Όταν οι εθνικές ανάγκες γεννούν αμυντικές καινοτομίες
*Του Παντελή Τζωρτζάκη, Διευθύνων Σύμβουλος, ΕΛΚΑΚ
Ζούμε σε καιρούς συνεχούς καινοτομίας. Mόλις τα τελευταία 5 χρόνια, η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης έχει επαναπροσδιορίσει τα όρια των δυνατοτήτων μας. Η ωρίμανση της κβαντικής υπολογιστικής έχει διαμορφώσει νέες ισορροπίες στον κυβερνοχώρο. Η τεχνολογία mRNA έχει ανοίξει νέους ορίζοντες στην φαρμακοβιομηχανία για την ταχεία αντιμετώπιση βαριών και ανίατων ασθενειών.
Η έκρηξη αυτή της καινοτομίας, μας προτρέπει να σκεφτούμε πέραν των συμβατικών ορίων. Μας προτρέπει να μετατρέψουμε το «αυτό δεν γίνεται» στο «ας δούμε πώς μπορεί να γίνει». Μας προτρέπει να τολμήσουμε – υπεύθυνα.
Ανατρέχοντας στο παρελθόν, θα παρατηρήσουμε μια διαφορετική αλλά εξίσου σημαντική έκφραση τολμηρής καινοτομίας. Το 1940, αντιμέτωπος με την Γερμανική απειλή, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Franklin D. Roosevelt, έκανε κάτι πρωτόγνωρο για την εποχή του. Μετά από εισήγηση του Κοσμήτορα της Σχολής Μηχανικών του MIT, Vannevar Bush, διασύνδεσε για πρώτη φορά τον στρατό με την επιστημονική κοινότητα και την αγορά. Έτσι «γεννήθηκε» η Εθνική Επιτροπή Έρευνας για την Άμυνα (NDRC), ο «πρόγονος» του σημερινού DARPA και του DIU.
Οι απαιτήσεις των καιρών
Μέσα από τις παραπάνω εκφάνσεις της καινοτομίας, μπορεί κανείς να διαπιστώσει ένα κοινό χαρακτηριστικό: οι μεγάλες ανάγκες γεννούν νέες, τολμηρές λύσεις. Ακόμη και σε περιβάλλοντα αυστηρά, στις πιο αντίξοες συνθήκες ή σε μεγάλες κρίσεις, η καινοτομία πάντα θα βρίσκει το έδαφος να φυτρώσει. Ως φύσει αισιόδοξος άνθρωπος, η πεποίθηση αυτή με έχει συνοδεύσει σε όλη την επαγγελματική μου πορεία και σήμερα αποτυπώνεται ανεξίτηλα στην μεγάλη αποστολή του Ελληνικού Κέντρου Αμυντικής Καινοτομίας (ΕΛΚΑΚ Α.Ε.), δηλαδή, την ανάπτυξη ενός ισχυρού οικοσυστήματος αμυντικής καινοτομίας, ικανό να στηρίξει και να καλύψει τις εθνικές ανάγκες ασφάλειας και να προκαλέσει οικονομική ευημερία για τη χώρα.
Οι ταχύρρυθμες εξελίξεις απαιτούν από τα κράτη να αναγνωρίσουν ότι αν δεν καινοτομήσουν, αν δεν διαταράξουν παλιές πρακτικές, τότε διακινδυνεύουν την ανταγωνιστικότητα και πρόοδό τους. Η χώρα μας έχει ήδη αναγνωρίσει την αναγκαιότητα δράσης στον τομέα αυτό – από τη συμβολή της στην δημιουργία ενός διασυνοριακού οικοσυστήματος καινοτομίας με τον ΦΑΡΟ έως και την δρομολόγηση της Ατζέντας 2030. Σε αυτήν την κατεύθυνση βρίσκεται και το ΕΛΚΑΚ, επιδιώκοντας την εισαγωγή της καινοτομίας στις Ένοπλες Δυνάμεις.
Η τεχνολογική ανάπτυξη σε συνδυασμό με τις γεωπολιτικές ανισορροπίες, έχουν γεννήσει την ανάγκη ενίσχυσης της εθνικής επιχειρησιακής ικανότητας και της κάλυψης των εθνικών αμυντικών απαιτήσεων μέσα από εγχώριες, καινοτόμες ιδέες. Και υπάρχουν ιδέες, πολλές. Άλλες τολμηρές, άλλες πρώιμες αλλά πολλά υποσχόμενες, και άλλες ήδη έτοιμες να δοκιμαστούν αρκεί να τους δοθεί η ευκαιρία. Το ΕΛΚΑΚ λοιπόν επιδιώκει να διασυνδέσει, όλους τους κόμβους του εγχώριου οικοσυστήματος αμυντικής καινοτομίας – τις νεοφυείς επιχειρήσεις, την αμυντική βιομηχανία, τα ερευνητικά κέντρα, τα ακαδημαϊκά ιδρύματα, τις Στρατιωτικές Σχολές, αλλά και επενδυτικούς και χρηματοοικονομικούς φορείς – ώστε να μετουσιώσει το καινοτόμο δυναμικό της χώρας σε αμυντικό έργο.
