Το ΠΕΔΥ που δεν λέει… να μεγαλώσει

Της Νατάσσας Ν. Σπaγαδώρου

Τι καθοριστικό άραγε συνέβη και η Ελλάδα δεν είχε ένα βασικό, αναγκαίο και αυτονόητο αγαθό, την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΠΦΥ);

Πού «σκάλωσε» άραγε το ζήτημα όλα αυτά τα χρόνια και δεν μπορέσαμε να κτίσουμε ένα δίκτυο ΠΦΥ –το οποίο διαθέτουν όλες οι χώρες του κόσμου– ώστε να αποσυμφορήσουμε τα νοσοκομεία και να επιφέρουμε εξοικονόμηση στο σύστημα από ακριβές και περιττές συχνά νοσηλείες;

Είναι δύσκολο να πιστέψει κάποιος ότι στην Ελλάδα του 2014 δεν έχουμε οικογενειακούς γιατρούς, παρά το γεγονός ότι διαθέτουμε πληθώρα ιατρικών επιστημόνων εξειδικευμένων, και ότι το βασικό και κύριο «σκαλοπάτι» της ΠΦΥ εξαντλείται στα ιδιωτικά φαρμακεία και στην καλή προαίρεση των γιατρών του Εθνικού Συστήματος Υγείας (ΕΣΥ).

Μία απάντηση απλή και καθαρή δίνει στο Fortune ο πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής ΠΦΥ, διοικητής των δύο Ψυχιατρείων (Δαφνί και Δρομοκαΐτειο), διδάκτωρ Ιατρικής, ειδικός στην Πολιτική Υγείας, Παύλος Θεοδωράκης.

«Αργήσαμε να αποκτήσουμε Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, γιατί κατά τη δημιουργία του Εθνικού Συστήματος Υγείας αναπτύχθηκαν πολλαπλές στρεβλώσεις και αντίστοιχες ομάδες συμφερόντων, με αποτέλεσμα να μην αναπτυχθεί ποτέ ουσιαστικά στη χώρα μας αυτό το αγαθό. Είναι αυτό ακριβώς, που ο καθηγητής από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) Wim Van Lerberghe ανέφερε στο ελληνικό Κοινοβούλιο, όταν βουλευτές ορισμένων κομμάτων, αλλά και συνδικαλιστές διαμαρτύρονταν ότι με το παρόν νομοσχέδιο η κυβέρνηση καταστρέφει την ΠΦΥ. Είπε ότι αυτό δεν μπορεί να συμβεί, διότι πολύ απλά η Ελλάδα δεν είχε αναπτύξει ποτέ Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας».

Να σημειωθεί ότι η ομάδα του Παύλου Θεοδωράκη σε συνεργασία με την task force παρέδωσε στο υπουργείο Υγείας πόρισμα, το οποίο και ακολουθείται, που αφορά την ανάπτυξη της ΠΦΥ, στην «καρδιά» της οποίας βρίσκεται ο οικογενειακός γιατρός.

Το ΠΕΔΥ είναι… γυμνό!
Μέχρι όμως να αναπτύξουμε τους οικογενειακούς γιατρούς, έχουμε το ΠΕΔΥ, το ολοκαίνουργιο Πρωτοβάθμιο Εθνικό Δίκτυο Υγείας, το οποίο γεννήθηκε τον χειμώνα του 2014, με «νονό» τον πρώην υπουργό Υγείας Άδωνη Γεωργιάδη, και σηματοδοτήθηκε από πολύμηνες απεργίες των γιατρών, οι οποίοι δεν μπόρεσαν να χωνέψουν τη μεγάλη αυτή αλλαγή στη ζωή τους, δηλαδή να κλείσουν τα ιδιωτικά τους ιατρεία, για τα οποία είχαν ξοδέψει χρήματα και πολλοί από αυτούς δεν τα είχαν αποπληρώσει, και να μπουν κάτω από την «ομπρέλα» του νέου συστήματος (όσοι ήθελαν βεβαίως).

