Πώς μπορούμε να προφυλαχτούμε από τα ψώνια του Christmas creep

Νιώθετε ότι τα Χριστούγεννα έρχονται κάθε χρόνο πιο νωρίς; Έτσι είναι, επειδή όντως έρχονται νωρίτερα. Κάποιοι φέρνουν τα Χριστούγεννα- και τα ψώνια- γρηγορότερα. Όλα άρχισαν όταν οι έμποροι κατέγραψαν ότι, αν επιμηκύνουν τη χριστουγεννιάτικη αγορά τα κέρδη τους θα αυξηθούν, και θα συνεχίσουν να αυξάνονται όσο μεγαλώνει η σεζόν.

Και στην Ελλάδα, από την 1η Νοεμβρίου, εμφανίζονται οι στολισμοί στα καταστήματα και τοποθετούνται στα ράφια τα χριστουγεννιάτικα. Δεντράκια, φωτάκια, χριστουγεννιάτικα μπισκότα, γλυκά · φέτος μάλιστα έκαναν το ντεμπούτο τους σε θερμοκρασίες καλοκαιριού.

Στις ΗΠΑ, τα καταστήματα γεμίζουν με χριστουγεννιάτικα είδη και οι δρόμοι φωτίζονται από λαμπερά φώτα, δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα γιορτών από… τον Σεπτέμβριο.

Είναι το Christmas creep (χριστουγεννιάτικη ανατριχίλα), το οποίο δεν περιορίζεται μόνο στα φυσικά καταστήματα, αλλά και στα online, αρχίζοντας εορταστικές διαφημιστικές καμπάνιες πολύ νωρίς στη σεζόν. O όρος χρησιμοποιείται πλέον για οποιαδήποτε χριστουγεννιάτικη εμπορική πράξη ξεκινά πριν από τη Μαύρη Παρασκευή. Και φαίνεται να έχει αποτέλεσμα αφού η Εθνική Ομοσπονδία Λιανικού Εμπορίου (NRF) έχει υπολογίσει ότι φέτος ο μέσος Αμερικανός καταναλωτής αναμένεται να ξοδέψει περίπου 900 δολάρια για δώρα στις γιορτές.

Christmas creep και συναισθηματικές δαπάνες

Ο κυριότερος λόγος της εμφάνισης του Christmas creep είναι ο ανταγωνισμός μεταξύ των καταστημάτων. Οι καταστηματάρχες θέλουν να τραβήξουν την προσοχή και να εξασφαλίσουν τις αγορές των καταναλωτών αν όχι τώρα, τουλάχιστον στις γιορτές. Οπότε σπρώχνουν τις γιορτές όλο και νωρίτερα.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο ορισμένα σούπερ μάρκετ πουλάνε σοκολατένια πασχαλινά αυγά πριν από τα Χριστούγεννα και στις ΗΠΑ προϊόντα που σχετίζονται με την επέτειο της 4ης Ιουλίου φτάνουν στα καταστήματα πριν τελειώσει το Πάσχα.

Ωστόσο όλος αυτός ο στολισμός και η πίεση για χριστουγεννιάτικες αγορές πολύ συχνά δημιουργεί την ανάγκη για συναισθηματικές δαπάνες.

Οι συναισθηματικές δαπάνες -που περιγράφονται και ως παρορμητικές αγορές– είναι οι αγορές που καθοδηγούνται από τα συναισθήματα, παρά από την ανάγκη για ένα συγκεκριμένο προϊόν ή υπηρεσία. Με άλλα λόγια, η λαχτάρα μας να αποκτήσουμε κάτι, ξεπερνάει την πραγματική αγοραστική μας δύναμη.

Δεν είναι καθόλου παράξενο αφού στους περισσότερους από εμάς, αρέσει να είμαστε κάπως στο σκοτάδι σχετικά με τα οικονομικά μας. Παίρνουμε τους μισθούς μας, ξοδεύουμε τα χρήματά μας και ελπίζουμε ότι δεν ξοδεύουμε περισσότερα από όσα μπορούμε να αντέξουμε οικονομικά.

Δυστυχώς αυτή η τακτική συχνά μας προδίδει και βρισκόμαστε να ξοδεύουμε περισσότερα από όσα κερδίζουμε.

