Ο «κόκκινος χρυσός» του Ιράν που σπάει το εμπάργκο

Το αποκαλούν κόκκινο χρυσό. Με την τιμή του να μπορεί να φτάσει ακόμα και τα 65 δολάρια το γραμμάριο -στην κορυφαία του ποιότητα- είναι ακριβότερο από τα περισσότερα πολύτιμα μέταλλα. Η σπανιότητα και ο κοπιώδης τρόπος καλλιέργειας και επεξεργασίας (περίπου 150.000 άνθη για ένα κιλό προϊόντος) συμβάλλουν στην υψηλή του τιμή.

Σε όλο τον κόσμο παράγονται ετησίως 250 τόνοι με το 90% να καλλιεργείται στο Ιράν. Στην Ελλάδα το σαφράν το γνωρίζουμε ως Κρόκο Κοζάνης (προϊόν ΠΟΠ). Η ετήσια ελληνική παραγωγή είναι μόλις δύο τόνοι καθώς, ενώ υπάρχουν οι κατάλληλες εκτάσεις και η τεχνογνωσία, δεν υπάρχουν αρκετοί καλλιεργητές.

Αν και η ελληνική ποιότητα θεωρείται από πολλούς ανώτερη από την ιρανική, το Ιράν είναι αυτό που κυριαρχεί στις αγορές τόσο λόγω ποσότητας, όσο και λόγω ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του εδάφους. Το τελικό προϊόν πωλείται ως και 2.000 € το κιλό και χρησιμοποιείται στο μαγείρεμα, στον χρωματισμό κάποιων υφασμάτων, σε λατρευτικές τελετές σε Ινδία και Κίνα, αλλά και ως θεραπευτικό βότανο.

Η σχετικά πρόσφατη αυστηροποίηση του εμπάργκο κατά του Ιράν λόγω του πυρηνικού του προγράμματος έπληξε και τις εξαγωγές του σαφράν καθώς στέρησε την πρόσβαση στις πολύτιμες αγορές της Ευρώπης, των ΗΠΑ και του Καναδά (πρόσβαση που είχε μείνει ανοιχτή για δεκαετίες), καθώς και στο διεθνές τραπεζικό σύστημα.

Οι παραγωγοί και οι εξαγωγείς δεν μπορούν πια να χρησιμοποιήσουν διεθνείς τράπεζες για πληρωμές, προκαταβολές ή δάνεια. Αναγκάζονται να χρησιμοποιούν μεσάζοντες που κρατούν μεγάλη προμήθεια και δεν είναι πάντοτε έμπιστοι. Αρκετοί έχουν καταφύγει στο ανταλλακτικό εμπόριο· στέλνουν φορτία σαφράν στην Κίνα και την Ινδία και παραλαμβάνουν καταναλωτικά αγαθά και τρόφιμα.

Το εμπόριο, λένε, δεν μπορεί να περιοριστεί. Αν του κλείσεις μια πόρτα, αυτό θα περάσει από το παράθυρο. Για αυτό και η παραγωγή πωλείται στο 100%, για αυτό και τα κέρδη έχουν μείνει ανέπαφα παρά τις πρόσφατες κυρώσεις και η μεγαλύτερη εταιρεία καλλιέργειας σαφράν, η Saffron Rowhani, εξάγει περίπου 50 τόνους το μήνα σε χώρες του Κόλπου και της Μέσης Ανατολής. Παρά την απώλεια των δυτικών αγορών οι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 36% το 2014 αφού οι ανατολικές αγορές ήταν κάτι παραπάνω από πρόθυμες να δεχτούν το προϊόν.

Και ενώ η ιρανική κυβέρνηση αναζητά εκτάσεις και καλλιεργητές για να αυξήσει κι άλλο την παραγωγή, οι πρόσφατες συζητήσεις και προκαταρκτικές συμφωνίες με την αμερικανική κυβέρνηση, μεταξύ άλλων, που πιθανότατα θα οδηγήσουν σε άρση του εμπάργκο, έχουν κάνει τους δυτικούς επενδυτές και αγοραστές να συνωστίζονται στην είσοδο για να πάρουν θέση από νωρίς.

Σε κάθε περίπτωση, οι εξελίξεις αναμένονται με ενδιαφέρον.