Politico: Η Ευρώπη είναι ενώπιον ενός οικονομικου Αρμαγεδδώνα

Στασιμότητα, μειούμενη ανταγωνιστικότητα, Ντόναλντ Τραμπ. Η ήπειρος αντιμετωπίζει "υπαρξιακές προκλήσεις"

Ο χρόνος της Ευρώπης τελειώνει, σύμφωνα με το Politico. Με τον Ντόναλντ Τραμπ να επιστρέφει στον Λευκό Οίκο σε λίγες εβδομάδες και την οικονομία της ηπείρου να βυθίζεται σε όλο και βαθύτερη ύφεση, τα θεμέλια πάνω στα οποία βασίζεται η ευημερία της περιοχής δεν εμφανίζουν απλώς ρωγμές – κινδυνεύουν να καταρρεύσουν.

Η οικονομία της Ευρώπης έχει αποδειχθεί εξαιρετικά ανθεκτική τις τελευταίες δεκαετίες, χάρη στη διεύρυνση της ΕΕ προς ανατολάς και τη μεγάλη ζήτηση για τα προϊόντα της από την Ασία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ωστόσο, δεδομένου ότι η μακροχρόνια άνθηση της Κίνας φτάνει στο τέλος της και οι εμπορικές εντάσεις με την Ουάσιγκτον θολώνουν την υπερατλαντική εμπορική εικόνα, οι «χρυσές εποχές» φαίνεται να έχουν παρέλθει.

Οι οικονομικές αναταράξεις που σαρώνουν τη γηραιά ήπειρο απειλούν να εξελιχθούν σε τέλεια καταιγίδα τον επόμενο χρόνο, καθώς ο Τραμπ τη στοχεύει. Εκτός από την επιβολή νέων δασμών σε προϊόντα όπως το Μπορντό και τα κοστούμια Brioni (αγαπημένα του νεοεκλεγμένου προέδρου), ο επερχόμενος ηγέτης του «ελεύθερου κόσμου» είναι βέβαιο ότι θα ενισχύσει τις απαιτήσεις του προς τις χώρες του ΝΑΤΟ ώστε να συνεισφέρουν περισσότερα για την άμυνά τους ή να χάσουν την αμερικανική προστασία.

Αυτό σημαίνει ότι οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, που ήδη αγωνίζονται να περιορίσουν τα αυξανόμενα ελλείμματα εν μέσω μειωμένων φορολογικών εσόδων, θα βρεθούν αντιμέτωπες με ακόμη μεγαλύτερες οικονομικές πιέσεις, που θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν πολιτικές και κοινωνικές αναταραχές.

Οι υφέσεις και οι εμπορικοί πόλεμοι μπορεί να έρχονται και να φεύγουν, αλλά αυτό που κάνει τη συγκεκριμένη στιγμή τόσο επικίνδυνη για την ευημερία της ηπείρου είναι η μεγαλύτερη και πιο άβολη αλήθεια: η ΕΕ έχει μετατραπεί σε έρημο καινοτομίας.

Παρόλο που η Ευρώπη έχει πλούσια ιστορία εκπληκτικών εφευρέσεων, όπως οι επιστημονικές ανακαλύψεις που έδωσαν στον κόσμο τα πάντα, από το αυτοκίνητο μέχρι το τηλέφωνο, το ραδιόφωνο, την τηλεόραση και τα φαρμακευτικά προϊόντα, έχει υποβαθμιστεί.

Προειδοποιήσεις από την ηγεσία της Ευρώπης

Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), Κριστίν Λαγκάρντ, προειδοποίησε τον Νοέμβριο ότι το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο βρίσκεται σε κίνδυνο αν η Ευρώπη δεν αλλάξει πορεία άμεσα. Από την πλευρά του, ο Μάριο Ντράγκι, στην έκθεσή του για την παρακμάζουσα ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης, υπήρξε ακόμη πιο ευθύς: «Αυτή είναι μια υπαρξιακή πρόκληση».

Δυστυχώς, η αποκατάσταση της οικονομικής υποδομής της Ευρώπης δεν είναι εύκολη υπόθεση. Με τον Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο και τους Ρεπουμπλικανούς να ελέγχουν το Κογκρέσο, η Ευρώπη δεν ήταν ποτέ τόσο εκτεθειμένη στις διαθέσεις της αμερικανικής εμπορικής πολιτικής.

Αν ο Τραμπ προχωρήσει στην απειλή του να επιβάλει δασμούς έως και 20% στις εισαγωγές από την Ευρώπη, η ευρωπαϊκή βιομηχανία θα δεχθεί ισχυρό πλήγμα. Με περισσότερες από €500 δισ. ετήσιες εξαγωγές στις ΗΠΑ, η Αμερική αποτελεί μακράν τον σημαντικότερο προορισμό για τα ευρωπαϊκά αγαθά.