Πράγματι, μπορεί να χρειαζόταν μια εντελώς καινούργια κατάσταση, ωστόσο το ΠΕΔΥ είναι «γυμνό», αφού λείπουν βασικές ιατρικές ειδικότητες και πολλά Κέντρα Υγείας και μονάδες δεν λειτουργούν ακόμη. Στο δυναμικό του ΠΕΔΥ σήμερα υπάρχουν περίπου 2.500 γιατροί και η ηγεσία του υπουργείου Υγείας σχεδιάζει την πρόσληψη 900 επικουρικών γιατρών σε πρώτη φάση και μόνιμων αργότερα. Επίσης, λειτουργούν εκατό πολυϊατρεία (πρώην ΙΚΑ και πρώην ΕΟΠΥΥ), που ωστόσο παρουσιάζουν σημαντικές ελλείψεις σε προσωπικό και ειδικότητες.

Το γεγονός ότι η χώρα μας ταλανίζεται από το έλλειμμα της ΠΦΥ και ότι οι όποιες προσπάθειες γίνονται σπασμωδικά παραδέχθηκε και ο ίδιος ο υπουργός Υγείας Μάκης Βορίδης στο τέλος Αυγούστου, κατά τη διάρκεια της επαναλειτουργίας του Κέντρου Υγείας στον Δήμο Ραφήνας – Πικερμίου, τονίζοντας χαρακτηριστικά: «Το 30% των περιστατικών που οδηγούνται σήμερα στη Δευτεροβάθμια Υγεία στην πραγματικότητα είναι περιστατικά που θα έπρεπε να τα έχει χειριστεί το πρωτοβάθμιο επίπεδο. Ένα τεράστιο βάρος μεταφέρεται στη Δευτεροβάθμια Υγεία, γιατί δεν έχουμε πλήρως ανεπτυγμένο το σύστημα της Πρωτοβάθμιας».

Ενδεικτικά η αύξηση των εισαγωγών στα νοσοκομεία το 2012 ανήλθε στο 28%, αριθμός που δικαιολογεί απόλυτα το γεγονός ότι δεν έχουμε ΠΦΥ.

Στο πλαίσιο ενδυνάμωσης της ΠΦΥ και στη λογική του Κέντρου Υγείας της Ραφήνας, η ηγεσία του υπουργείου Υγείας προγραμματίζει την πιλοτική λειτουργία Πολυδύναμων Κέντρων Υγείας (αστικού τύπου), 24ωρης λειτουργίας, αρχικά σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, δύο στην κάθε πόλη.

Μιλώντας στο Fortune, ο υπουργός Υγείας, αναφέρει με νόημα σχετικά με την ΠΦΥ: «Στο κέντρο της μεταρρύθμισης που έχει ξεκινήσει το υπουργείο Υγείας βρίσκεται η μετάβαση σε ένα ενισχυμένο πρωτοβάθμιο σύστημα υγειονομικής φροντίδας, το οποίο θα αποφορτίσει ένα ήδη βεβαρημένο νοσοκομειακό σύστημα. Θα ήμουν ευτυχής αν είχα τον πολιτικό χρόνο να δω πλήρως ανεπτυγμένο αυτό το πρωτοβάθμιο σύστημα υγειονομικής κάλυψης με 3.000 οικογενειακούς γιατρούς και πολυδύναμα κέντρα υγείας».

Πρωτοβάθμια υγεία… με ελλείψεις, γεμάτη οδοντίατρους
Ας ακούσουμε προσεκτικά, ωστόσο, τι λέει ο πρώην αντιπρόεδρος της ΠΟΣΕΥΠ – ΕΟΠΥΥ (Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Επιστημονικού Υγειονομικού Προσωπικού) Γιάννης Χρονόπουλος τόσο με την επιστημονική του ιδιότητα όσο και με τη θεσμική.

«Από τους 5.000 και πλέον γιατρούς που απάρτιζαν τον ΕΟΠΥΥ, μετά το σπάσιμο του οργανισμού στα δύο, παρέμειναν περίπου 2.500 περίπου γιατροί στο ΠΕΔΥ, οι περισσότεροι εκ των οποίων είναι οδοντίατροι, γιατροί άνευ ειδικότητας και γιατροί κοντά στη σύνταξη».

