«Ο βασιλιάς Δολάριο είναι γυμνός»: Θα επιβιώσει από την κρίση χρέους στις ΗΠΑ;

Του Scott B. MacDonald

Οι ΗΠΑ για άλλη μία φορά είναι αντιμέτωπες με μια κρίση δημοσίου χρέους… Και αν το νομοσχέδιο για την αναστολή του ορίου του δεν ψηφιστεί, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση θα ξεμείνει από χρήματα στις αρχές Ιουνίου, κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει σε χρεοκοπία και παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό χάος. Παρόλο που υπήρξε συμφωνία μεταξύ της ηγεσίας των δύο κομμάτων, τώρα έρχεται το δύσκολο μέρος: η πώληση της συμφωνίας στους αξιωματούχους στο Κογκρέσο και τη Γερουσία. Οι σκληροπυρηνικοί και στα δύο μέρη θα μπορούσαν να περιπλέξουν τα πράγματα. 

Παρότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν βίωσαν ποτέ χρεοκοπία στην ιστορία τους, η τρέχουσα πολιτική τάξη της Ουάσιγκτον έχει ανοίξει την πόρτα σε μια τέτοια πιθανότητα. Δυστυχώς, το αμερικανικό κοινό είναι κουρασμένο: το έχουν δει αυτό το σόου στο παρελθόν. Η προσδοκία της αγοράς είναι ότι τα μέρη θα κρατήσουν αποστάσεις μέχρι την τελευταία στιγμή και στη συνέχεια θα καταλήξουν σε συμφωνία. Και οι δύο πλευρές, Ρεπουμπλικανοί και Δημοκρατικοί, θα διακηρύξουν στη συνέχεια τη νίκη, με το επιχείρημα ότι η άλλη πλευρά υποχώρησε πρώτη. Το πρόβλημα με αυτό το chicken game είναι ότι καμία πλευρά δεν μπορεί να υποχωρήσει ή να προκρίνει μια χρεοκοπία.

Πρέπει λοιπόν να περιμένουμε μια συμφωνία την τελευταία ώρα, με τον κίνδυνο η πολιτική τάξη των ΗΠΑ να υπολογίσει εσφαλμένα και να βυθίσει τις Ηνωμένες Πολιτείες σε χρεοκοπία, κάτι που θα μπορούσε να έχει αρνητικές επιπτώσεις στο δολάριο και στον ρόλο της Αμερικής ως ηγέτιδας δύναμης στον κόσμο.

Τι είναι το ανώτατο όριο του χρέους;

Σύμφωνα με το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ, το όριο χρέους ή το ανώτατο όριο χρέους όπως είναι πιο γνωστό, είναι «το συνολικό χρηματικό ποσό που η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών είναι εξουσιοδοτημένη να δανειστεί για να εκπληρώσει τις υπάρχουσες νομικές της υποχρεώσεις, συμπεριλαμβανομένων των παροχών Κοινωνικής Ασφάλισης και Medicare, μισθούς στρατιωτικών, τόκους για το εθνικό χρέος, επιστροφές φόρων και άλλες πληρωμές». Ιστορικά, το ανώτατο όριο του χρέους υπάρχει από το 1917, καθώς τροποποιήθηκε από τους νόμους για το δημόσιο χρέος που ψηφίστηκαν το 1939 και το 1941. Επί του παρόντος, το ανώτατο όριο του χρέους είναι επί του παρόντος στα 31,46 τρισεκατομμύρια δολάρια. Είμαστε περίπου εκεί τώρα.

Το Κογκρέσο ενεργούσε πάντα όταν καλούνταν να αυξήσει το όριο του χρέους από το 1960, έχοντας παρέμβει εβδομήντα οκτώ διαφορετικές φορές για να αυξήσει, να παρατείνει προσωρινά ή να αναθεωρήσει τον ορισμό του ορίου χρέους. Αυτό συνέβη σαράντα εννέα φορές επί Ρεπουμπλικανών προέδρων και είκοσι εννέα φορές επί Δημοκρατικών προέδρων.

Η αποτυχία αύξησης του ορίου του ομοσπονδιακού χρέους θα έχει πολλαπλές συνέπειες: αθέτηση χρεών, χρηματοπιστωτική κρίση, οικονομική ύφεση (με παγκόσμιες επιπτώσεις), απώλειες θέσεων εργασίας, παύση λειτουργίας τμημάτων της κυβέρνησης, πιθανή αναστολή πληρωμών Medicare και, θεωρητικά, υποβάθμιση της αξιολόγησης του αξιόχρεου των ΗΠΑ (AAA/AA+). 

Σε αυτή την περίπτωση, το θέμα αναμένεται να περιπλακεί ανάλογα με το πόσο θα διαρκέσει μια αθέτηση υποχρεώσεων και ποιες υποχρεώσεις δεν εκπληρώνονται. Πράγματι, η υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Janet Yellen έχει επανειλημμένα προειδοποιήσει ότι, εάν το ανώτατο όριο του χρέους δεν αυξηθεί σύντομα, θα υπάρξουν «δύσκολες επιλογές για το ποιοι λογαριασμοί θα παραμείνουν απλήρωτοι».

