«Παραμύθι» η οικονομική κατάρρευση της Ρωσίας – Πώς μπορεί να ηττηθεί η οικονομία του Putin
Αναποτελεσματικές, σε μεγάλο βαθμό, χαρακτηρίζει τις κυρώσεις που έχουν επιβληθεί στη Ρωσία ο κορυφαίος γεωπολιτικός αναλυτής Anders Åslund, προτείνοντας, με άρθρο του στο National Interest, διαφορετικές μεθόδους ώστε να επέλθει ο θάνατος της οικονομίας του Putin.
Σύμφωνα με τον Åslund, η οικονομία της Ρωσίας δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλη: ανέρχεται περίπου σε 1,5 τρισεκατομμύριο δολάρια ενώ ταλαντεύεται από ένα ασταθές ρούβλι. Πράγματι, επισημαίνει ο αρθρογράφος, είναι πολύ ευάλωτη επειδή εξαρτάται από τις εξαγωγές εμπορευμάτων που είναι δύσκολο να μεταφερθούν και υπόκεινται πλέον σε κυρώσεις.
Η πλειοψηφία των εξαγωγών της είναι εμπορεύματα – ειδικά όταν οι τιμές του πετρελαίου είναι υψηλές. Τα συνολικά έσοδά της από τις εξαγωγές κυμαίνονται ανάλογα με τις τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου: από τα ασήμαντα 382 δισεκατομμύρια δολάρια το 2020 σε 628 δισεκατομμύρια δολάρια το 2022.
Σύμφωνα με τον Anders Åslund, έχει ήδη χάσει σχεδόν το σύνολο των 150 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων εξαγωγών φυσικού αερίου της προς την Ευρώπη, αξίας 60-70 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως, λόγω καθαρής αλαζονείας, αποδεικνύοντας ότι είναι αναξιόπιστη προμηθευτής.
Η Ρωσία απέτυχε να διαφοροποιήσει τις εξαγωγές φυσικού αερίου της. Οι κυρίαρχοι αγωγοί φυσικού αερίου πηγαίνουν στην Ευρώπη και η Ρωσία παράγει λίγο υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG). Μόνο 30 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα εξάγονται στην Κίνα μέσω αγωγών. Επίσης έχει ανατινάξει τους αγωγούς φυσικού αερίου που περνούσαν από το Τουρκμενιστάν, χάνοντας την ενεργειακή της απήχηση στην Κεντρική Ασία. Το 2023, η Gazprom μείωσε απότομα την παραγωγή της. Οι εγχώριες πωλήσεις φυσικού αερίου παραμένουν σε μεγάλο βαθμό επιδοτούμενες, επομένως η Gazprom στην πραγματικότητα μπορεί να χρεοκοπήσει. Με άλλα λόγια, η Δύση έχει νικήσει τη βιομηχανία φυσικού αερίου της Ρωσίας, επομένως πρέπει να επικεντρωθεί στις εξαγωγές πετρελαίου της.
Ο πετρελαϊκός τομέας της Ρωσίας είναι πολύ πιο σημαντικός και επαγγελματικά διαχειριζόμενος. Το πετρέλαιο αντιπροσωπεύει παραδοσιακά πάνω από το ήμισυ των συνολικών εξαγωγών της Ρωσίας. Συνεπώς, η Δύση και η Ουκρανία θα πρέπει να επικεντρωθούν στην ελαχιστοποίηση των εσόδων της Ρωσίας από τις εξαγωγές πετρελαίου. Στα τέλη του 2022, η Δύση επέβαλε ανώτατο όριο τιμών στο ρωσικό πετρέλαιο. Λειτούργησε καλά κατά το πρώτο εξάμηνο του 2023, αλλά στη συνέχεια οι τιμές αυξήθηκαν. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ εντόπισε με επιτυχία τους παραβάτες των κυρώσεων και έχει επιβάλει κυρώσεις σε πολλούς από αυτούς, με αυξανόμενη αποτελεσματικότητα. Τα έσοδα από τις εξαγωγές της Ρωσίας προβλέπεται να σταματήσουν στα 460 δισεκατομμύρια δολάρια από 628 δισεκατομμύρια δολάρια το 2022, αλλά η Δύση πρέπει να προχωρήσει περαιτέρω.
Μια πρόσθετη ρωσική αδυναμία είναι ότι οι εξαγωγές εμπορευμάτων απαιτούν φθηνές μεταφορές, κάτι που σημαίνει ναυτιλία ή αγωγούς, και η Ρωσία έχει περιορισμένη πρόσβαση στις θάλασσες. Το 90% των εξαγωγών πετρελαίου της Ρωσίας διέρχεται από δύο θάλασσες, τη ρηχή Βαλτική και τη Μαύρη Θάλασσα. Ως απάντηση στις κυρώσεις της Δύσης, το μεγαλύτερο μέρος του ρωσικού μαύρου χρυσού μεταφέρεται τώρα από έναν σκιώδη στόλο παλαιών δεξαμενόπλοιων με κακή ή καθόλου ασφάλιση. Τέτοια δεξαμενόπλοια δεν πρέπει να επιτρέπονται σε αυτά τα ύδατα, διότι μπορεί να προκαλέσουν περιβαλλοντική καταστροφή.