Ωστόσο, η συνολική αίσθηση στη βιομηχανία της Ευρώπης είναι αυτή της απαισιοδοξίας, κυρίως επειδή οι διευθυντές έχουν καλή μνήμη. Το 2018, ο Τραμπ επέβαλε δασμούς στον ευρωπαϊκό χάλυβα και αλουμίνιο, που παραμένουν σε ισχύ. Ένας νέος γύρος δασμών θα μπορούσε να αναζωπυρώσει τον πληθωρισμό και να υπονομεύσει θεμελιωδώς το παγκόσμιο εμπόριο.

Υποκείμενα Προβλήματα

Δυστυχώς, ο Τραμπ είναι μόνο ένα σύμπτωμα πολύ βαθύτερων προβλημάτων. Αν και η ΕΕ επικεντρώνεται στον Τραμπ και στις επόμενες κινήσεις του, όταν πρόκειται για την ευρωπαϊκή οικονομία, δεν είναι αυτός το πραγματικό ζήτημα. Στην πραγματικότητα, αυτό που κάνει με τις συνεχείς απειλές του για δασμούς και τη βομβώδη ρητορική του είναι να αποκαλύπτει το ασταθές οικονομικό μοντέλο της Ευρώπης.

Αν η Ευρώπη είχε πιο ισχυρά οικονομικά θεμέλια και ήταν πιο ανταγωνιστική σε σχέση με τις ΗΠΑ, ο Τραμπ δεν θα είχε σχεδόν κανένα μοχλό πίεσης πάνω στην ήπειρο.

Η απώλεια εδάφους της Ευρώπης έναντι των ΗΠΑ σε όρους οικονομικής ανταγωνιστικότητας από την αλλαγή του αιώνα είναι εκπληκτική. Το χάσμα στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ, για παράδειγμα, έχει διπλασιαστεί, φτάνοντας το 30%, κυρίως λόγω της χαμηλότερης αύξησης της παραγωγικότητας στην ΕΕ.

Απλά και ξεκάθαρα, οι Ευρωπαίοι δεν εργάζονται αρκετά. Ένας μέσος Γερμανός εργαζόμενος, για παράδειγμα, εργάζεται πάνω από 20% λιγότερες ώρες από τους Αμερικανούς συναδέλφους του.

Σύμφωνα με το Politico, ένας ακόμη λόγος για τη μειούμενη παραγωγικότητα της Ευρώπης είναι η αποτυχία του εταιρικού τομέα να καινοτομήσει.

Όπως αναφέρει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), οι αμερικανικές τεχνολογικές εταιρείες δαπανούν πάνω από το διπλάσιο από τις ευρωπαϊκές για έρευνα και ανάπτυξη (R&D). Ενώ οι αμερικανικές εταιρείες έχουν σημειώσει αύξηση της παραγωγικότητας κατά 40% από το 2005, η παραγωγικότητα στον ευρωπαϊκό τεχνολογικό τομέα έχει σταματήσει.

Αυτή η διαφορά είναι εμφανής και στο χρηματιστήριο: ενώ οι αποτιμήσεις του αμερικανικού χρηματιστηρίου έχουν υπερτριπλασιαστεί από το 2005, οι ευρωπαϊκές έχουν αυξηθεί μόλις κατά 60%. «Η Ευρώπη μένει πίσω στις αναδυόμενες τεχνολογίες που θα καθορίσουν την ανάπτυξη του μέλλοντος», είπε η Κριστίν Λαγκάρντ σε ομιλία της στο Παρίσι. Αυτή είναι μια υποτίμηση. Η Ευρώπη δεν μένει απλώς πίσω – δεν συμμετέχει καν πραγματικά στον αγώνα.

Το Μυστικό της Ευρώπης

Αυτό μας οδηγεί στη Γερμανία. Το «μυστικό» της ευρωπαϊκής επένδυσης σε R&D είναι ότι το ήμισυ αυτής προέρχεται από τη Γερμανία. Και το μεγαλύτερο μέρος αυτών των επενδύσεων διοχετεύεται σε έναν τομέα: την αυτοκινητοβιομηχανία.

