Πώς μπορούν να περιοριστούν οι καταιγιστικές επιπτώσεις του πολέμου στον «Σιτοβολώνα της Ευρώπης»
Σε μια εποχή που οι Ουκρανοί αγρότες ξεκινούν κανονικά την εαρινή εργασία στον αγρό, πολλοί αντ’ αυτού χρησιμοποιούν τα τρακτέρ τους για να μεταφέρουν εγκαταλελειμμένα ρωσικά τανκς και τεθωρακισμένα.
Και ενώ η συγκομιδή του χειμερινού σιταριού της Ουκρανίας θα πρέπει να ξεκινήσει σε περίπου τρεις μήνες, ένας αιματηρός, παραλυτικός πόλεμος έχει καταστήσει τη γεωργία όλο και πιο δύσκολη. Τα καύσιμα και τα λιπάσματα είναι σε έλλειψη και τα εμπορεύματα που ήδη κατευθύνονται στην αγορά εμποδίζονται από τα ίδια υλικοτεχνικά εμπόδια και περιορισμούς που επηρεάζουν τις εξαγωγές τροφίμων της Ρωσίας – οι οποίες, επιπλέον, πλήττονται από κυρώσεις.
Οι δύο χώρες παρέχουν συνήθως μεγάλο μέρος των παγκόσμιων ποσοτήτων σιτηρών, καλαμποκιού, ελαιούχων σπόρων και λιπασμάτων. Η Ουκρανία, η 36η μεγαλύτερη χώρα σε πληθυσμό, είναι μεταξύ των πέντε κορυφαίων εξαγωγέων τόσο σιταριού όσο και κριθαριού. Αναμένεται τώρα να εξαγάγει 4 εκατομμύρια λιγότερους μετρικούς τόνους σιταριού φέτος σε σχέση με τις προβλέψεις. Η Ρωσία, ο μεγαλύτερος εξαγωγέας σιταριού, αναμένεται να μειώσει τις ποσότητες κατά 3 εκατομμύρια μετρικούς τόνους.
Η κατάσταση μπορεί να είναι καταστροφική για σχετικά ευάλωτες χώρες που εξαρτώνται από τις εισαγωγές. Στον Λίβανο, για παράδειγμα, μια έκρηξη του 2020 στο λιμάνι της Βηρυτού αποδεκάτισε τα σιλό σιταριού της χώρας και κατέστησε αναγκαία μια συνεχή ροή προμηθειών. Ο Λίβανος συνήθως προμηθεύεται το 80% των εισαγωγών σιταριού από την Ουκρανία.
Υπάρχουν φόβοι ότι οι ελλείψεις τροφίμων που προκύπτουν από τη στενότητα της προσφοράς θα μπορούσαν να προκαλέσουν κοινωνική αναταραχή. Μπορεί επίσης να εντείνουν προσπάθειες που βλάπτουν το περιβάλλον για να αναπληρωθούν οι ελλείψεις.
Ένας βασικός δείκτης των παγκόσμιων τιμών των τροφίμων έφτασε σε νέο ιστορικό υψηλό τον περασμένο μήνα, καθώς οι αυξανόμενες εντάσεις έδωσαν τη θέση τους σε μια εισβολή. Κατά τη διάρκεια μιας προηγούμενης περιόδου παρόμοιων επιπέδων τιμών το 2007 και το 2008, ξέσπασαν ταραχές σε δεκάδες χώρες. Στην Αϊτή, διαδηλωτές σκοτώθηκαν και η κυβέρνηση κατέρρευσε.
Μια επακόλουθη άνοδος των τιμών το 2010 και το 2011 συνέπεσε με τις εξεγέρσεις της Αραβικής Άνοιξης που σημειώθηκαν στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική.
Τώρα, ακόμη και οι σχετικά σταθερές περιοχές που εξαρτώνται από τις εισαγωγές τροφίμων θα μπορούσαν να ανταποκριθούν με τρόπους που εγείρουν περιβαλλοντικές ανησυχίες.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να επιτρέψει στους αγρότες να παρακάμψουν τους κανόνες που προορίζονται για τη διατήρηση του εδάφους και της βιοποικιλότητας φυτεύοντας καλλιέργειες για ζώα σε αγρούς σε αγρανάπαυση, ενώ στις ΗΠΑ έχει γίνει πρόταση επίσης να επιτραπεί η σπορά σε προστατευμένες εκτάσεις. Στη Βραζιλία, γίνονται προσπάθειες για να επιτραπεί η εξόρυξη σε αυτόχθονες εκτάσεις για την ενίσχυση της προσφοράς λιπασμάτων που απειλείται από τον πόλεμο.
