Οι επιπτώσεις στην Ελλάδα από τη «βόμβα» Τραμπ στο παγκόσμιο εμπόριο
Σεισμό έχει προκαλέσει στις διεθνείς αγορές το εκτελεστικό διάταγμα του Αμερικανού προέδρου Τραμπ για “αμοιβαίους δασμούς” στις εισαγωγές προϊόντων από μια μεγάλη λίστα χωρών σε όλο τον κόσμο -όπως Κίνα (34%), ΕΕ (20%), Βιετνάμ (46%), Ταϊβάν (32%), Ιαπωνία (24%), Ινδία (26%)- το οποίο προοιωνίζεται σαρωτικές αλλαγές στο παγκόσμιο εμπόριο, με προκλήσεις και κινδύνους.
Αβεβαιότητες αναδύονται για την Ευρώπη αλλά και για την Ελλάδα, παρά τις καθησυχαστικές δηλώσεις παραγόντων της αγοράς που προσβλέπουν στην εξειδίκευση των αποφάσεων, οι οποίες και κατά την προηγούμενη θητεία Τραμπ είχαν οδηγήσει και σε εξαιρέσεις. Για παράδειγμα, την περίοδο διακυβέρνησης 2017-2021 οι αποφάσεις ήταν σκληρές για πολλές χώρες της ΕΕ και ειδικά για τους Ισπανούς τυποποιητές ελαιολάδου. Αντίθετα, ελληνικά προϊόντα όπως π.χ. η φέτα, το ελαιόλαδο, το κρασί εξαιρέθηκαν τελικά από τη λίστα των δασμών αλλά είχε προηγηθεί μεγάλη κινητοποίηση μεταποιητών, Αμερικανών εισαγωγέων, λιανεμπόρων ακόμη και επιχειρηματιών της ho.re.ca.. Κάτι ανάλογο αναμένεται και στο προσεχές διάστημα, κατά το οποίο προβλέπεται να ενταθούν οι διαπραγματεύσεις για το κλείσιμο των νέων εμπορικών συμφωνιών με εμπόρους στις ΗΠΑ.
Σημειώνεται ότι η ελληνική οικονομία διατηρεί πλεονασματικό εμπορικό ισοζύγιο με τις ΗΠΑ, γύρω στα 0,5 δισ. ευρώ, κατά μ.ο. ετησίως, φτάνοντας το 2023 στα 0,6 δισ. ευρώ ενώ πλεόνασμα καταγράφηκε και το 2024. Σύμφωνα με στοιχεία που Πανελλήνιου Συνδέσμου Εξαγωγέων οι ελληνικές εξαγωγές στις ΗΠΑ πέρυσι ανήλθαν σε 2,411 δισ. ευρώ έναντι εισαγωγών 2,143 δισ. ευρώ. Σημειώνεται επίσης ότι το μερίδιο των ΗΠΑ στις ελληνικές εμπορευματικές εξαγωγές βρίσκεται σε ανοδική πορεία, σε όρους αξίας, με συνεισφορά περίπου 4% στο σύνολο των ελληνικών εξαγωγών ή 3,3% εξαιρώντας τα ενεργειακά προϊόντα, με βάση τα στοιχεία του 2023 και περίπου στο 4,8% με βάση προσωρινά στοιχεία λίγο πριν το κλείσιμο του 2024.
Σε επίπεδο ΕΕ το μερίδιο των ΗΠΑ στις εξαγωγές είναι σχεδόν διπλάσιο, περίπου 8,5% κατά μ.ο. ξεπερνώντας το 28% για την Ιρλανδία, το 10% για την Ιταλία, το 9% για τη Γερμανία και το 7% για τη Γαλλία.
Θα πρέπει πάντως να σημειωθεί ότι στις ελληνικές εξαγωγές στις ΗΠΑ τη μεγαλύτερη συνεισφορά έχουν οι κλάδοι τροφίμων και ειδικά λαχανικά και φρούτα, πετρελαιοειδή και βιομηχανικά προϊόντα όπως μέταλλα και υλικά κατασκευών.