«Ας δούμε πως μπορεί να γίνει»
Πώς θα το πετύχουμε αυτό; Απευθυνόμενοι στους παράγοντες του οικοσυστήματος αμυντικής καινοτομίας, ανεξαρτήτως μεγέθους, αναζητάμε μέσα από διάφορα εργαλεία τη δική τους προσέγγιση για την επίλυση επιχειρησιακών «προβλημάτων».
Ο ανθρώπινος νους είναι «προγραμματισμένος» να πιστεύει ότι σε ένα πρόβλημα, αντιστοιχεί μια λύση, ενώ στην πραγματικότητα ένα πρόβλημα έχει πολλές σωστές λύσεις. Θέλουμε, λοιπόν, να αφαιρέσουμε το στοιχείο της «μοναδικότητας» από το αντικείμενο των διαγωνιστικών διαδικασιών μας και να μην περιορίσουμε τις δυνατότητες των εταιρειών ή των ανθρώπων που δραστηριοποιούνται στο «μέτωπο του μέλλοντος,» δηλαδή στην καινοτομία. Αλλά αντίθετα, να τις διευρύνουμε.
Στο πλαίσιο αυτό έχουμε κινητοποιήσει παράλληλες ενέργειες που στοχεύουν τόσο στην κάλυψη τρεχουσών αμυντικών απαιτήσεων όσο και στη διαμόρφωση του μέλλοντος της άμυνας – πάντα με την κατευθυντήρια γραμμή των Ενόπλων Δυνάμεων και των φορέων ασφάλειας. Υπάρχουν σήμερα ανοιχτές προκηρύξεις για ανάπτυξη καινοτόμων λύσεων που αφορούν στα μη επανδρωμένα συστήματα και συστήματα διοίκησης, ελέγχου και πληροφοριών, και ταυτόχρονα ένα μαζικό κάλεσμα στις νεοφυείς επιχειρήσεις της Ελλάδας και το οικοσύστημα για την παρουσίαση των δυνατοτήτων τους στους τεχνολογικούς τομείς που θεωρούμε μείζονος σημασίας για την αμυντική θωράκιση της επόμενης ημέρας. Έτσι θα χαρτογραφήσουμε το έως τώρα «αόρατο» αλλά πραγματικό δυναμικό της χώρας, ανοίγοντας ένα μεγάλο παράθυρο αμυντικών δυνατοτήτων και προοπτικής.
Αλλά θα πάμε ένα βήμα παραπέρα. Αν επιχειρήσουμε να αναπτύξουμε μια γραμμή παραγωγής για αποκλειστικά στρατιωτική χρήση, τότε δεν θα καταφέρουμε να προσελκύσουμε και να επιτύχουμε ανάπτυξη μεγάλης κλίμακας. Είναι σημαντικό να μοχλεύσουμε τις τεχνολογίες διττής χρήσης – τεχνολογίες δηλαδή που έχουν τόσο αμυντική όσο και εμπορική εφαρμογή (πχ. drones, cybersecurity, AI), υπηρετώντας ένα ευρύ φάσμα αναγκών που αφορούν στην ασφάλεια της ανθρώπινης ζωής, την προστασία του περιβάλλοντος από φυσικές καταστροφές, και την πολιτική προστασία. Τεχνολογίες διττής χρήσης σημαίνει μεγαλύτερη κατανάλωση, μεγαλύτερη απόδοση, μεγαλύτερο επενδυτικό ενδιαφέρον και μεγαλύτερη ανταγωνιστικότητα. Με άλλα λόγια, αν η εκπλήρωση αμυντικών αναγκών εκφράζει παράλληλα και μια επιχειρηματική ευκαιρία για τις ελληνικές επιχειρήσεις, τότε θα ελκύσουμε το πραγματικό δυναμικό της χώρας και όσο υπάρχει αυτή η δυναμική, τόσο θα επωφελείται η εθνική ασφάλεια και οικονομία.
Στο πνεύμα αυτό, πολλές φορές έχω ανακαλέσει μια φράση αποδιδόμενη στον Χένρι Φορντ που πιστεύω είναι τόσο επίκαιρη, «αν ρωτούσα τους ανθρώπους τι θέλουν, θα μου έλεγαν πιο γρήγορα άλογα» και όχι μια μηχανή, αναδεικνύοντας μια πρωτότυπη προσέγγιση για την εποχή του: να προβλέπει και όχι απλά να καλύπτει ανάγκες. Η χώρα μας έχει όλα τα συστατικά για να καταστεί «έξυπνη» γραμμή παραγωγής λύσεων για τις ανάγκες ασφάλειάς της αλλά και ένα κέντρο αμυντικής αριστείας σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Αρκεί να τολμήσουμε και να τα αξιοποιήσουμε με υπευθυνότητα.
*Ο Παντελής Τζωρτζάκης είναι Διευθύνων Σύμβουλος του Ελληνικού Κέντρου Αμυντικής Καινοτομίας