«Οι ελλείψεις είναι τεράστιες. Στο ΠΕΔΥ είναι δύσκολο ένας πολίτης να βρει βασικές ειδικότητες, όπως οφθαλμίατρο, παιδίατρο, παθολόγο και καρδιολόγο. Επιπλέον, από τους 2.500 περίπου γιατρούς που εργάζονται στο ΠΕΔΥ, οι περισσότεροι έχουν κερδίσει τα προσωρινά δικαστικά μέτρα προκειμένου να διατηρήσουν τα ιατρεία τους. Το μείζον πρόβλημα γι’ αυτούς είναι ότι πρέπει να πειθαρχήσουν στο 8ωρο, που σημαίνει ότι πρέπει να είναι σκυμμένοι πάνω σε έναν υπολογιστή τόσες ώρες και να συνταγογραφούν» συμπληρώνει ο Γιάννης Χρονόπουλος.

Αναφορικά με τις μονάδες υγείας του ΠΕΔΥ, ο Γιάννης Χρονόπουλος τονίζει ότι οι περισσότερες υπολειτουργούν, ενώ οι εργαστηριακές εξετάσεις, που ήταν το «δόλωμα» για τον ασθενή στο ΙΚΑ, δεν γίνονται ή πραγματοποιούνται ελλιπώς. Ο συνομιλιτής μας αναφέρει ότι ο ΕΟΠΥΥ δεν τροφοδοτεί τα εργαστήρια με αντιδραστήρια απαραίτητα για τις μικροβιολογικές και εργαστηριακές εξετάσεις.

Έτσι οι πολίτες βολεύονται με τους συμβασιούχους γιατρούς , που έχουν ένα όριο 200 επισκέψεων κάθε μήνα. Βέβαια, το χειρότερο αυτήν τη στιγμή, συνεχίζει, είναι η υπουργική απόφαση για το πλαφόν ανά ειδικότητα, ανά περιοχή και ανά ασθενή. Εδώ θα υπάρξουν δράματα, τονίζει ο Γιάννης Χρονόπουλος, καθώς τι θα συμβεί εάν το πλαφόν εξαντλείται στα μέσα του μήνα για έναν γιατρό; Πώς θα μπορέσει να εξυπηρετήσει τον ασθενή που έχει ανάγκη και δεν διαθέτει χρήματα για να επισκεφθεί έναν ιδιώτη γιατρό; Ο συνομιλητής μας αναφέρει ότι αυτά που συμβαίνουν στην χώρα με την υγεία και ειδικότερα με την ΠΦΥ είναι «άκρατος κρατικισμός σοβιετικού τύπου», ενώ παραδέχεται ότι ακόμη και σήμερα υπάρχουν «τρωκτικά» στον χώρο, καθώς δεν έγιναν βήματα που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην εκτόπισή τους, όπως η μηχανοργάνωση και ο σοβαρός και αμερόληπτος έλεγχος. Επιπλέον, η ηλεκτρονική συνταγογράφηση, όπως αναφέρει, δεν πέτυχε τον στόχο της, δηλαδή τον έλεγχο της προκλητής ζήτησης και υπερσυνταγογράφησης, με αποτέλεσμα σήμερα να βασανίζει τον γιατρό.

Τι λέει ο καθηγητής της ΕΣΔΥ Γιάννης Κυριόπουλος
«Η ανατροπή της ισορροπίας που έζησε επί πολλά χρόνια η χώρα, δηλαδή οι πολίτες να πληρώνουν από την τσέπη τους (ιδιωτική δαπάνη) εξαιτίας της ύφεσης που βιώνουμε εδώ και έξι χρόνια, έχει ως αποτέλεσμα», σύμφωνα με τον ομότιμο καθηγητή Οικονομικών της Υγείας στην ΕΣΔΥ Γιάννη Κυριόπουλο, «τη δραματική μείωση της δαπάνης στην ΠΦΥ και στη φαρμακευτική περίθαλψη, ο συνδυασμός των οποίων είναι υποκατάστατο της ακριβής νοσηλείας».

Με δύο λόγια, επειδή δεν έχουμε ΠΦΥ, αναγκαζόμαστε να πληρώνουμε πολλαπλάσια χρήματα σε νοσηλεία στα νοσοκομεία του ΕΣΥ, γεγονός που είναι και δυσβάστακτο οικονομικά για το σύστημα και επικίνδυνο για τους ασθενείς.

