Παγκόσμιο χρέος: Πώς εκτοξεύτηκε στα 315 τρισ. δολάρια
Ο παγκόσμιος απολογισμός χρέους φθάνει τα 315 τρισεκατομμύρια δολάρια και συνεχίζει να αυξάνεται. Για πρώτη φορά από την εποχή των Ναπολεόντειων πολέμων, το χρέος πλησιάζει το 100% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Το 2024, το παγκόσμιο ΑΕΠ εκτιμάται σε 109,5 τρισεκατομμύρια δολάρια, δηλαδή περίπου στο ένα τρίτο του παγκόσμιου χρέους.
Σήμερα, με 8,1 δισεκατομμύρια ανθρώπους στον κόσμο, κάθε κάτοικος της Γης θα έπρεπε να πληρώσει περίπου 39.000 δολάρια αν το χρέος μοιραζόταν ισομερώς, σύμφωνα με το CNBC. Πρέπει να ανησυχούμε για αυτό το χρέος; Το παγκόσμιο χρέος περιλαμβάνει τον δανεισμό από νοικοκυριά, επιχειρήσεις και κυβερνήσεις. Οι περισσότεροι γνωρίζουν το χρέος των νοικοκυριών, που περιλαμβάνει στεγαστικά δάνεια, πιστωτικές κάρτες και φοιτητικά δάνεια. Στις αρχές του έτους, αυτό το χρέος ανερχόταν στα 60 τρισεκατομμύρια δολάρια.
Το χρέος των επιχειρήσεων, το οποίο χρησιμοποιείται για τη χρηματοδότηση επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και ανάπτυξης, διαμορφώνεται στα 164,5 τρισεκατομμύρια δολάρια, με τον χρηματοοικονομικό τομέα να εκπροσωπεί 70,4 τρισεκατομμύρια δολάρια. Το κρατικό χρέος για τη χρηματοδότηση δημοσίων υπηρεσιών και έργων, χωρίς αύξηση φόρων, ανέρχεται στα 91,4 τρισεκατομμύρια δολάρια.
Το χρέος δεν είναι απαραίτητα κάτι κακό, καθώς μπορεί να βοηθήσει κάποιον να σπουδάσει ή να αγοράσει σπίτι, να βοηθήσει τις επιχειρήσεις να επεκταθούν ή να επιτρέψει στις κυβερνήσεις να χρηματοδοτήσουν κοινωνικά προγράμματα, να προωθήσουν την ανάπτυξη ή να ανταποκριθούν σε κρίσεις. Τα αρχεία δείχνουν ότι το δημόσιο χρέος υπάρχει εδώ και τουλάχιστον 2.000 χρόνια, χρησιμοποιούμενο κυρίως για την ίδρυση κοινοτήτων, πόλεων, κρατών και για τη χρηματοδότηση πολέμων.
Οι κυβερνήσεις έχουν από καιρό συσσωρεύσει μεγάλα χρέη λόγω πολέμων, όπως οι Ναπολεόντειοι πόλεμοι, ο Γαλλο-Πρωσικός Πόλεμος και ο Αμερικανικός Εμφύλιος Πόλεμος του 19ου αιώνα. Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, ο πιο ακριβός πόλεμος στην ιστορία, πυροδότησε πολλές κρίσεις χρέους, με τα περισσότερα εκκρεμή δάνεια να οφείλονται στις ΗΠΑ.
Από τη δεκαετία του 1950, έχουν σημειωθεί τέσσερα μεγάλα κύματα συσσώρευσης χρέους. Το πρώτο κύμα ξεκίνησε από τη Λατινική Αμερική τη δεκαετία του 1980, οδηγώντας 16 χώρες να αναδιαρθρώσουν τα δάνειά τους. Το δεύτερο κύμα επηρέασε τη Νοτιοανατολική Ασία στις αρχές του 21ου αιώνα, ενώ οι ΗΠΑ και η Ευρώπη ανέλαβαν το βάρος του τρίτου κύματος κατά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2007-2008. Τώρα βρισκόμαστε στο τέταρτο κύμα, που ξεκίνησε το 2010 και συνέπεσε με την πανδημία του Covid-19, αναγκάζοντας τις κυβερνήσεις να αυξήσουν τον δανεισμό για να στηρίξουν επιχειρήσεις και πολίτες κατά τα lockdown.
