Περίπλοκα διλήμματα για τη νομισματική πολιτική. Σε δύσβατες ατραπούς EKT και FED

Η πορεία του αποπληθωρισμού δεν ήταν ποτέ ομαλή. Στα τέλη του περασμένου έτους, οι αγορές μελλοντικής εκπλήρωσης προεξοφλούσαν έξι μειώσεις επιτοκίων για τις ΗΠΑ το 2024. Ωστόσο, τώρα, μετά από τρία διαδοχικά τρίμηνα πεισματικά υψηλού πληθωρισμού, ο πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας Τζέι Πάουελ προειδοποιεί ότι είναι πιθανό να χρειαστεί «περισσότερο από το αναμενόμενο» για να επιστρέψει ο πληθωρισμός στον στόχο του 2%. 

Οι προβλέψεις της αγοράς έχουν δεόντως μεταβληθεί. Κάποιοι προτείνουν τυχόν μειώσεις να αναβληθούν για τον Δεκέμβριο, εν μέρει για να αποφευχθούν πριν από τις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου. Ωστόσο, δεν έχει προκύψει κάποια αλλαγή στην ευρωζώνη: η πρώτη επιτοκιακή μείωση αναμένεται ακόμη να γίνει τον Ιούνιο.

Ποια είναι τα διδάγματα;. Το ένα είναι η εγγενής αβεβαιότητα οποιασδήποτε αποπληθωριστικής διαδικασίας. Ένα άλλο είναι η δυσκολία ανάγνωσης των δεδομένων: σε αυτή την περίπτωση, μέρος της εξήγησης για τα πρόσφατα ισχυρά στοιχεία για τον «πυρήνα» πληθωρισμό είναι το «Ισοδύναμο Μίσθωμα Κατοικιών Ιδιοκτητών». Ωστόσο, αυτό είναι απλώς ένας τεκμαρτός αριθμός. 

Δεν είναι ακόμη σαφές ότι έχει συμβεί κάποια θεμελιώδης αλλαγή στη διαδικασία αποπληθωρισμού των ΗΠΑ. Ένα τελευταίο δίδαγμα είναι ότι, παρότι υπήρξαν ορισμένοι κοινοί παράγοντες στην πληθωριστική διαδικασία, οι οικονομίες των ΗΠΑ και της ευρωζώνης είναι διαφορετικές: η πρώτη είναι πολύ πιο δυναμική. 

Το ΔΝΤ παρέχει μια διαφωτιστική ποσοτική σύγκριση των πληθωριστικών διεργασιών στις ΗΠΑ και στην ευρωζώνη, που προκύπτει από τον ετήσιο μέσο όρο πληθωρισμού. Η στεγανότητα στην αγορά εργασίας ήταν πολύ πιο σημαντική στην ώθηση του πληθωρισμού στις ΗΠΑ από ό,τι στην ευρωζώνη και, το σημαντικότερο, αυτό εξακολουθεί να ισχύει. Ταυτόχρονα, οι επιπτώσεις από τις υψηλότερες παγκόσμιες τιμές, ιδίως στην Ενέργεια, ήταν πολύ μεγαλύτερες στην ευρωζώνη. Αυτό έχει κάνει τον πληθωρισμό της ευρωζώνης πιο αξιόπιστα «προσωρινό» από αυτόν των ΗΠΑ, γεγονός που έχει επιπτώσεις στη νομισματική πολιτική.

Δύο ακόμη δεδομένα βοηθούν στο να διαλευκανθεί τι έχει συμβεί. Το ένα αφορά την εγχώρια ζήτηση. Τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην ΕΕ, η συνολική ονομαστική ζήτηση βυθίστηκε πολύ κάτω από τα επίπεδα τάσης ανάπτυξης 2000-2023 κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Το δεύτερο τρίμηνο του 2020, η ονομαστική ζήτηση  στις ΗΠΑ ήταν έως και 12% κάτω από την τάση και στην ευρωζώνη 14% κάτω από την τάση. Το τέταρτο τρίμηνο του 2023, αντίθετα, ήταν 8% πάνω από την τάση στις ΗΠΑ και 9% πάνω από την τάση στην ευρωζώνη (όπου η τάση αύξησης ήταν επίσης ασθενέστερη). Αυτή η εκρηκτική αύξηση της ζήτησης σε αυτές τις δύο κρίσιμες οικονομίες προκάλεσε κλυδωνισμούς στην προσφορά. 

Αυτά όμως είναι παρελθόν. Το 2023, η ονομαστική ζήτηση αυξήθηκε μόνο κατά 5% στις ΗΠΑ και 4% στην ευρωζώνη. Το πρώτο είναι ακόμα λίγο πολύ ψηλό, αλλά εξακολουθεί να πλησιάζει σε αυτό που χρειάζεται.

