Ο σύμβουλος του Ερντογάν που ευθύνεται για τη στροφή της Τουρκίας στην οικονομία
Όταν ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν διόρισε τον Τζεβντέτ Γιλμάζ ως αντιπρόεδρο το 2023, η γενέτειρά του, το Μπινγκόλ, ξέσπασε σε πανηγυρισμούς: οι κάτοικοι έριξαν πυροτεχνήματα, χτύπησαν τύμπανα και κυμάτισαν σημαίες με το λογότυπο του κυβερνώντος κόμματος.
Οι εκδηλώσεις σηματοδότησαν μια σπάνια αναγνώριση σε μια μακρά καριέρα, κατά την οποία ο Γιλμάζ, ένας βετεράνος του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ερντογάν, έχει καθιερωθεί ως ένας από τους πιο έμπιστους συνεργάτες του ισχυρού άνδρα και κεντρικός παράγοντας στη σαρωτική οικονομική αναμόρφωση της Τουρκίας.
Η παγκόσμια προσοχή έχει στραφεί κυρίως στον Μεχμέτ Σιμσέκ, τον υπουργό Οικονομικών και πρώην τραπεζίτη της Merrill Lynch, ο οποίος έχει γίνει δεκτός σαν ροκ σταρ στη διεθνή χρηματοοικονομική σκηνή, καθώς προσπαθεί να πείσει τους επενδυτές ότι ο Ερντογάν έχει πραγματικά εγκαταλείψει τις πολιτικές που προκάλεσαν στο παρελθόν μια παρατεταμένη κρίση πληθωρισμού. Όμως, ο Γιλμάζ, που έχει διατελέσει σε σημαντικές κυβερνητικές θέσεις καθ’ όλη τη διάρκεια της 20ετούς θητείας του προέδρου, έχει διακριτικά διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στην αλλαγή πορείας της χώρας, σύμφωνα με σημερινούς και πρώην αξιωματούχους, επιχειρηματίες και αναλυτές.
«Ο Τζεβντέτ επικοινωνεί με τον πρόεδρο, τους επιχειρηματίες και το κοινό, λέγοντάς τους ότι έχουμε ένα πρόγραμμα που λειτουργεί και ότι τα πράγματα είναι υπό έλεγχο», δήλωσε πρώην υψηλόβαθμος πολιτικός. «Ο πρόεδρος χρειάζεται να ακούει από άτομα που εμπιστεύεται».
«Ο Γιλμάζ ουσιαστικά διατηρεί το πρόγραμμα του Σιμσέκ σε τροχιά», δήλωσε ο Εμρέ Πεκέρ, του Eurasia Group. Πρόσθεσε δε ότι «ο Γιλμάζ είναι ένα πολύ έμπειρο στέλεχος» και ότι «ο Ερντογάν τον εμπιστεύεται επειδή βρίσκεται στο AKP από την αρχή».
Ο Γιλμάζ, που γεννήθηκε το 1967 στην ορεινή επαρχία του Μπινγκόλ, υπηρέτησε στην πρώτη κυβέρνηση του Ερντογάν πριν από 21 χρόνια ως γενικός διευθυντής σχέσεων με την ΕΕ. Τα τοπικά μέσα ενημέρωσης ανέφεραν ότι κατά την ανάληψη της θέσης του ως υπουργού το 2009, ήταν το πρώτο άτομο από το Μπινγκόλ που υπηρέτησε σε τόσο υψηλή κυβερνητική θέση.
Ο Γιλμάζ, κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου από το Πανεπιστήμιο του Ντένβερ και διδακτορικού από το Πανεπιστήμιο Μπίλκεντ της Άγκυρας, υπήρξε επίσης βουλευτής του AKP και πρόεδρος της ισχυρής Επιτροπής Σχεδιασμού και Προϋπολογισμού. Έγινε αντιπρόεδρος μετά τις γενικές εκλογές του Μαΐου 2023, τις οποίες ο Ερντογάν κέρδισε παρά τη σφοδρή προσπάθεια της τουρκικής αντιπολίτευσης να τον απομακρύνει από την εξουσία.
