράστια έκταση της Ρωσίας. Το νησί της Μεσογείου είναι μόλις 0,05% του μεγέθους της μεγαλύτερης χώρας στον κόσμο.

Ωστόσο, για την ελίτ το 0,05% της Ρωσίας –τους ολιγάρχες και τους δισεκατομμυριούχους της– είναι εξαιρετικά σημαντικό. Επί χρόνια στέγαζε ένα τεράστιο μέρος του πλούτου τους.

Βέβαια, αυτό γινόταν πριν τα ρωσικά στρατεύματα στρατοπεδεύσουν στα σύνορα της Ουκρανίας. Τις τελευταίες εβδομάδες, η περιουσία που κατέχουν οι πλουσιότεροι άνθρωποι της Ρωσίας απομακρύνθηκε από την Κύπρο, υπό την πίεση των ρυθμιστικών αρχών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στο πλαίσιο της επιβολή κυρώσεων στους φίλους του Βλαντίμιρ Πούτιν.

Ο Βίκτορ Ράσνικοφ μεταβίβασε τον περασμένο μήνα 4 δισ. δολ. σε μια από τις μεγαλύτερες χαλυβουργίες της Ρωσίας από μια εταιρεία κέλυφος στην Κύπρο, δύο εβδομάδες πριν επιβληθεί κυρώσεις από την ΕΕ.

Ο μεγιστάνας του χάλυβα Αλεξέι Μορντασόφ έκανε μια παρόμοια κίνηση στις 28 Φεβρουαρίου, την ίδια ημέρα που του επιβλήθηκαν κυρώσεις. Μετέφερε ποσοστό 1,5 δισ. δολ. που διατηρούσε στη γερμανική επιχείρηση TUI AG από κυπριακή οντότητα σε μία στις Βρετανικές Παρθένους Νήσους.

Πιο πρόσφατα, μια κυπριακή εταιρεία χαρτοφυλακίου, χάριν του προέδρου της Novatek, Λεονίντ Μίχελσον, μεταβίβασε το 14% περίπου του ρωσικού παραγωγού φυσικού αερίου σε αυτόν στις 17 Μαρτίου. Η θέση άξιζε περίπου 4,8 δισεκατομμύρια δολάρια όταν το χρηματιστήριο της Μόσχας διέκοψε τις συναλλαγές τον περασμένο μήνα, σύμφωνα με στοιχεία που συγκέντρωσε το Bloomberg. Σημειώνεται πως δεν του έχουν επιβληθεί κυρώσεις.

Πριν από τον πόλεμο, ο Βλαντιμίρ Ποτάνιν, ο πλουσιότερος άνθρωπος της Ρωσίας, με περιουσία 24,7 δισεκατομμυρίων δολαρίων, απομάκρυνε περιουσιακά στοιχεία από το νησί. Η εταιρεία χαρτοφυλακίου του εγκατέλειψε την Κύπρο στα τέλη του περασμένου έτους για το Βλαδιβοστόκ, καθώς ο Πούτιν έχει δημιουργήσει εκεί μια ειδική φορολογική ζώνη ώστε να ενθαρρύνει τους πλούσιους να επαναπατρίσουν τα χρήματά τους. Δεν του έχουν επιβληθεί κυρώσεις.

Καθώς λοιπόν η Ρωσία έχει καταστεί παρίας στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, οι Ρώσοι δισεκατομμυριούχοι, που προστάτευαν την περιουσία τους στο εξωτερικό, ξαφνικά έχουν πολύ λιγότερες επιλογές για το πού να «»παρκάρουν τα χρήματά τους. 

Ο επαναπατρισμός περιουσιακών στοιχείων σε μια χώρα που κινείται προς την οικονομική καταστροφή, με τον Πούτιν επικεφαλής, δεν ακούγεται σαν μια καλή επιλογή. Φυσικά, δεν είναι μόνο η Κύπρος που είναι πλέον αφιλόξενη: Το ίδιο ισχύει για τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο ή σε δικαιοδοσίες, όπως η Καραϊβική, όπου αντιμετωπίζουν παγώματα, αποκλεισμούς ή πιθανώς κατασχέσεις.

Από την άλλη, ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει αυξήσει το ποσό των ρωσικών χρημάτων που εισρέουν στο Ντουμπάι, η κυβέρνηση του οποίου έχει ζητήσει μια «ειρηνική» λύση στη σύγκρουση. Το Χονγκ Κονγκ είναι μια άλλη λύση, αν και η σκιά του Κινέζου Σι Τζινπίνγκ είναι μια πιθανή απειλή. Άλλες λύσεις είναι ο Μαυρίκιος και οι Μαλδίβες. 

«Ο κύριος λόγος για τον οποίο οι πλούσιοι στη Ρωσία βγάζουν τα χρήματά τους στο εξωτερικό είναι για να τα προστατεύσουν. Δεν έχει να κάνει τόσο με τη φοροαποφυγή» αναφέρει επικεφαλής επενδυτικής εταιρείας.