Ένα δεύτερο στοιχείο είναι το χρήμα. Την περίοδο της πανδημίας δεν υπήρξαν μόνο τεράστιες αυξήσεις στα δημοσιονομικά ελλείμματα, αλλά και εκρηκτική ανάπτυξη σε ό,τι αφορά το χρήμα. Το β’ τρίμηνο του 2020, για παράδειγμα, ο δείκτης Μ2 προς ΑΕΠ στις ΗΠΑ ήταν 28% πάνω από τη γραμμική τάση της περιόδου 1995-2019. Μέχρι το τέταρτο τρίμηνο του 2023 ήταν μόλις 1% υψηλότερα. Για την ευρωζώνη, αυτοί οι δείκτες ήταν 19% και μείον 7%, αντίστοιχα. Αυτοί οι αριθμοί δείχνουν μια τεράστια νομισματική έκρηξη. Στο μέλλον, οι αποπληθωριστικές πιέσεις μπορεί να αποδειχθούν υπερβολικές. Λοιπόν, τι πρέπει να γίνει τώρα; 

Κρίσιμα σημεία

Οι κεντρικοί τραπεζίτες πρέπει να υπενθυμίσουν στον εαυτό τους τέσσερα κρίσιμα σημεία.

Το πρώτο είναι ότι το να καταλήξουμε με πληθωρισμό πολύ κάτω από τον στόχο είναι, όπως μάθαμε μέχρι τώρα, πολύ κακό, γιατί αυτό μπορεί να καταστήσει τη νομισματική πολιτική αναποτελεσματική. Οι κεντρικές τράπεζες θα πρέπει να ενεργήσουν με την παραδοχή ότι οι συνέπειες του υπερβολικού περιορισμού θα αποδειχθούν σχεδόν εξίσου κακές με αυτές που συνδέονται με τη χαλαρότητα. Επιπλέον, τα υπερβολικά περιοριστικά επιτόκια πάντα είναι επιζήμια για τους ευάλωτους οφειλέτες παγκοσμίως. 

Ένα δεύτερο σημείο είναι ότι η αβεβαιότητα επηρεάζει και τις δύο κατευθύνσεις. Είναι προφανώς αλήθεια ότι η ζήτηση και άρα ο πληθωρισμός μπορεί να διατρανωθούν, ειδικά στις ΗΠΑ. Αλλά θα μπορούσε επίσης να αποδειχθούν πολύ αδύναμοι. Οι πολιτικές που εξαλείφουν το πρώτο καθιστούν το δεύτερο βεβαιότητα. Έτσι, παρότι στόχος είναι να μειωθεί ο πληθωρισμός, δεν έχει νόημα να πληρώσουμε οποιοδήποτε τίμημα για την επίτευξή του: δεν είναι απείρως πολύτιμος.

Ένα τρίτο σημείο είναι ότι δημιουργούνται προβλήματα όταν υπάρχει απόφαση για μη αλλαγή πορείας. Αν κάνει κανείς την υπόθεση ότι η πρώτη επιτοκιακή μείωση πρέπει να ακολουθηθεί από πολλές ακόμη προς την ίδια κατεύθυνση, ο βαθμός βεβαιότητας που απαιτείται θα είναι πολύ μεγάλος. Το τίμημα της αναμονής έως ότου βεβαιωθεί είναι πιθανό να είναι αυτό της υπερβολικής αναμονής. 

Το τελευταίο σημείο είναι ότι το να εξαρτάται κανείς από δεδομένα είναι πράγματι λογικό. Αλλά τα νέα δεδομένα έχουν σημασία μόνο εάν επηρεάζουν ουσιαστικά τις προβλέψεις για το μέλλον. Αυτό που έχει σημασία δεν είναι τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή, αλλά τι θα συμβεί τους επόμενους μήνες ή και χρόνια, καθώς η πολιτική του παρελθόντος λειτουργεί μέσω του συστήματος. 

Οι νέες πληροφορίες πρέπει να ιδωθούν μέσα από αυτό το πρίσμα. Υπάρχει λόγος να υποθέσουμε ότι τα πρόσφατα νέα για τον πληθωρισμό στις ΗΠΑ δεν είναι πολύ σημαντικά. Εκτός εάν η Fed είναι βέβαιη ότι είναι. Τώρα λοιπόν οι αποφάσεις αρχίζουν να γίνονται πραγματικά δύσκολες. Πριν από δύο χρόνια, ήταν σαφές ότι η νομισματική πολιτική έπρεπε να γίνει αυστηρότερη: ο κίνδυνος μετάβασης σε έναν κόσμο με υψηλό πληθωρισμό ήταν πολύ υψηλός. Αλλά πλέον είναι σαφές ότι η ΕΚΤ θα αρχίσει να χαλαρώνει πολύ σύντομα. Η κατάσταση στις ΗΠΑ είναι πιο ισορροπημένη. Αλλά και η Fed δεν μπορεί να περιμένει για πάντα.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:

• Στην Αθήνα 20 CEOs της παγκόσμιας φαρμακοβιομηχανίας – Τι θα συζητήσουν με Μητσοτάκη
• ΓΕΚ Τέρνα: Υπογραφή Σύμβασης Παραχώρησης Εγνατίας Οδού – Τα επόμενα βήματα
• Θετικές προοπτικές ανάπτυξης βλέπουν για το 2024 οι διοικήσεις των εταιρειών παγκοσμίως