Η Σοβιετική Ένωση, η οποία περιελάμβανε τη Ρωσία και την Ουκρανία, έγινε καθαρός εισαγωγέας σιτηρών κατά τη διάρκεια των δεκαετιών της κολεκτιβοποίησης της γεωργίας. Οι συντονισμένες, υπό την ηγεσία του κράτους μεταρρυθμίσεις της βιομηχανίας και οι ιδιωτικοποιήσεις που ακολούθησαν την πτώση του κομμουνισμού έχουν κάνει πλέον τις δύο χώρες να αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το ένα τέταρτο των παγκόσμιων εξαγωγών σιταριού.
Η Ουκρανία έχει κερδίσει το όνομα «Σιτοβολώνας της Ευρώπης».
Περίπου 420 από τα 600 χιλιάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα της επιφάνειας της χώρας καλύπτονται από γεωργικές εκτάσεις και έχει μεγάλες ποσότητες εδάφους «μαύρης γης» με υψηλή ευφορία. Μεγάλο μέρος του σιταριού της καλλιεργείται στα νοτιοανατολικά, μια περιοχή που περιλαμβάνει περιοχές που έχουν υποστεί μερικούς από τους βαρύτερους βομβαρδισμούς του πολέμου μέχρι στιγμής.
Πριν από την εισβολή στην Ουκρανία, τα αποθέματα σιταριού είχαν ήδη εξαντληθεί λόγω εν μέρει της ξηρασίας που επιδεινώθηκε από την κλιματική αλλαγή.
Καθώς η κατάσταση στην Ουκρανία έχει επιδεινωθεί, το κόστος του σιταριού και άλλων εμπορευμάτων έχει αυξηθεί ταχύτατα. Οι τιμές για το αλεύρι και το σιτάρι που εισήχθησαν στη Λωρίδα της Γάζας, στόχο αεροπορικών επιδρομών πριν από λιγότερο από ένα χρόνο που σύμφωνα με πληροφορίες εκτόπισαν χιλιάδες Παλαιστίνιους, έχουν αυξηθεί κατά 20% ως αποτέλεσμα του πολέμου στην Ευρώπη.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σχεδόν το ένα τρίτο του λιπάσματος που χρησιμοποιείται συνήθως προέρχεται από τη Ρωσία, τον κύριο προμηθευτή στον κόσμο. Η απειλούμενη σπανιότητα αυτού και άλλων εμπορευμάτων έχει ωθήσει ορισμένους να ζητήσουν την περιστολή των «πράσινων» στόχων της ΕΕ για τον αγροτικό τομέα.
Ο Οργανισμός Τροφίμων του ΟΗΕ έχει διατυπώσει συστάσεις πολιτικής για τον καλύτερο τρόπο αντιμετώπισης πιθανών ελλείψεων σε τρόφιμα.
Οι χώρες που εξαρτώνται από εισαγωγές τροφίμων από την Ουκρανία και τη Ρωσία θα πρέπει να αναζητήσουν εναλλακτικούς προμηθευτές και να διαφοροποιήσουν την εγχώρια παραγωγή τους, σύμφωνα με τον οργανισμό – ο οποίος επίσης υποστηρίζει τη διατήρηση του «παγκόσμιου εμπορίου τροφίμων και λιπασμάτων».
Πριν κάνουν οτιδήποτε για να εξασφαλίσουν τη δική τους προσφορά τροφίμων, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να εξετάσουν τις πιθανές επιπτώσεις στις διεθνείς αγορές, λέει ο οργανισμός, προσθέτοντας ότι ενώ οι περιορισμοί στις εξαγωγές μπορεί να βοηθήσουν στην επίλυση των προκλήσεων βραχυπρόθεσμα, μπορεί επίσης να ανεβάσουν τις παγκόσμιες τιμές.
Οι κυβερνήσεις θα πρέπει επίσης να επεκτείνουν τα δίκτυα κοινωνικής ασφάλειας για να προστατεύσουν τους πιο ευάλωτους, λέει ο οργανισμός.