Εκθρόνιση δολαρίου

Μία από τις μεγάλες ανησυχίες που σχετίζονται με μια πιθανή χρεοκοπία είναι ότι ένα τέτοιο γεγονός θα έδινε περαιτέρω ώθηση στις δυνάμεις εκείνες που επιδιώκουν την εκθρόνιση του δολαρίου ΗΠΑ ως μεγαλύτερου αποθεματικ0ύ και συναλλακτικού νομίσματος στον κόσμο. Αν και αυτό το ζήτημα είναι δύσκολο να μεταφραστεί σε ό,τι αφορά την καθημερινή ζωή των Αμερικανών, έχει σημασία. Η Κίνα, η Ρωσία, η Νότια Αφρική και πολλές άλλες χώρες έχουν ήδη αρχίσει να διεξάγουν μέρος του εμπορίου τους σε άλλα νομίσματα για να ξεφύγουν από την εργαλειοποίηση του εθνικού νομίσματος της αμερικανικής κυβέρνησης, η οποία έχει γίνει εμφανής στις οικονομικές κυρώσεις που επιβλήθηκαν κατά της Ρωσίας. 

Για όποιον παρακολουθεί τις εξελίξεις γίνεται ευκόλως αντιληπτό πως η Κίνα εργάζεται σκληρά για να αποδολαριοποιηθεί, μειώνοντας την έκθεσή της σε τίτλους του αμερικανικού Δημοσίου: από πάνω από 1 τρισεκατομμύριο δολάρια το 2022 σε 859 δισεκατομμύρια δολάρια τον Ιανουάριο του 2023 (και αναμένεται να μειωθεί χαμηλότερα).

Ενώ βραχυπρόθεσμα δεν είναι πιθανή μια ταχεία μετατόπιση από το δολάριο ΗΠΑ, η τάση δεν είναι φίλος της Ουάσιγκτον. Μια κρατική χρεοκοπία που προκαλείται από την έλλειψη πολιτικής βούλησης σε αντίθεση με την ικανότητα πληρωμής θα τροφοδοτούσε σίγουρα την εκθρόνιση του δολαρίου. Και έτσι θα ερχόταν το τέλος της ικανότητας της Ουάσιγκτον να τυπώνει ατελείωτα χρήματα με τη μορφή αμερικανικών ομολόγων και άλλων τίτλων.

Η πτώση του δολαρίου ΗΠΑ θα είχε συνέπειες για την αδηφάγα όρεξη των αμερικανικών πολιτικών τάξεων για ολοένα και μεγαλύτερες δημόσιες δαπάνες. Αλλά, λένε οι ειδικοί, αυτό δεν θα συμβεί ποτέ, καθώς η πολιτική για το ανώτατο όριο χρέους της Ουάσιγκτον είναι μια παράσταση που θα συνεχίζεται για πάντα, καθώς τα ελλείμματα δεν έχουν σημασία! 

Ωστόσο, τα ελλείμματα δεν θα έχουν σημασία μέχρι να έχουν. Η συνεχής απομάκρυνση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων των ΗΠΑ – σταθερή δημοκρατική πολιτική, συνετή οικονομική πολιτική, γενική συναίνεση για την οικονομική πολιτική και διαχειρίσιμο χρέος – όλα έχουν σωρευτικό αντίκτυπο.

Το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι μόνο το ανώτατο όριο του χρέους. Πράγματι, η ίδια η κρίση χρέους είναι σύμπτωμα κάτι πολύ πιο προβληματικού: ενός κουρασμένου πολιτικού συστήματος που κουτσαίνει, πολύ πιθανόν να έχει σπάσει.  

Ο συμβιβασμός είναι μια βρώμικη λέξη, ειδικά όταν πρόκειται για προϋπολογισμούς και ελλείμματα. Η πολιτική αρετή ορίζεται πλέον περισσότερο από την ιδεολογική καθαρότητα, κάτι που υποστηρίζεται από την ακροδεξιά στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα και τους ακροαριστερούς προοδευτικούς στο Δημοκρατικό Κόμμα.

Πόνος…

Οι προβλέψεις ομοσπονδιακών δαπανών και δανεισμού από τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008-09 έχουν γίνει για να διασφαλίσουν ότι, ακόμη και όταν υπάρχει οικονομική επιβράδυνση, οι δαπάνες θα βοηθήσουν στην ανάσχεση της ύφεσης. Αυτό επενεργεί στη μεσαία και εργατική τάξη, καθώς και στις μεγάλες επιχειρήσεις και τον χρηματοπιστωτικό τομέα. Η παρατεταμένη περίοδος των χαμηλών επιτοκίων θεωρήθηκε από πολλούς ως φθηνό χρήμα. Αυτό βοήθησε τη Γουόλ Στριτ να φτάσει σε ιστορικά υψηλά, κράτησε ζωντανές τις εταιρείες ζόμπι και αύξησε τις μέσες αποταμιεύσεις εν μέσω της πανδημίας του κορωνοϊού.