Η Βαλτική Θάλασσα περιβάλλεται από μέλη του ΝΑΤΟ και της ΕΕ που ενδιαφέρονται για το περιβάλλον, και ο ρωσικός σκιώδης στόλος είναι αναμφισβήτητα η μεγαλύτερη απειλή για την «υγεία» της. Ως εκ τούτου θα πρέπει να απαγορεύσουν αυτόν τον κίνδυνο στη Βαλτική Θάλασσα. Αυτό θα μπορούσε να γίνει σε δύο σημεία, στο στενό και ρηχό Öresund ή στον στενό κόλπο της Φινλανδίας, όπου η Φινλανδία και η Εσθονία μπορούν να επιβάλουν κάποια στάνταρ διέλευσης. Επίσης η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να επιδείξει γεωπολιτική δύναμη.
Ο ρόλος της Τουρκίας
Όλες οι εξαγωγές ρωσικού πετρελαίου από τη Μαύρη Θάλασσα πρέπει να περάσουν από την Κωνσταντινούπολη και τον στενό του Βοσπόρου. Πώς μπορεί η Τουρκία, η οποία επιβάλλει υγιείς περιβαλλοντικούς περιορισμούς στον Βόσπορο, να επιτρέπει τη διέλευση πετρελαιοφόρων που δεν πληρούν τις προδιαγραφές; διερωτάται ο αρθρογράφος. Πρόσφατα, η Ουκρανία ξεκίνησε τους βομβαρδισμούς των διυλιστηρίων πετρελαίου και των λιμανιών εξαγωγής. Επιμένοντας να είναι ανεξάρτητη από τις χώρες διέλευσης. Δεδομένου ότι η Ρωσία έχει επιτεθεί στα διυλιστήρια πετρελαίου της Ουκρανίας, θα ήταν δίκαιο να ανταποδώσει η Ουκρανία τη χάρη.
Η Ουκρανία μπορεί να βομβαρδίσει τις ρωσικές εγκαταστάσεις επειδή έχει αναπτύξει πολλούς τύπους drones Οι καλύτεροι και οι πιο έξυπνοι Ουκρανοί παράγουν τώρα drones.
Η Ουκρανία μέχρι στιγμής έχει βομβαρδίσει ένα από τα τρία μεγάλα λιμάνια πετρελαίου γύρω από την Αγία Πετρούπολη και ένα στο Tuapse κοντά στο Novorossiisk. Έχει επίσης πυρπολήσει πολλές αποθήκες πετρελαίου στη Ρωσία. Θα περίμενε κανείς ότι η Ουκρανία θα χτυπήσει περισσότερα διυλιστήρια, αποθήκες και λιμάνια εξαγωγής. Μετά από αυτό, η Ουκρανία μπορεί να προχωρήσει ανάντη και να βομβαρδίσει σημαντικές πετρελαϊκές εγκαταστάσεις και κόμβους, που δεν επισκευάζονται τόσο εύκολα όσο οι αγωγοί. Παράλληλα, η Δύση θα πρέπει να απαγορεύσει στις δυτικές εταιρείες παροχής υπηρεσιών πετρελαίου να εργάζονται στη Ρωσία, ιδίως τη Schlumberger, η οποία συνεχίζει να εργάζεται εκεί.
Αλλά δεν χρειάζεται ο κόσμος ρωσικό πετρέλαιο; Όχι πραγματικά. Επί του παρόντος, η παγκόσμια αγορά πετρελαίου βιώνει μια υπερβολή. Οι τιμές κινούνται πτωτικά, παρά τις προσπάθειες της Σαουδικής και της Ρωσίας να μειώσουν την παραγωγή. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν αντισταθμίσει πλήρως τις περικοπές. Αυτή τη στιγμή παράγουν περισσότερο πετρέλαιο από οποιαδήποτε χώρα, 13,2 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα, και μπορεί εύκολα να αυξήσει την παραγωγή. Αρκετές άλλες χώρες εκτός ΟΠΕΚ αύξησαν επίσης την παραγωγή τους. Συνεπώς, αυτή είναι η κατάλληλη στιγμή για να χτυπήσουμε τις ρωσικές εξαγωγές πετρελαίου, επισημαίνει ο αθρογράφος.
Η Δύση θα πρέπει να προχωρήσει πέρα από τις εξαγωγές φυσικού αερίου της Ρωσίας και τη μείωση στην τιμή των εξαγωγών πετρελαίου: θα πρέπει να προσανατολιστεί στον μηδενισμό των εξαγωγών πετρελαίου και προϊόντων πετρελαίου της Ρωσίας, που ανήλθαν σε περίπου 230 δισεκατομμύρια δολάρια το 2021.
Δεδομένου ότι περίπου το ήμισυ των συνολικών εξαγωγών της Ρωσίας αποτελείται από πετρέλαιο, οι ουκρανικοί βομβαρδισμοί θα μπορούσαν να μειώσουν σημαντικό κομμάτι των συνολικών εξαγωγών (628 δισεκατομμύρια δολάρια το 2022 και 460 δισεκατομμύρια δολάρια το 2023). Τότε, η Ρωσία θα γονατίσει και δεν θα έχει άλλη επιλογή από το να περιορίσει τις στρατιωτικές της δαπάνες, καταλήγει ο Anders Åslund.
Ο Anders Åslund είναι ανώτερος συνεργάτης στο Stockholm Free World Forum. Κορυφαίος ειδικός στις οικονομίες της Ανατολικής Ευρώπης, έχει συγγράψει δεκαέξι βιβλία. Έχει συμβουλεύσει τις κυβερνήσεις της Ρωσίας και της Ουκρανίας και κέρδισε το D.Phil. από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
