Ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή ρίχνει βαριά τη σκιά του στην παγκόσμια οικονομία – Ποιοι είναι οι κίνδυνοι

Η στρατηγική του Ιράν να κλιμακώσει τη σύγκρουση με το Ισραήλ με καταιγισμό βομβαρδισμών με drones και πυραύλους εγείρει κινδύνους πρόκλησης ανοιχτού πολέμου μεταξύ των δύο χωρών, ενδεχομένως και με εμπλοκή των ΗΠΑ. Δεν είναι μυστικό, άλλωστε, ότι ο Benjamin Netanyahu, ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, επιθυμούσε από καιρό να «τελειώσει» το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν.

Κάποιοι στις ΗΠΑ τρέφουν παρόμοια συναισθήματα – και αν αυτή δεν είναι η ευκαιρία τους, ποια άλλη θα μπορούσε να είναι; Ωστόσο, τέτοιου είδους κλιμάκωση αποτελεί μεγάλο κίνδυνο για την παγκόσμια οικονομία – ίσως τον μεγαλύτερο μετά τη δολοφονική επίθεση της Hamas στο Ισραήλ.

Παρόλο που η διείσδυση του πετρελαίου στην παγκόσμια οικονομία έχει μειωθεί περισσότερο από 50% τα τελευταία 50 χρόνια, ο μαύρος χρυσός παραμένει βασική πηγή ενέργειας. Σοβαρές διαταραχές στις αλυσίδες εφοδιασμού θα είχαν δυσμενείς οικονομικές επιπτώσεις.

Επιπλέον, η περιοχή του Κόλπου είναι μακράν ο πιο σημαντικός παραγωγός ενέργειας στον κόσμο: Σύμφωνα με τη Στατιστική Ανασκόπηση του 2023 του Παγκόσμιου Οργανισμού Ενέργειας, περιέχει το 48% των παγκόσμιων αποθεμάτων και παρήγαγε το 33% του παγκόσμιου πετρελαίου το 2022.

Ακόμη χειρότερα, σύμφωνα με την αμερικανική Υπηρεσία Ενεργειακών Πληροφοριών, το 2018, το ένα πέμπτο της παγκόσμιας προσφοράς πετρελαίου πέρασε από τα στενά του Ορμούζ. Αυτό είναι το πλέον κομβικό σημείο του παγκόσμιου ενεργειακού εφοδιασμού.

Συνεπώς, ένας πόλεμος μεταξύ του Ιράν και του Ισραήλ, ενδεχομένως συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, θα μπορούσε να είναι καταστροφικός. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής που καθορίζουν την πορεία πλεύσης της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας συγκεντρώνονται στην Ουάσιγκτον αυτή την εβδομάδα για τις εαρινές συναντήσεις του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας και το μόνο που μπορούν είναι να ελπίζουν ότι οι σοφές συμβουλές τους θα επικρατήσουν στη Μέση Ανατολή.

Αν πράγματι αποφευχθεί η καταστροφή, πώς θα μοιάζει η παγκόσμια οικονομία στο μέλλον; Σε αυτό το θέμα, ως συνήθως, το World Economic Outlook του ΔΝΤ προσφέρει διευκρινίσεις. Αυτό δεν συμβαίνει επειδή οι προβλέψεις του θα αποδειχθούν αναγκαστικά σωστές. Παρέχουν όμως μια συστηματική επισκόπηση του πού βρίσκεται τώρα ο κόσμος.

Εν συντομία, όπως εξηγεί στην εισαγωγή του ο Pierre-Olivier Gourinchas, επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ, οι επιδόσεις της παγκόσμιας οικονομίας ήταν πολύ καλύτερες από ό,τι αναμενόταν, παρά τα σοκ που προκάλεσαν η παραγωγή και ο πληθωρισμός, απότοκα της πανδημίας και της επίθεσης της Ρωσίας στην Ουκρανία, της ανόδου των τιμών στα εμπορεύματα και της απότομης σύσφιξης της νομισματικής πολιτικής.

Όπως σημειώνει, «παρά τις ζοφερές προβλέψεις, ο κόσμος απέφυγε την ύφεση, το τραπεζικό σύστημα αποδείχθηκε σε μεγάλο βαθμό ανθεκτικό και οι μεγάλες αναδυόμενες αγορές και οι αναπτυσσόμενες οικονομίες δεν υπέστησαν ξαφνικές στάσεις» στα χρηματοοικονομικά.

Συγκεκριμένα, η άνοδος του πληθωρισμού δεν πυροδότησε ανεξέλεγκτες σπείρες μισθών-τιμών. Συνολικά, η παγκόσμια οικονομία έχει αποδειχθεί πιο ευέλικτη και οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό είναι καλύτερα αγκυρωμένες από ό,τι περίμεναν πολλοί.

Όλα αυτά είναι καλά νέα. Αξίζει να σημειωθεί ότι η σωρευτική αύξηση της παραγωγής το 2022 και το 2023 ξεπέρασε τις προβλέψεις του ΔΝΤ τον Οκτώβριο του 2022. Το ίδιο ίσχυε και για την απασχόληση, εκτός από τις χώρες χαμηλού εισοδήματος (LIDC), πάλι, και την Κίνα.