Ψυχαναγκαστικές αγορές ή η ανάγκη μας για κατανάλωση

Τα Χριστούγεννα είναι η ιδανική περίοδος για τους καταστηματάρχες οι οποίοι στοχεύουν στους συναισθηματικούς καταναλωτές αλλά και στις ψυχαναγκαστικές αγορές. Η διαφορά τους με τις συναισθηματικές αγορές έγκειται στο εσωτερικό κίνητρο. Ενώ οι συναισθηματικές αγορές είναι σε μεγάλο βαθμό απρογραμμάτιστες και συμβαίνουν ως αντίδραση σε ένα εξωτερικό ερέθισμα –το αντικείμενο του πόθου μας στη βιτρίνα-, οι ψυχαναγκαστικές αγορές είναι περισσότερο εσωτερικά υποκινούμενες.

Σε αντίθεση με τις παρορμητικές αγορές, οι καταναγκαστικές αγορές είναι κάτι περισσότερο από το να ξοδεύεις περισσότερα από όσα σκοπεύεις ή αντέχεις. Κάποιος αγοράζει πράγματα που δεν του χρειάζονται, για να βελτιώσει τη διάθεσή του, να τονώσει την αυτοεικόνα του ή να κάνει εντύπωση στο περιβάλλον του.

Τα καταναγκαστικά ψώνια συχνά οδηγούν σε συναισθήματα ενοχής και τύψεων. Πολύ συχνά οι άνθρωποι που ψωνίζουν καταναγκαστικά οδηγούνται σε οικονομικά και νομικά προβλήματα. Όσο για τις προσωπικές τους σχέσεις, καταλήγουν σε αδιέξοδο λόγω της οικονομικής καταστροφής την οποία αδυνατούν να διαχειριστούν.

Αν και δεν αναγνωρίζεται ως ξεχωριστή διαταραχή στο DSM-5*, πολλοί ειδικοί αναφέρουν ότι οι καταναγκαστικές αγορές αποτελούν μια μορφή συμπεριφορικού εθισμού.

Το ξέρουμε ότι έρχονται Χριστούγεννα και μπορεί να σας χαλάμε τη διάθεση για «τρελά» ψώνια. Για να μην έρθουμε όλοι σε δύσκολη θέση το 2024, και επειδή σε όλους αρέσουν τα ψώνια, ιδίως λίγο πριν την Πρωτοχρονιά, καλό είναι να προσέχουμε όταν:

• η πιστωτική μας κάρτα έχει φτάσει στο «κόκκινο»,
• μαλώνουμε με τον σύντροφό μας λόγω υπερβολικών δαπανών ή αγορών μας,
• κρύβουμε τις αγορές ή τα χρήματα του ποσού που έχουμε ξοδέψει,
• χάνουμε τον έλεγχο όταν ψωνίζουμε ένα ψυγείο ή ένα πακέτο χαρτομάντιλα,
• κάνουμε αγορές για να νιώσουμε καλύτερα.

Πριν υποκύψουμε στις χριστουγεννιάτικες αγορές- και πριν την ώρα τους- ας σκεφτούμε τι μας σπρώχνει σε ψώνια που δεν μπορούμε να αντέξουμε.

Όταν νιώθετε μια ακατανίκητη ανάγκη να ψωνίσετε ρούχα, παπούτσια, καινούριο κινητό, τα τελευταία γκάτζετ, όταν θέλετε να εντυπωσιάσετε τους γείτονες και το περιβάλλον σας για την αγοραστική σας δύναμη, τολμήστε το… Πηγαίνετε στο σούπερ μάρκετ και βγείτε με παραπάνω από δύο σακούλες. Και μετά προσέξτε το κακό μάτι…

*DSM-5: To Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών, Πέμπτη Έκδοση (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition, συντομογραφία DSM-5) της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:

• Βασιλική Λαζαράκου: Η χρηματοοικονομική γνώση είναι δύναμη
• Πόλεμος στην Ουκρανία: Ο Ζελένσκι έτοιμος για υποχωρήσεις, εάν… – Τι ζητά από το ΝΑΤΟ
• Black Friday και Cyber Monday: Οδηγός επιτυχημένων και ασφαλών αγορών στο κορυφαίο εκπτωτικό γεγονός