Το παγκόσμιο χρέος αυξήθηκε στο 256% του ΑΕΠ το 2020, σημειώνοντας τη μεγαλύτερη ετήσια αύξηση από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Όμως, η πανδημία απλώς επιδείνωσε ένα προϋπάρχον πρόβλημα. Το χρέος συσσωρευόταν για τουλάχιστον μια δεκαετία καθώς άτομα, εταιρείες και κυβερνήσεις ξόδευαν πάνω από τις δυνατότητές τους. Πόσο χρέος είναι υπερβολικό και πότε γίνεται μη βιώσιμο;
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Ζάμπια, όπου το 2021, η εξυπηρέτηση του χρέους αντιπροσώπευε το 39% του εθνικού προϋπολογισμού. Εκείνη τη χρονιά, η κυβέρνηση ξόδεψε περισσότερα για την πληρωμή χρεών παρά για την εκπαίδευση, την υγεία, το νερό και την αποχέτευση μαζί, περιορίζοντας την ικανότητα του έθνους να επενδύσει στο μέλλον.
Ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ είναι η οικονομική μέτρηση που συγκρίνει το δημόσιο χρέος μιας χώρας με το ΑΕΠ της. Αν δύο χώρες έχουν 30 δισεκατομμύρια δολάρια χρέος, αλλά η μία έχει οικονομία 30 δισεκατομμυρίων και η άλλη σχεδόν 30 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, είναι σαφές ποια χώρα επωμίζεται το μεγαλύτερο βάρος χρέους. Αυτό, σε συνδυασμό με δυσμενείς συναλλαγματικές ισοτιμίες και επιτόκια, κάνει το χρέος πιο επικίνδυνο για τις μικρότερες οικονομίες.
Υπάρχουν όμως εξαιρέσεις, όπως η Ιαπωνία, η τέταρτη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο και μια από τις πιο χρεωμένες χώρες, με συνολικό χρέος πάνω από το 600% του ΑΕΠ. Το μεγαλύτερο μέρος του χρέους της Ιαπωνίας είναι δημόσιο, αλλά τα τελευταία χρόνια ο χρηματοπιστωτικός τομέας είναι αυτός που επιβαρύνεται περισσότερο, όχι η κυβέρνηση.
Περίπου τα δύο τρίτα του παγκόσμιου χρέους προέρχονται από ώριμες οικονομίες, με την Ιαπωνία και τις ΗΠΑ να συνεισφέρουν σημαντικά. Ωστόσο, ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ για τις ώριμες οικονομίες έχει μειωθεί. Από την άλλη, οι αναδυόμενες αγορές διατηρούν χρέος 105 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, με το λόγο χρέους προς ΑΕΠ να φτάνει στο νέο υψηλό του 257%, ωθώντας τον συνολικό δείκτη προς τα πάνω για πρώτη φορά σε τρία χρόνια. Η Κίνα, η Ινδία και το Μεξικό συνέβαλαν περισσότερο σε αυτήν την αύξηση.
Το τέταρτο κύμα χρέους ήταν η μεγαλύτερη, ταχύτερη και πιο ευρεία αύξηση χρέους που έχουμε δει από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Καλύτερες πολιτικές και οικονομικοί κανονισμοί έχουν αποτρέψει μια εκτεταμένη κρίση χρέους. Ωστόσο, η προοπτική ενός ισχυρότερου δολαρίου ή ενός εμπορικού πολέμου θα μπορούσε να οδηγήσει πολλές χώρες σε χρεοκοπία.