Αποτέλεσμα αυτού είναι ότι δεν υπάρχει ακόμη παραδοσιακός επιχειρηματικός κύκλος επέκτασης, αιχμής, συρρίκνωσης και κατωφλίου. Ως εκ τούτου οι πτωχεύσεις παρέμειναν σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα από το 2009 έως το 2020. Σύμφωνα με την S&P Global, οι εταιρικές πτωχεύσεις άρχισαν να αυξάνονται μόλις το 2023, με τους πρώτους δύο μήνες να καταγράφουν το υψηλότερο άθροισμα για οποιαδήποτε συγκρίσιμη περίοδο από τότε 2011. Πράγματι, η απάντηση στον τελευταίο γύρο χρεοκοπιών τραπεζών ήταν η αύξηση του ανώτατου ορίου του FDIC για τις απώλειες καταθέσεων.

Ακόμη και η ώθηση της Ομοσπονδιακής Τράπεζας να μειώσει τον πληθωρισμό στρέφεται στη χωρίς πόνο πολιτική . Ενώ η κεντρική τράπεζα αύξησε τα επιτόκια, η κυβέρνηση Μπάιντεν ξεκίνησε δύο μεγάλα προγράμματα δαπανών, το CHIPS και το Science Act, το οποίο προβλέπει χρηματοδότηση περίπου 280 δισ. δολ. για την ενίσχυση της εγχώριας έρευνας και κατασκευής ημιαγωγών και τον νόμο για τη μείωση του πληθωρισμού 369 δισεκατομμυρίων δολαρίων, βάσει του οποίου προωθούνται η εγχώρια παραγωγή ενέργειας από μη ορυκτά καύσιμα  και η  λεγόμενη καθαρή ενέργεια. Εάν επιτύχουν, τα δύο προγράμματα θα μειώσουν σημαντικά την εξάρτηση των ΗΠΑ από την Κίνα, θα γίνουν μεγάλα βήματα προς τους στόχους μηδενικών εκπομπών άνθρακα και η οικονομία θα μεταμορφωθεί. Ταυτόχρονα, όμως, συγκεκριμένες ομάδες συμφερόντων ωφελούνται δυσανάλογα, συμπεριλαμβανομένου του τεχνολογικού τομέα.

Αυτό που δίνει ελπίδα είναι ότι οι μετριοπαθείς και στις δύο πλευρές θέλουν μια συμφωνία. Ως έχει, η συμφωνία συνεπάγεται διετής συμφωνία πιστώσεων, διετή παράταση του ορίου χρέους (πιέζοντας το ζήτημα μετά τις εκλογές του 2024), επιδόματα στο πλαίσιο του Προγράμματος Συμπληρωματικής Διατροφικής Βοήθειας, κοινώς γνωστά ως κουπόνια τροφίμων, για άτομα ηλικίας έως πενήντα τεσσάρων ετών, με εξαιρέσεις για τους άστεγους και τους βετεράνους. Το Medicaid δεν θα επηρεαστεί. 

Αν και οι Ρεπουμπλικάνοι και οι Δημοκρατικοί σκληροπυρηνικοί είναι πιθανό να αντιταχθούν στη συμφωνία και να περιπλέξουν την ψήφισή της, η πιθανότητα είναι ότι οι μετριοπαθείς και από τα δύο κόμματα θα είναι αρκετοί για να προωθήσουν τη συμφωνία στη Βουλή και τη Γερουσία. Αν όχι…

Η κρίση ανώτατου ορίου χρέους πιθανότατα θα επιλυθεί. Ωστόσο, η πληγωμένη φύση της πολιτικής των ΗΠΑ αφήνει ανοιχτή την πόρτα για μια περαιτέρω διάβρωση της οικονομικής πολιτικής των ΗΠΑ, γεγονός το οποίο θα συνεχίζει να εκφυλίζει τον διεθνή ρόλο του βασιλέως «Dollar», υπονομεύοντας την παγκόσμια ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών. 

Οι συνεχιζόμενες απειλές για χρεοκοπία δεν ενσταλάζουν εμπιστοσύνη σε ένα νόμισμα. Αν και δηλώθηκε στα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα, ο Γερμανός καγκελάριος Ότο φον Μπίσμαρκ έδωσε σοφές συμβουλές σε όσους επιθυμούν να ηγηθούν: «Οι ανόητοι μαθαίνουν από την εμπειρία. Προτιμώ να μαθαίνω από την εμπειρία των άλλων». Υπάρχουν πολλά παραδείγματα χωρών που κατέρρευσαν λόγω της έλλειψης πολιτικής συναίνεσης.

Ο Δρ. Scott B. MacDonald είναι ο Chief Economist για το Smith’s Research & Gradings, συνεργάτης στην Κοινοπραξία Πολιτικής της Καραϊβικής και συνεργάτης ερευνητής στους Global Americans