Αν και αυτό φαίνεται λογικό δεδομένου του μεγέθους του τομέα (τα ετήσια έσοδα της γερμανικής αυτοκινητοβιομηχανίας φτάνουν σχεδόν το μισό τρισεκατομμύριο ευρώ), δεν είναι αυτός ο κλάδος όπου μπορείς να έχεις τη μεγαλύτερη απόδοση για τα χρήματα που επενδύονται. Οι καινοτομίες στον τομέα αυτό, όπως η βελτίωση της αποδοτικότητας ενός κινητήρα, είναι σταδιακές.

Η αποτυχία της Γερμανίας να επενδύσει στα ηλεκτρικά οχήματα επέτρεψε σε εταιρείες όπως η Tesla και Κινέζοι κατασκευαστές να αποκτήσουν προβάδισμα. Ενώ αυτές οι εταιρείες επένδυσαν σε τεχνολογία μπαταριών και εξασφάλισαν πολύτιμες πατέντες, οι Γερμανοί προσπάθησαν να τελειοποιήσουν τον κινητήρα ντίζελ – με απογοητευτικά αποτελέσματα.

Η κρίση στον γερμανικό τομέα αυτοκινήτων είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Η χώρα παλεύει με μια σειρά από περίπλοκες προκλήσεις που μειώνουν την οικονομική της δυναμική, όπως ο ταχέως γηράσκων πληθυσμός και η έλλειψη εξειδικευμένων εργαζομένων.

Αντιμέτωπη με υψηλό ενεργειακό κόστος, ακριβό εργατικό δυναμικό και αυστηρή ρύθμιση, η γερμανική βιομηχανία μετακινείται σε άλλες περιοχές. Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση, σχεδόν το 40% των γερμανικών βιομηχανικών εταιρειών εξετάζουν το ενδεχόμενο μετακίνησης.

Η μόνη λύση για να αντιστραφεί αυτή η πτώση, σύμφωνα με τη Βερόνικα Γκριμ, μέλος του Γερμανικού Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων, είναι η εφαρμογή ριζικών διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων για την ενθάρρυνση των επενδύσεων. «Η κατάσταση είναι ιδιαίτερα ζοφερή», δήλωσε η Γκριμ τον περασμένο μήνα.

Κολλημένη στον 19ο αιώνα

Ως η μεγαλύτερη οικονομία της ΕΕ, οι οικονομικές ατυχίες της Γερμανίας επηρεάζουν ολόκληρη την Ένωση. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, τις οποίες οι Γερμανοί κατασκευαστές αυτοκινήτων και μηχανημάτων έχουν μετατρέψει τις τελευταίες δεκαετίες σε εργοστάσιά τους. Είτε αγοράσετε Mercedes, BMW ή VW, οι πιθανότητες είναι μεγάλες ότι ο κινητήρας ή το σασί του αυτοκινήτου κατασκευάστηκε στην Ουγγαρία, τη Σλοβακία ή την Πολωνία.

Αυτό που κάνει την κρίση στη γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία τόσο δυσεπίλυτη για την Ευρώπη είναι ότι η ήπειρος δεν έχει τίποτα άλλο για να στηριχθεί. Και εδώ, η σύγκριση με τις ΗΠΑ είναι έντονη. Το 2003, οι μεγαλύτεροι εταιρικοί επενδυτές σε R&D στις ΗΠΑ ήταν οι Ford, Pfizer και General Motors. Δύο δεκαετίες αργότερα, είναι οι Amazon, Alphabet (Google) και Meta (Facebook).

Δεδομένης της κυριαρχίας αυτών των εταιρειών και της υπόλοιπης Silicon Valley στον κόσμο της τεχνολογίας, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πώς η ευρωπαϊκή τεχνολογία θα μπορούσε να παίξει στο ίδιο επίπεδο, πόσο μάλλον να προλάβει.

Ένας λόγος είναι τα χρήματα. Οι αμερικανικές startups χρηματοδοτούνται συνήθως μέσω κεφαλαίων επιχειρηματικού κινδύνου. Αλλά η δεξαμενή τέτοιων κεφαλαίων στην Ευρώπη είναι ένα μικρό κλάσμα σε σύγκριση με τις ΗΠΑ. Μόνο την τελευταία δεκαετία, οι αμερικανικές εταιρείες venture capital συγκέντρωσαν 800 δισεκατομμύρια δολάρια περισσότερα από τους Ευρωπαίους ανταγωνιστές τους, σύμφωνα με το ΔΝΤ.

Αντί να επενδύουν στο μέλλον, οι Ευρωπαίοι προτιμούν να αφήνουν τα χρήματά τους σε μετρητά στις τράπεζες, όπου περίπου 14 τρισεκατομμύρια ευρώ από τις ευρωπαϊκές αποταμιεύσεις διαβρώνονται αργά από τον πληθωρισμό.

