Περί κόστους ο λόγος

Η κοστολόγηση, ελέω της οικονομικής κρίσης που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια άρχισε να τριβελίζει το μυαλό πολλών Ελλήνων επιχειρηματιών: κυρίως η έλλειψή της συστηματικής εφαρμογής της. Πολλοί διαπιστώνουν ότι όταν δεν έχουν φροντίσει καλά τα κοστολόγιά τους, ο ισολογισμός και τα αποτελέσματα της επιχείρησης τους φαίνονταν τουλάχιστον απογοητευτικά.

Τι είναι όμως αυτό που κρατάει τόσες πολλές επιχειρήσεις μακριά από τον σωστό υπολογισμό του κόστους;

Ένας σημαντικός παράγοντας είναι η εντύπωση των επιχειρηματιών ότι «η εταιρία μας κάνει κοστολόγηση». Σαφώς, με κάποιο τρόπο όλοι υπολογίζουν το κόστος των προϊόντων που παράγουν, ακόμα και όταν δεν το υπολογίζουν. Το ερώτημα είναι, όμως, εάν ο τρόπος ή η μέθοδος που επιλέγουν φανερώνει το αληθινό κόστος ή καταλήγει σε ένα νούμερο που από τα πολλά ποσοστά από τα οποία προκύπτει, έχει παραμορφωθεί τόσο ώστε να καθίσταται μη χρηστικό για τη λήψη διοικητικών αποφάσεων.

Ένας άλλος παράγοντας είναι η υποβάθμιση του κλάδου της κοστολόγησης. Στην Ελλάδα η κοστολόγηση ως κλάδος έχε (ξε)μείνει για πολλά χρόνια στο ντουλάπι του χρόνου, κάνοντας τη γνώση που υπήρχε κάποτε, να περάσει στη λήθη. Οι «χρυσές» δεκαετίες με τα μεγάλα περιθώρια κέρδους άφηναν αδιάφορους τους διοικούντες των επιχειρήσεων για τα μικρά ποσοστά διαφοράς του κόστους που άδικα προσπαθούσαν να τονίσουν οι κοστολόγοι. Έτσι η «δουλειά» πέρασε σταδιακά στις αρμοδιότητες του λογιστή με ήσσονα σημασία και γενικό υπολογισμό. Τα γενικά έξοδα επιμερίζονταν σε όλα τα προϊόντα χωρίς μεγάλη ανάλυση και η κοστολόγηση ανάχθηκε σε παρακλάδι της τέχνης του οιωνισμού. Κάπως έτσι «χάθηκαν» και οι καλοί κοστολόγοι από τη χώρα μας, αφού αυτοί που ήθελαν να ακολουθήσουν το επάγγελμα δεν έβρισκαν θέσεις στην αγορά εργασίας.

Έπειτα ήρθε η οικονομική κρίση και ο έντονος ανταγωνισμός από την Ασία, με προϊόντα που είχαν τιμές τόσο φθηνές που προκάλεσαν πανικό στα στελέχη των επιχειρήσεων. Ως η πιο κοντινή λύση για απάντηση των νέων προκλήσεων έμοιαζαν η μείωση μισθών και οι απολύσεις εργαζομένων, πράγμα που έγινε με τα γνωστά οδυνηρά αποτελέσματα για την οικονομία της χώρας.

Σε μια επιχείρηση όμως με αναλυτικά συστήματα κοστολόγησης τα οποία αναλύουν το κόστος του προϊόντος σε επιμέρους στοιχεία, ανά τμήμα, ανά δραστηριότητα, ανά μηχανή κ.ο.κ. υπάρχουν πάντα πιο ευφυείς τρόποι για τη διαχείριση του κόστους χωρίς απαραίτητα την χρήση δραστικών και επίπονων μέτρων. Άλλωστε οι μειώσεις προσωπικού συνεπάγονται συχνά και την αποδυνάμωση της συσσωρευμένης γνώσης και εμπειρίας που έχει μια επιχείρηση, με αποτέλεσμα τη μείωση της ανταγωνιστικότητάς της.

Η εμπειρία από άλλες χώρες
Τι κάνουν επιχειρήσεις σε άλλες αναπτυγμένες χώρες, π.χ. στη Βορειοδυτική Ευρώπη, όταν αντιμετωπίζουν αντίστοιχες προκλήσεις;

Μερικές κινήσεις που διαφαίνονται από την παρακολούθηση τέτοιων εταιριών δείχνει ότι επενδύουν στη γνώση και εξειδικεύονται, εφαρμόζοντας παράλληλα συστήματα βελτίωσης των (παραγωγικών) διαδικασιών τους.