«Και ενώ αυτός θα έπρεπε να είναι ο δρόμος της μεταρρύθμισης, οι χειρισμοί και η διεθνής εποπτεία (τρόικα) έχουν φέρει το αντίθετο αποτέλεσμα» σημειώνει ο καθηγητής, προσθέτοντας ότι αυτό σημαίνει αύξηση των περιστατικών στο ΕΣΥ και κατά συνέπεια αύξηση της νοσοκομειακής δαπάνης. Αξίζει να σημειωθεί ότι η νοσοκομειακή δαπάνη μειώθηκε κατά 4,5% την πενταετία 2009 -2014 (ουσιαστικά δηλαδή έμεινε σταθερή), την ώρα που η μείωση στην ΠΦΥ ήταν 50% και στη φαρμακευτική περίθαλψη ήταν 60%. Το φαινόμενο αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αυξηθεί η δαπάνη των νοικοκυριών για φάρμακα και γιατρούς.

Η αντίθετη άποψη
Διαφορετική ωστόσο άποψη έχει ο πρόεδρος του ΕΟΠΥΥ Δημήτρης Κοντός για την ΠΦΥ. Σε ερώτηση για το πώς βλέπει την επόμενη ημέρα της ΠΦΥ στην Ελλάδα και τι έχουν να περιμένουν οι ασθενείς απαντά: «Η μεγάλη μεταρρυθμιστική προσπάθεια που βρίσκεται σε εξέλιξη στοχεύει στην ενδυνάμωση του νέου ενιαίου πυλώνα της Δημόσιας Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας με έμφαση στη λειτουργία του οικογενειακού γιατρού και στην κάλυψη όλων των πολιτών, ασφαλισμένων και ανασφάλιστων, με ποιοτικές υπηρεσίες υγείας στις δημόσιες δομές».

Ακόμη ο Δημήτρης Κοντός επισημαίνει τον μετασχηματισμό του ΕΟΠΥΥ σε έναν σύγχρονο αγοραστή – ασφαλιστή υπηρεσιών υγείας με ισχυρή διαπραγματευτική θέση, που θα διασφαλίζει όσες υπηρεσίες δεν μπορούν να δοθούν από τις δομές του ΠΕΔΥ.

Και συνεχίζει: «Το ΠΕΔΥ σε συνεργασία με τον ΕΟΠΥΥ μέρα με τη μέρα διαμορφώνουν ένα μεγάλο Εθνικό Δίκτυο Υπηρεσιών Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, που με επάρκεια, ποιότητα και αποτελεσματικότητα θα προσφέρουν την εξυπηρέτηση που αξίζουν οι πολίτες».

Φεύγοντας από το γραφείο του προέδρου του ΕΟΠΥΥ, θέλησα να τον ρωτήσω διακαώς εάν ήταν πράγματι η θέση αυτή η δυσκολότερη της καριέρας του. «Ο ΕΟΠΥΥ αποτελεί μία από τις σημαντικότερες μεταρρυθμιστικές προσπάθειες στα 40 χρόνια της Μεταπολίτευσης. Αυτό από μόνο του απαντά στην ερώτησή σας. Ναι, είναι η πιο δύσκολη πρόκληση που κλήθηκα να αντιμετωπίσω», απαντά ο Δημήτρης Κοντός.

Η τρέχουσα οικονομική κρίση πλήττει την Ελλάδα ισχυρότερα από κάθε άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Παράλληλα όμως προσφέρει στο ελληνικό σύστημα υγείας μια μοναδική ευκαιρία να επανασχεδιαστεί η συνολική προσέγγιση στη φροντίδα υγείας. Οι περικοπές στον προϋπολογισμό της υγείας, αν δεν συνοδευτούν από τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις με στόχο την αναδιάρθρωση του συστήματος, μόνο χειρότερη μπορεί να κάνουν την ήδη βεβαρημένη κατάσταση για τους Έλληνες πολίτες.

* Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Fortune που κυκλοφορεί στα περίπτερα