Πληθωρισμός: Τα προγνωστικά και ο φαύλος κύκλος προσφοράς – ζήτησης

Κρίσιμα για την πορεία του πληθωρισμού στην ευρωζώνη είναι τα στοιχεία που ανακοινώνει σήμερα η Eurostat για τον μήνα Μάιο, τα οποία δίνουν «σήμα» για την τάση του ΔΤΚ που αναμένεται να ανακοινώσει για την Ελλάδα η Ελλ.Στατ. στις 9 Ιουνίου.

Σύμφωνα με τα προγνωστικά, αναμένεται επιδείνωση του ευρωπληθωρισμού από τα επίπεδα του 7,4% του Απριλίου καταγράφοντας νέο ιστορικό ρεκόρ όλων των εποχών. Ο δείκτης για την Ελλάδα υπολογίζεται πάνω από το 9,1% του Απριλίου που τοποθετούσε την χώρα στην 13η θέση των 27. Υπενθυμίζεται ότι με βάση τα στοιχεία της Ελλ.Στατ. ο πληθωρισμός στην Ελλάδα ήταν στο 10,2% τον Απρίλιο και αναμένεται κλιμάκωση με περαιτέρω αρνητικές συνέπειες για νοικοκυριά και επιχειρήσεις.

Ας σημειωθεί ότι η μείωση της αγοραστικής δύναμης των μισθωτών έφτασε τον Απρίλιο στο 18% από 14,7% τον Μάρτιο και όπως συμβαίνει πάντα σε χώρες με αδύναμο σύστημα κοινωνικής προστασίας ‒συνεπώς και στην Ελλάδα‒ οι επιπτώσεις της ακρίβειας επιβαρύνουν περισσότερο τους εργαζομένους και τις πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες.

Είναι ενδεικτικό ότι η αγοραστική δύναμη του καθαρού εισοδήματος μιας τετραμελούς οικογένειας -της οποίας δύο μέλη είναι ενήλικες και λαμβάνουν τον μέσο μισθό και δύο είναι εξαρτώμενα μέλη- βαίνει μειούμενη αποκλίνοντας από τον μ.ο. στην ΕΕ. Σύμφωνα με την έκθεση του 2022 για την ελληνική οικονομία και την απασχόληση του Ινστιτούτου Εργασίας της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδας (ΙΝΕ/ΓΣΕΕ), το 2020, ενώ η αγοραστική δύναμη του καθαρού οικογενειακού εισοδήματος στην ΕΕ αυξήθηκε κατά 1%, στην Ελλάδα μειώθηκε κατά 6,8%, με την αγοραστική δύναμη στην ΕΕ να είναι υψηλότερη κατά 41% από αυτή στην Ελλάδα, όταν η διαφορά το 2019 ήταν 30%. Το 2021 η αγοραστική δύναμη του οικογενειακού εισοδήματος στην ΕΕ ενισχύθηκε παραπάνω κατά 4,2% σε σχέση με το 2020, ενώ στην Ελλάδα κατά 2,2%. Ο λόγος του ετήσιου καθαρού εισοδήματος στην ΕΕ προς το αντίστοιχο της Ελλάδας αυξήθηκε κατά 3 ποσοστιαίες μονάδες.

Ο κίνδυνος στασιμοπληθωρισμού

Η διαταραχή αυτή πλήττει άμεσα την πλευρά της προσφοράς και έμμεσα, μέσω των διανεμητικών επιδράσεων του πληθωρισμού, την πλευρά της ζήτησης αυξάνοντας τον κίνδυνο εγκλωβισμού της οικονομίας σε μια κατάσταση στασιμοπληθωρισμού. Θα πρέπει να ληφθεί επίσης υπόψη ότι η δημοσιονομική διαχείριση της πανδημίας, της ενεργειακής κρίσης και της ακρίβειας πιέζει περαιτέρω τα εύθραυστα δημόσια οικονομικά της χώρας ενώ βρήκε την οικονομία σε μια περίοδο διαμόρφωσης θετικών προσδοκιών εξόδου από τον υφεσιακό κύκλο της πανδημίας. Οι οικονομολόγοι τονίζουν με έμφαση και το γεγονός ότι σε θεμελιώδη μεγέθη η ελληνική οικονομία εξακολουθεί να υστερεί συγκριτικά με την περίοδο πριν από τη μεγάλη οικονομική κρίση της δεκαετίας του 2010, δεδομένο που αναδεικνύει την ευθραυστότητά της.