«Οι περιορισμένες δεξαμενές venture capital της Ευρώπης στερούν τις καινοτόμες startups από επενδύσεις και δυσκολεύουν την ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης και του βιοτικού επιπέδου», κατέληξαν αναλυτές του ΔΝΤ σε πρόσφατη ανάλυση.

Αν λοιπόν τα αυτοκίνητα και η πληροφορική δεν είναι λύση, η ΕΕ θα μπορούσε απλώς να στηριχθεί στις τεχνολογίες του 19ου αιώνα, όπως η μηχανολογία και τα τρένα, όπου πάντα διέπρεπε, σωστά;
Δυστυχώς, εδώ εμφανίζονται οι Κινέζοι.

Ο αριθμός των τομέων στους οποίους οι κινεζικές εταιρείες ανταγωνίζονται άμεσα με εταιρείες της ευρωζώνης, πολλές από τις οποίες είναι κατασκευαστές μηχανημάτων, έχει αυξηθεί από περίπου το ένα τέταρτο το 2002 στο δύο πέμπτα σήμερα, σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση της ΕΚΤ.
Ακόμη χειρότερα, οι Κινέζοι είναι εξαιρετικά επιθετικοί στις τιμές, κάτι που έχει συμβάλει σε σημαντική μείωση του μεριδίου της ΕΕ στο παγκόσμιο εμπόριο.

Πολιτική στρουθοκαμήλου

Με την Ευρώπη να αντιμετωπίζει στασιμότητα στην ανάπτυξη, μείωση της ανταγωνιστικότητας και εντάσεις με την Ουάσινγκτον — για να αναφέρουμε μόνο λίγα προβλήματα — θα περίμενε κανείς έναν έντονο δημόσιο διάλογο για μια σαρωτική ατζέντα μεταρρυθμίσεων.

Μάταια. Η έκθεση του Ντράγκι έλαβε περίπου μία ημέρα κάλυψης στα μεγάλα μέσα ενημέρωσης της ηπείρου και στη συνέχεια ξεχάστηκε. Παρομοίως, οι συνεχείς προειδοποιήσεις από το ΔΝΤ και την ΕΚΤ πέφτουν στο κενό. Αυτό πιθανότατα συμβαίνει επειδή οι Ευρωπαίοι δεν νιώθουν πραγματικά πόνο — τουλάχιστον όχι ακόμα.

Αν και η ΕΕ μπορεί να αντιπροσωπεύει ένα συνεχώς μειούμενο μερίδιο του παγκόσμιου ΑΕΠ, είναι στην κορυφή όλων των παγκόσμιων πινάκων όσον αφορά τη γενναιοδωρία των συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας των μελών της.

Καθώς οι οικονομικές προοπτικές της περιοχής χειροτερεύουν, όμως, οι Ευρωπαίοι θα έχουν μια δυσάρεστη αφύπνιση. Χώρες όπως η Γαλλία, που αντιμετωπίζει έλλειμμα προϋπολογισμού 6% φέτος και 7% το 2025 — περισσότερο από το διπλάσιο του επιτρεπόμενου ορίου της ευρωζώνης — θα δυσκολευτούν να διατηρήσουν ένα γενναιόδωρο κράτος πρόνοιας.

Αν οι οικονομικές τύχες της Ευρώπης δεν αναστραφούν σύντομα, αυτές οι χώρες θα αντιμετωπίσουν δύσκολες αποφάσεις — όπως η Ελλάδα το 2010 — καθώς το κόστος δανεισμού τους θα αυξάνεται.

«Το πιθανότερο αποτέλεσμα είναι η ριζοσπαστικοποίηση της πολιτικής, όπως συνέβη στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της κρίσης χρέους, με τους λαϊκιστές της άκρας δεξιάς και αριστεράς να εκμεταλλεύονται την ευκαιρία να επιτεθούν στο κατεστημένο.

Αυτή η ριζοσπαστικοποίηση είναι ήδη σε εξέλιξη σε αρκετές χώρες, με πιο ανησυχητική περίπτωση τη Γαλλία. Η επιτυχία των περιθωριακών πολιτικών δυνάμεων είναι ακόμη πιο ανησυχητική αν αναλογιστεί κανείς ότι το χειρότερο της οικονομικής δυσφορίας πιθανότατα δεν έχει ακόμη έρθει. Το πρόβλημα είναι ότι, όταν οι Ευρωπαίοι συνειδητοποιήσουν τη νέα τους πραγματικότητα, μπορεί να είναι πολύ αργά για να κάνουν κάτι γι’ αυτό» καταλήγει το Politico.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:

Πηγή: Politico