Αρχιτέκτονας
Ο Σιμσέκ θεωρείται ευρέως ο αρχιτέκτονας της οικονομικής αναμόρφωσης της Τουρκίας, η οποία ξεκίνησε λίγο μετά τις εκλογές του 2023, καθώς οι ανησυχίες για την πορεία της οικονομίας του 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων αυξάνονταν.
Ωστόσο, ένας ανώτερος Τούρκος αξιωματούχος ανέφερε ότι ο Γιλμάζ έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο να πείσει τον Ερντογάν για τα σημεία της οικονομικής πολιτικής για τα οποία ο πρόεδρος ήταν αναποφάσιστος. Σύμφωνα με τον ίδιο, ο Γιλμάζ λειτουργούσε ως δίαυλος επικοινωνίας με τις εγχώριες επιχειρήσεις, ακούγοντας τα παράπονά τους για τη νέα οικονομική πολιτική.
Οι επιχειρηματικοί σύμμαχοι του Ερντογάν, όπως οι μεγιστάνες των κατασκευών, ήταν από τους μεγαλύτερους ευνοημένους της προηγούμενης προσέγγισης του προέδρου, η οποία επικεντρωνόταν στην τόνωση της οικονομικής ανάπτυξης μέσω υπερβολικά χαμηλών επιτοκίων. Ωστόσο, ορισμένοι από αυτούς εμφανίζονται ανυπόμονοι με το νέο πρόγραμμα.
«Ο Σιμσέκ γνωρίζει καλά την πραγματική οικονομία, αλλά όταν πρόκειται να μιλήσει με τους ηγέτες της βιομηχανίας, δεν είναι τόσο αποτελεσματικός όσο ο Τζεβντέτ Γιλμάζ», δήλωσε ο Ατίλα Γεσιλάδα, αναλυτής στην GlobalSource Partners.
Ο Γιλμάζ θεωρείται μετρημένος γραφειοκράτης που τηρεί τις παραδοσιακές οικονομικές θεωρίες. Στήριξε τις τεράστιες αυξήσεις στα επιτόκια της κεντρικής τράπεζας, που ανέβασαν τα επιτόκια από το 8,5% τον Ιούνιο του 2023 στο 50%, ενώ παράλληλα δεν θέλει να επιβραδυνθεί η ανάπτυξη.
«Θέλουμε να δούμε περισσότερη σταθερότητα στις τιμές και τη χρηματοδότηση, αλλά και να συνεχίσουμε με έναν λογικό ρυθμό ανάπτυξης και απασχόλησης, καθώς είμαστε μια αναπτυσσόμενη χώρα», δήλωσε ο Γιλμάζ στους Financial Times το 2023.
Παρόλο που έχει δεσμευτεί πλήρως στο πρόγραμμα του Σιμσέκ, η δημόσια δυσαρέσκεια για την οικονομική κατάσταση αυξάνεται. «Καθώς πολεμάμε τον πληθωρισμό, μπορεί να αντιμετωπίσετε κάποιες προσωρινές προκλήσεις», είπε ο Γιλμάζ σε πρόσφατη ομιλία του προς Τούρκους βιομήχανους. «Αλλά ας μην ξεχνάμε ότι χωρίς τη μείωση του πληθωρισμού, δεν μπορείτε να επιτύχετε προβλεψιμότητα, να μειώσετε τις αβεβαιότητες ή να αποτρέψετε πλήρως εκείνους που εκμεταλλεύονται την ομιχλώδη ατμόσφαιρα που δημιουργεί ο πληθωρισμός για να ενεργήσουν ευκαιριακά».
Ο Ερντογάν, ο οποίος έχει αποκαλέσει στο παρελθόν τα υψηλά επιτόκια «τη μητέρα και τον πατέρα όλων των κακών», έχει στηρίξει τη σφιχτή νομισματική πολιτική. Ωστόσο, οι επενδυτές προειδοποιούν ότι ο πρόεδρος έχει αλλάξει πορεία απότομα στο παρελθόν, απολύοντας προηγούμενους διοικητές της κεντρικής τράπεζας για αυξήσεις στα επιτόκια.