Οι επιπτώσεις στη μεταποιητική βιομηχανία και τα νωπά φρούτα
Στελέχη εξαγωγικών εταιρειών μεταφέρουν στο Fortune Greece ότι οι νέοι δασμοί δεν θα έχουν επίπτωση στα νωπά φρούτα και λαχανικά, λόγω της μεγάλης ζήτησης. Για παράδειγμα, τα ακτινίδια, προϊόν που παράγεται κατά βάση σε Ελλάδα και Ιταλία -χώρες που θα έχουν τους ίδιους δασμούς-, θα απορροφηθούν από τις ΗΠΑ. Εκτιμάται δε ότι οι Αμερικανοί καταναλωτές θα προτιμήσουν τα συγκεκριμένα προϊόντα, που υπερέχουν ποιοτικά με αντίστοιχα του Ιράν και της Κίνας, αν και θα επωμιστούν ανατιμήσεις λόγω των δασμών. Πρακτικά, οι δασμοί θα επιβαρύνουν τους καταναλωτές και όχι τους εξαγωγείς. Η Ελλάδα ωστόσο θα έχει επίπτωση στα μεταποιημένα προϊόντα όπως κομπόστες, επιτραπέζιες ελιές, φέτα κ.α.. Ειδικά σε περιπτώσεις προϊόντων που η αμερικανική αγορά μπορεί να προμηθευτεί και από άλλες χώρες, θα υπάρχουν επιπτώσεις για την ελληνική βιομηχανία τροφίμων. Εξάλλου, μεγάλες ελληνικές βιομηχανίες έχουν ήδη εκτιμήσει τον κίνδυνο και μελετούν τρόπους να καλύψουν την μείωση των εξαγωγών που θα υποστούν από τους δασμούς.
Ας σημειωθεί ότι μειώσεις εξαγωγών θα υποστούν και οι εταιρείες του ανταγωνισμού στις ευρωπαϊκές χώρες. Τα προϊόντα που δεν θα κατευθυνθούν στην αμερικανική αγορά θα κατευθυνθούν σε αγορές της ΕΕ πιέζοντας τις τιμές, τουλάχιστον μέχρι να βρεθούν εναλλακτικές λύσεις για εξαγωγές σε άλλες χώρες.
Η Κίνα, ειδικά όσο παραμένουν οι προκλήσεις στην Ερυθρά Θάλασσα, δεν προβάλλει ως εναλλακτική. Ο αποκλεισμός της διαδρομής μέσω της Διώρυγας του Σουέζ παραμένει πρόβλημα, αν και υπάρχουν προσδοκίες για επιστροφή στην κανονικότητα. Οι εξαγωγές φθίνουν στην περιοχή δεδομένου ότι επιβαρύνονται με μεγάλα κόστη μεταφοράς αλλά και χρόνο για να φτάσουν στον τελικό προορισμό τους.
Η ευαισθησία χάλυβα, αλουμινίου και ενδιάμεσων προϊόντων
Από την άλλη μεριά, επιπτώσεις θα έχει η βαριά βιομηχανία μας -έστω και ελεγχόμενες- από την επιβολή δασμών σε εισαγωγές χάλυβα και αλουμινίου στις ΗΠΑ. Επίσης, ελληνικές εξαγωγές ενδιάμεσων προϊόντων προς την ΕΕ, τα οποία χρησιμοποιούνται για την παραγωγή τελικών προϊόντων που εξάγονται από την ΕΕ προς τις ΗΠΑ, ενδέχεται να επηρεαστούν αρνητικά από τη νέα δασμολογική πολιτική των ΗΠΑ, σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται σε ειδικό κεφάλαιο της έκθεσης για την ελληνική οικονομία του Γραφείου Προϋπολογισμού της Βουλής. Αναλύοντας πρόσφατα τις δυνητικές άμεσες επιπτώσεις της νέας δασμολογικής πολιτικής των ΗΠΑ στις ελληνικές εξαγωγές χάλυβα και αλουμινίου, εξετάζεται την εμπειρία του 2018, με επιβολή δασμού 25% στις εισαγωγές χάλυβα και 10% στις εισαγωγές αλουμινίου (που καταργήθηκαν το 2021). Σύμφωνα με την έκθεση, η επιβολή δασμού 25% συνδέθηκε με σχετικά υψηλή ευαισθησία των ελληνικών εξαγωγών σιδήρου και χάλυβα στις ΗΠΑ, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι ο κλάδος δεν είχε την ευελιξία στην επέκταση σε νέες ή υπάρχουσες εξαγωγικές αγορές. Από την άλλη μεριά, η επιβολή δασμού 10% στο αλουμίνιο δεν είχε επιπτώσεις στις ελληνικές εξαγωγές.