Η οικονομία των ΗΠΑ ήταν ιδιαίτερα δυναμική, αν και αυτή της ευρωζώνης πολύ λιγότερο. Ενδιαφέρον ερώτημα είναι γιατί η νομισματική σύσφιξη είχε τόσο μικρή επίδραση στην παραγωγή.

Μια εξήγηση είναι ότι η δημοσιονομική πολιτική ήταν υποστηρικτική, ιδίως στις ΗΠΑ. Μια άλλη εξήγηση είναι ότι τα πραγματικά επιτόκια μειώθηκαν, αντί να αυξηθούν, επειδή ο πληθωρισμός πήγε ψηλά. Αυτό τώρα αλλάζει.

Σημαντικό είναι το γεγονός πως υψηλό ποσοστό των στεγαστικών δανείων είναι σε σταθερά επιτόκια. Επιπλέον, η αύξηση των αποταμιεύσεων στην πανδημία βοήθησε στη χρηματοδότηση των δαπανών. Ωστόσο, αυτό τώρα τελειώνει.

Τα αποτελέσματα των αυστηρών νομισματικών πολιτικών ενδέχεται να παρουσιάσουν σημαντική υστέρηση. Παρότι οι βραχυπρόθεσμες επιδόσεις της παγκόσμιας οικονομίας ήταν εκπληκτικά καλές, οι πιο μακροπρόθεσμες επιδόσεις ήταν το αντίθετο.

Το πραγματικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ έχει παρουσιάζει μείωση παγκοσμίως από τα πρώτα χρόνια μάλιστα αυτού του αιώνα. Η κατάρρευση της «συνολικής παραγωγικότητας παραγόντων» (TFP) -το καλύτερο μέτρο καινοτομίας- υπήρξε σημαντική. Στις LIDC, η ανάπτυξη των TFP έγινε ακόμη και αρνητική μεταξύ 2020 και 2023. Η επιβράδυνση της ανάπτυξης των TFP αντιπροσώπευε περισσότερο από το ήμισυ της συνολικής μείωσης της ανάπτυξης.

Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, η κακή κατανομή κεφαλαίου και εργασίας μεταξύ των επιχειρήσεων εξηγεί μεγάλο μέρος αυτής της επιβράδυνσης.

Ένας λόγος για αυτήν την επιβράδυνση είναι πιθανό να είναι η απώλεια δυναμισμού στο παγκόσμιο εμπόριο, το οποίο αποτελεί πάντα ισχυρή πηγή ανταγωνισμού. Τα κύρια διδάγματα αυτού του WEO, λοιπόν, είναι εκπληκτικά υψηλές πρόσφατες οικονομικές επιδόσεις, εκτός των LIDC, μαζί με μια σημαντική επιβράδυνση στη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη, σε μεγάλο βαθμό λόγω της επιβράδυνσης της αύξησης της παραγωγικότητας σε ολόκληρη την οικονομία.

Ωστόσο, περιττό να πούμε ότι υπάρχουν επίσης μεγάλες αβεβαιότητες. Από την άλλη πλευρά, ενδέχεται να δούμε βραχυπρόθεσμη αύξηση της δημοσιονομικής χαλάρωσης που σχετίζονται με εκλογές.

Οι θετικές εκπλήξεις, ιδίως στην προσφορά εργασίας, ενδέχεται να επιταχύνουν περαιτέρω τη μείωση του πληθωρισμού. Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να προκαλέσει ένα θετικό αιφνιδιαστικό σοκ στη γενικά κακή αύξηση της παραγωγικότητας.

Η επιτυχής μεταρρύθμιση μπορεί επίσης να επιταχύνει την αύξηση της δυνητικής παραγωγής. Ωστόσο, η ανάπτυξη της Κίνας μπορεί να μειωθεί απότομα. Υπάρχουν επίσης προφανείς κίνδυνοι για την παγκόσμια οικονομική, δημοσιονομική, πολιτική και γεωπολιτική σταθερότητα.

Το παγκόσμιο εμπόριο μπορεί να πληγεί από τον προστατευτισμό. Ο πόλεμος μεταξύ Ισραήλ, ΗΠΑ και Ιράν θα μπορούσε να ανατινάξει τη Μέση Ανατολή, με τεράστιες συνέπειες για την ενέργεια και τα εμπορεύματα. Τα μεγαλύτερα θύματα ενός τέτοιου χάους θα ήταν, ως συνήθως, τα φτωχότερα. Μπορεί να καταφέραμε τα σοκ καλύτερα από το αναμενόμενο. Αλλά περπατάμε πάνω σε αγκάθια και τσόφλια αβγών και πρέπει να πατάμε προσεκτικά.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:

• ΔΝΤ: Ανάπτυξη 2% για την Ελλάδα το 2024 – Πάνω από την Ευρωζώνη ο πληθωρισμός
• Berenberg: Αυτός είναι ο κίνδυνος για την παγκόσμια οικονομία, λόγω της σύγκρουσης Ισραήλ – Ιράν
• Γιατί αποχώρησε η Ουκρανία από τη συμφωνία για τη Μαύρη Θάλασσα;