Ο παράδεισος της Κύπρου

Περίπου 20 Ρώσοι κατατάσσονται στους 500 πλουσιότερους ανθρώπους του κόσμου. Η περιουσία τους ξεπερνά τα 261 δισ. δολ., ενώ περισσότεροι από τους μισούς έχουν χρησιμοποιήσει κυπριακές εταιρείες χαρτοφυλακίου για τα περιουσιακά τους στοιχεία, σύμφωνα με καταθέσεις. 

Η Ρωσία εμπλέκεται στον πολιτισμό και την οικονομία του νησιού εδώ και δεκαετίες, από τότε που στήριξε την ελληνοκυπριακή κοινότητα της χώρας μετά την τουρκική εισβολή. Το νησί, άλλωστε, ακμάζει ως καταφύγιο χάρη στους χαμηλούς φόρους, την ένταξη στην ΕΕ και ένα νομικό σύστημα που βασίζεται στο αγγλικό κοινό δίκαιο.

Ο δε Ρόμαν Αμπράμοβιτς χρησιμοποίησε εταιρείες κέλυφος στην Καραϊβική, συμπεριλαμβανομένης της BVI και των Νήσων Κέιμαν, και μια αυστριακή τράπεζα για να επενδύσει δισεκατομμύρια δολάρια σε αμερικανικά hedge funds και εταιρείες ιδιωτικών επενδυτικών κεφαλαίων, σύμφωνα με τους New York Times.

Ο Αμπράμοβιτς ανέλαβε τον περασμένο μήνα τον έλεγχο των 445 εκατομμυρίων δολαρίων που είχε βάλει στη χαλυβουργία Evraz PLC με έδρα το Λονδίνο, μεταφέροντας μετοχές από την εταιρεία συμμετοχών BVI στα χέρια του. Το Ηνωμένο Βασίλειο του επέβαλε κυρώσεις στις 10 Μαρτίου.

Ο Gennady Timchenko, στον οποίο επιβλήθηκαν κυρώσεις από τις ΗΠΑ το 2014 λόγω της προσάρτησης της Κριμαίας από τη Ρωσία, χρησιμοποίησε μια εταιρεία από το Λουξεμβούργο για να τοποθετηθεί  πριν από περισσότερο από μια δεκαετία στη Novatek. Αυτή η εταιρεία τέθηκε σε εκκαθάριση το 2017 – λίγο πριν οι ΗΠΑ επιβάλουν κυρώσεις σε άλλους Ρώσους δισεκατομμυριούχους, συμπεριλαμβανομένου του Oleg Deripaska – και ο Timchenko διαχειρίζεται πλέον σε μεγάλο βαθμό τον πλούτο του μέσω ρωσικών εταιρειών, σύμφωνα με τις αρχειοθετήσεις μητρώου. Τον περασμένο μήνα επιβλήθηκαν κυρώσεις από το Ηνωμένο Βασίλειο και την ΕΕ.

Η λύση των offshore

Πάντως, το ποσό που διοχετεύεται σε υπεράκτια κέντρα από Ρώσους στο σύνολό του θα μπορούσε να αυξηθεί, δήλωσε ο Paivi Karhunen, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Aalto στο Espoo της Φινλανδίας, ο οποίος μελετά τη χρήση υπεράκτιων οντοτήτων από τη Ρωσία. Η οικονομία της χώρας βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση, αλλά μια υπεράκτια εταιρεία δίνει τη δυνατότητα σε έναν επενδυτή να καθαρίσει αποτελεσματικά τα ρωσικά ίχνη της.

«Εάν μπορούν με κάποιο τρόπο να κρύψουν τη ρωσική τους καταγωγή, μπορούν να κάνουν επενδύσεις σε άλλες εταιρείες», είπε.

Οι πρώην σοβιετικές χώρες της Κεντρικής Ασίας, όπως το Καζακστάν – αν και δεν είναι επίσημα υπεράκτια κέντρα – θα μπορούσαν να γίνουν άτυποι αγωγοί για μετρητά που φεύγουν από τη Ρωσία, δήλωσε ο Palan του City University. Οι Ρώσοι της μεσαίας τάξης έχουν ήδη σπεύσει να ανοίξουν τραπεζικούς λογαριασμούς στη Σερβία προκειμένου να διατηρήσουν την ικανότητά τους να συναλλάσσονται στο εξωτερικό.

Τα ρωσικά χρήματα θα μπορούσαν επίσης να καταλήξουν στην Αμερική. Οι δομές εταιρειών συμμετοχών μπορούν να κρύψουν την ταυτότητα ή την εθνικότητα του δικαιούχου και επίσης να επιτρέψουν στους ιδιοκτήτες να παρακάμψουν τις κυρώσεις, δήλωσε ο Lakshmi Kumar, διευθυντής πολιτικής στη μη κερδοσκοπική Global Financial Integrity.