Οι γερμανικές πολεμικές αποζημιώσεις στο επίκεντρο των πολωνικών εκλογών
Οι πολεμικές αποζημιώσεις για τα εγκλήματα των Ναζί βρίσκονται στο επίκεντρο της προεδρικής κούρσας στην Πολωνία. Η συζήτηση αυτή βασίζεται σε αξίωση ύψους 1,3 τρισεκατομμυρίων ευρώ για αποζημιώσεις, η οποία προτάθηκε για πρώτη φορά το 2022 από το υπερεθνικιστικό κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS) και έκτοτε έχει υποστηριχθεί και από την Κεντροδεξιά Πολιτική Πλατφόρμα του Πρωθυπουργού Ντόναλντ Τουσκ.
Ο Ραφάλ Τρζασκόφσκι, υποψήφιος της Πολιτικής Πλατφόρμας και φαβορί για τις εκλογές του Μαΐου, δήλωσε σε πρόσφατη προεκλογική συγκέντρωση ότι είναι αδύνατο να αποκατασταθούν οι σχέσεις με τη Γερμανία χωρίς να αντιμετωπιστούν τα ιστορικά παράπονα. «Πρέπει να μιλήσουμε για το τι συνέβη στη Γερμανία, για το τι έκαναν οι Γερμανοί στην Πολωνία. Χωρίς αυτό, είναι αδύνατο να χτίσουμε συμφιλίωση», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Ο κύριος αντίπαλός του, ο υποψήφιος του PiS Κάρολ Ναβρότσκι, υιοθετεί πιο επιθετική στάση στο ζήτημα, όπως και ο ακροδεξιός υποψήφιος Σλαβομίρ Μέντζεν, του οποίου η υποστήριξη στις δημοσκοπήσεις αυξάνεται. «Η πολωνική κοινωνία κινείται πραγματικά προς τα δεξιά, οπότε όλα αυτά τα ζητήματα σχετικά με την ιστορία, την ταυτότητα και τη μεταπολεμική δικαιοσύνη είναι πολύ σημαντικά σε αυτή την προεδρική εκστρατεία», δήλωσε ο Άνταμ Λεσζίνσκι, διευθυντής του Ινστιτούτου Πολιτικής Σκέψης Γκαμπριέλ Ναρουτόβιτς, μιας κρατικής δεξαμενής σκέψης.
Η πολιτική δυναμική
Το PiS παρουσιάζεται ως υπερασπιστής της πολωνικής κυριαρχίας, αλλά σύμφωνα με τον Λεσζίνσκι «η Πολιτική Πλατφόρμα του Τουσκ ουσιαστικά είναι μια πιο ήπια εκδοχή των ίδιων πραγμάτων». Εάν εκλεγεί πρόεδρος, ο Ναβρότσκι δεσμεύθηκε τον περασμένο μήνα να εξασφαλίσει γερμανικές πολεμικές αποζημιώσεις «εκ μέρους των σχεδόν 6 εκατομμυρίων Πολωνών που δολοφονήθηκαν από το Τρίτο Ράιχ». Δήλωσε σε συγκέντρωση ότι «οι Γερμανοί θα με δουν ως εταίρο σε οικονομικά ζητήματα, αλλά και ως σκληρό ανταγωνιστή στην απαίτηση αυτών που μας οφείλονται».
Παρότι ο Ναβρότσκι υπολείπεται του Τρζασκόφσκι στις δημοσκοπήσεις, έρευνα του Nationwide Research Group τον Ιανουάριο έδειξε για πρώτη φορά ότι θα μπορούσε να κερδίσει οριακά σε δεύτερο γύρο. Ο Μέντζεν, της ακροδεξιάς Συνομοσπονδίας, βρίσκεται στην τρίτη θέση.
Ιστορικές προσεγγίσεις
Ο Ναβρότσκι, χωρίς κομματική ιδιότητα στο PiS, έχει χτίσει την καριέρα του πάνω στα ιστορικά παράπονα κατά του Βερολίνου και της Μόσχας, ενώ έχει επικρίνει και το Κίεβο για καθυστερήσεις στην εκταφή Πολωνών, θυμάτων των σφαγών του Βόλυν το 1940. Ως διευθυντής του Μουσείου Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στο Γκντανσκ, κατηγορήθηκε για αναθεωρητισμό και αντιμετώπισε νομικές διαμάχες με την προηγούμενη διοίκηση του μουσείου.
Πρόσφατα, ο Ναβρότσκι κατηγορήθηκε για κακή διαχείριση των οικονομικών του μουσείου και για συνδέσεις με εγκληματικές και νεοναζιστικές ομάδες, κάτι που αρνείται. «Η ανάγκη να αντιμετωπίσει αυτές τις κατηγορίες δεν βοήθησε την εκστρατεία του», δήλωσε ο Πάβελ Μαχτσέβιτς, ιστορικός και συνιδρυτής του μουσείου.
Ιστορική διάσταση
Μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, οι πολωνογερμανικές σχέσεις ήταν λιγότερο συγκρουσιακές, αλλά το αντιγερμανικό συναίσθημα αναδείχθηκε ως πολιτικό εργαλείο από το PiS στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Το PiS συνεχίζει να παρουσιάζει τον Τουσκ ως «όργανο του Βερολίνου, των Βρυξελλών και της Μόσχας», ενώ το 2023 ο ηγέτης του PiS, Γιάροσλαβ Κατσίνσκι, τον κατηγόρησε δημόσια ως «Γερμανό πράκτορα».
Συμπεράσματα
Παρά τις προσπάθειες για αναθέρμανση των σχέσεων με το Βερολίνο από τον Φρίντριχ Μερτς, φαβορί των Χριστιανοδημοκρατών για την καγκελαρία στη Γερμανία, η προσέγγιση με τη Γερμανία δεν θεωρείται πολιτικά αποδοτική στην Πολωνία. Ο Μέντζεν έχει δηλώσει ότι θα «σταματήσει την προώθηση της γερμανικής ιστορικής μνήμης στην Πολωνία», εκφράζοντας έναν διάχυτο εθνικιστικό λόγο.
Η επανεμφάνιση ιστορικών παραπόνων συνδέεται και με τον φόβο απώλειας της πολωνικής ταυτότητας στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, όπως εξήγησε ο Γιανούζ Ράιτερ, πρώτος πρέσβης της Πολωνίας στο ενωμένο Βερολίνο. «Όσο περισσότερο οι άνθρωποι συνειδητοποιούσαν ότι ζούσαν σε έναν ανοιχτό ευρωπαϊκό χώρο, ειδικά με τους Γερμανούς, τόσο περισσότερο κάποιοι ήθελαν διαβεβαίωση ότι η πολωνική τους ταυτότητα δεν θα χαθεί», σημείωσε χαρακτηριστικά.