Στο πλαίσιο αυτό αναδεικνύονται τέσσερις προκλήσεις:

– Στο νέο γεωπολιτικό και οικονομικό περιβάλλον, και παρά το γεγονός ότι το 2021 η ελληνική οικονομία σημείωσε σημαντική αύξηση του ΑΕΠ, το 2022 αναδύονται αβεβαιότητες. Στο δυσμενές οικονομικό περιβάλλον της χαμηλότερης οικονομικής μεγέθυνσης και του υψηλού πληθωρισμού, η βελτίωση του δημοσιονομικού και του εμπορικού ισοζυγίου, καθώς και η βελτίωση ποιοτικών οικονομικών και κοινωνικών δεικτών βρίσκονται στο επίκεντρο.

– Οι επιπτώσεις της πανδημίας και της ακρίβειας στην αγορά εργασίας και στους εργαζομένους είναι δραματικές, σύμφωνα με τους οικονομικούς αναλυτές, καθώς η ακρίβεια μειώνει την πραγματική αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών με αρνητικές συνέπειες στην κατανάλωση και το βιοτικό επίπεδο ειδικά όσων εργάζονται με άτυπες μορφές εργασίας, των νέων, των γυναικών και των μεταναστών. Κλειδί για την αποφυγή συνθηκών αστάθειας είναι η ουσιαστική ενίσχυση του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών και η προστασία των εργασιακών δικαιωμάτων.

– Η έκρηξη των πληθωριστικών προσδοκιών και η μείωση της πραγματικής αξίας της αποταμίευσης των εύπορων κοινωνικών ομάδων διαμορφώνουν συνθήκες για μετάβαση των κεντρικών τραπεζών σε λιγότερο διευκολυντική, και ίσως πιο επιθετικά αντιπληθωριστική, νομισματική πολιτική. Η αύξηση των επιτοκίων θα εντείνει την αβεβαιότητα και θα επηρεάσει αρνητικά τη μεγέθυνση και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα ειδικά χωρών όπως η Ελλάδα με υψηλή συσσώρευση ιδιωτικού και δημόσιου χρέους.

– Η χαμηλή διαρθρωτική ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας είναι ένδειξη της ανάγκης άμεσης ενίσχυσης και αναδιάρθρωσης του παραγωγικού συστήματος, με τρόπο που να περιοριστεί η εισαγωγική εξάρτηση της χώρας και να ενισχυθεί η επάρκεια και η αυτάρκειά της σε βασικά ενδιάμεσα και τελικά αγαθά.

Αυτάρκεια και επάρκεια

Ας σημειωθεί ότι η πανδημική κρίση, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και οι οικονομικές κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Ρωσία έχουν διαμορφώσει μια νέα οικονομική και γεωπολιτική πραγματικότητα που αναδύει κίνδυνο αποσύνδεσης του παγκόσμιου εμπορικού συστήματος επαναφέροντας στη δημόσια συζήτηση τα ζητήματα της εθνικής, της οικονομικής και της κοινωνικής ασφάλειας.

Τη σημασία της ποιοτικής αναβάθμισης και της ποσοτικής επέκτασης του εγχώριου παραγωγικού συστήματος με άξονα την αυτάρκεια και επάρκεια σε βασικά ενδιάμεσα και τελικά αγαθά τονίζει η έκθεση ΙΝΕ/ΓΣΕΕ.

Μελετώντας τις εισαγωγές την περίοδο 2010 – 2019 διαπιστώνεται ότι παρ’ όλη τη βελτίωση στην αυτάρκεια που εμφάνισαν οι περισσότερες κατηγορίες διατροφικών αγαθών, μόλις τρεις χαρακτηρίζονται από πλήρη αυτάρκεια, δηλαδή με ποσοστό άνω του 100%: τα φρούτα πλην κρασιού (147,6%), τα λαχανικά (117,2%) και τα ελαιούχα φυτά (101,7%). Την ίδια στιγμή η χαμηλότερη αυτάρκεια εντοπίζεται στη ζάχαρη & γλυκαντικά (11,4%) και ακολουθεί το ψάρι (36,7%) και το κρέας (51%).

Τα ευρήματα αυτά δείχνουν αφενός τις υπάρχουσες παραγωγικές αδυναμίες και αφετέρου τις δυνατότητες της ελληνικής οικονομίας. Οι νέες γεωπολιτικές και γεωοικονομικές συνθήκες επιβάλλουν πλέον τον σχεδιασμό μιας εξελικτικής παραγωγικής αναδιάρθρωσης στην κατεύθυνση της ενίσχυσης των εγχώριων αλυσίδων αξίας, της αειφόρου παραγωγής υγιεινών και ασφαλών τροφίμων και της διαφοροποίησης της παραγωγής σε συνδυασμό με μια στρατηγική διαχείρισης αποθεμάτων. Η άμεση, για παράδειγμα, ενίσχυση του αγροδιατροφικού συστήματος μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη βιωσιμότητα του αναπτυξιακού υποδείγματος, λόγω της αλυσίδας αξίας η οποία περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα κλάδων και οριζόντιων και κάθετων διακλαδικών διασυνδέσεων.