Ο Σιμσέκ είχε παραιτηθεί από τη θέση του ως αναπληρωτής πρωθυπουργός το 2018, όταν ο Ερντογάν διόρισε τον γαμπρό του ως υπουργό Οικονομικών, μια αιφνίδια αλλαγή που ανησύχησε βαθιά τους ξένους επενδυτές και προκάλεσε πτώση της λίρας.
Η παρουσία του Γιλμάζ στην οικονομική ομάδα της Τουρκίας έχει λειτουργήσει ως σταθεροποιητικός παράγοντας, ειδικά σε μια περίοδο που μέλη του AKP που υποστηρίζουν μη συμβατικές πολιτικές εξακολουθούν να ασκούν επιρροή στον Ερντογάν. Ένας ανώτερος Τούρκος αξιωματούχος σημείωσε ότι οι μακροχρόνιοι δεσμοί του Γιλμάζ με το AKP τον καθιστούν ικανό να συντονίζει πολιτικές μεταξύ των κυβερνητικών τμημάτων με ευκολία.
«Ο συντονισμός του Γιλμάζ και η ειλικρινής δέσμευσή του στο οικονομικό πρόγραμμα είναι πολύ σημαντικά», δήλωσε ο διευθύνων σύμβουλος μιας τουρκικής τράπεζας.
Οι παρεμβάσεις του Γιλμάζ έρχονται σε μια εποχή που πολλοί Τούρκοι έχουν κουραστεί από τη μακροχρόνια οικονομική κρίση. Η κυβέρνηση είχε προηγουμένως προσπαθήσει να μειώσει τον πόνο μέσω τεράστιων πακέτων τόνωσης, ειδικά πριν από τις εκλογές του 2023, βοηθώντας τον Ερντογάν να κερδίσει αλλά και επιδεινώνοντας τον πληθωρισμό.
Οι πολιτικές της κυβέρνησης για την ψύχρανση της ζήτησης, που περιλαμβάνουν αυξήσεις στον ΦΠΑ και στους φόρους καυσίμων, καθώς και η απόφαση να αυξήσει τον κατώτατο μισθό μόνο κατά 30% για το 2025, έχουν αποσπάσει θετικά σχόλια από τράπεζες της Wall Street, οίκους αξιολόγησης και διεθνείς οργανισμούς όπως η ΕΕ και το ΔΝΤ. Ωστόσο, αυτές οι πολιτικές έχουν αυξήσει την πίεση στα νοικοκυριά.
Λιγότεροι από ένας στους πέντε Τούρκους που συμμετείχαν σε έρευνα της Metropoll με έδρα την Άγκυρα αυτό το καλοκαίρι δήλωσαν ότι εγκρίνουν τον Σιμσέκ. «Κανείς δεν τον εμπιστεύεται», είπε ένας οδηγός ταξί στην Άγκυρα στους Financial Times.
Αυτό είναι το σημείο όπου ο Γιλμάζ, ένας από τους ελάχιστους ανθρώπους που έχουν επιβιώσει τόσο πολύ καιρό δουλεύοντας με τον ευμετάβλητο πρόεδρο, θα μπορούσε να παίξει κρίσιμο ρόλο. Παρ’ όλα αυτά, καθώς η οικονομική δυσχέρεια για τους Τούρκους ψηφοφόρους συνεχίζεται, οι αναλυτές προειδοποιούν ότι η υπομονή του Ερντογάν για τις μεταρρυθμίσεις δεν θα είναι ατελείωτη.
«Αν κοιτάξετε εκείνους που έχουν ακολουθήσει τη μακρά πορεία του Ερντογάν από την εξορία στην ηγεσία, πολύ λίγοι έχουν απομείνει», είπε ο Γεσιλάδα.