Είναι γνωστό ότι σε όλες τις επιχειρήσεις στις οποίες γίνεται χρήση πρώτων υλών δημιουργείται υψηλό κόστος για την αγορά, αποθήκευση και διατήρησή τους. Ακόμα, όπου υπάρχουν αλληλουχίες διαδικασιών, το κάθε σταμάτημα της παραγωγής αποτελεί επίσης παράγοντα υψηλού κόστους. Για τους παραπάνω λόγους, πολλές δυτικοευρωπαϊκές επιχειρήσεις πέρασαν στην εφαρμογή συστημάτων όπως π.χ. το «Just In Time» (JIT)  και το «Just In Sequence» (JIS). Με αυτά τα συστήματα μια επιχείρηση μπορεί να βελτιώσει το κόστος της διαχείρισης υλικών και να μειώσει τα «σταματήματα» των διαδικασιών της παραγωγής αντίστοιχα.

Άλλες επιχειρήσεις, για παράδειγμα στον χώρο των logistics, εστίασαν στην χρήση έξυπνων συστημάτων ταινιόδρομων με αντίστοιχη μελέτη βελτιστοποίησης της ενεργειακής δαπάνης.

Τέλος πολλές επιχειρήσεις πέρασαν στη χρήση μεθόδων διαδικασιών όπως το QRM (Quick Response Manufacturing) ή τη μέθοδο «POLCA» (Paired-cell Overlapping Loops of Cards with Authorization) και από την εφαρμογή τους προέκυψε μεγάλη επιτυχία στην μείωση κόστους. Παραδείγματα εταιριών που υιοθέτησαν τέτοιες μεθόδους είναι οι ολλανδικές Philips και AKZO Nobel.

Ιδέες για μείωση του κόστους

Το Lean Manufacturing, που είναι μια φιλοσοφία του management με ρίζες στη βιομηχανία της Ιαπωνίας, έχει επικρατήσει ως ένας από τους βέλτιστους τρόπους μείωσης του κόστους. Η μείωση αυτή επιτυγχάνεται μέσα από την απλοποίηση, τον ανασχεδιασμό και τη βελτιστοποίηση των διαδικασιών, καθώς και την ενίσχυση μόνο εκείνων που συνεισφέρουν στη δημιουργία αξίας για τον πελάτη της επιχείρησης.

Παρακλάδι του Lean Manufacturing είναι και το σύστημα Total Productive Maintenance (TPM) όπου μια επιχείρηση βασιζόμενη επάνω σε 5 βασικές και 8 υποστηρικτικές δραστηριότητες διαχειρίζεται καλύτερα τη συντήρηση των μηχανών της, επιτυγχάνοντας την «τέλεια» παραγωγή.

Ακόμη, η χρήση τεχνικών από τη Βιομηχανική Μετρολογία (Industrial Metrology) όπως για παράδειγμα η κατάρτιση δυναμικών σχεδίων μετρικού ελέγχου μπορεί να αποκαλύψει ενδιαφέρουσες πληροφορίες στη διοίκηση της εταιρίας, για σημεία όπου δύναται να υπάρξει βελτίωση της αποτελεσματικότητας και μείωσης του κόστους.

Η λίστα με τις ιδέες είναι ανεξάντλητη και το πιο σημαντικό είναι να γίνεται κάθε φορά, σωστή επιλογή των μεθόδων που θα δημιουργήσουν πραγματικό όφελος στην επιχείρηση. Εκεί χρειάζεται και η εμπλοκή ειδικών συμβούλων ώστε να  αποτρέπεται η εσφαλμένη επιλογή και εφαρμογή μεθόδων, πράγμα που στην πράξη συμβαίνει πολύ συχνά με αρνητικά για αποτελέσματα για την επιχείρηση.

*Ο Μιλτιάδης Γκουζούρης είναι Κοστολόγος και Γενικός Διευθυντής της εταιρίας COSTWISE.

Σχετική βιβλιογραφία:

1. “Learning to See: Value Stream Mapping to Add Value and Eliminate MUDA”, Mike Rother- John Shook, Lean Enterprise Institute, Spi-edition, 1999

2. “The Lean Turnaround: How Business Leaders Use Lean Principles to Create Value and Transform Their Company”, Art Byrne & James P. Womack, McGraw-Hill, 2012

3. “TPM Case studies (Studies in Institutional Economics)”, Nikkan K. Shimbun, Productivity Press, 1994

4. “Metrology in Industry: The Key for Quality”, French College of Metrology, Wiley-ISTE, 2006